پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ باكۋدە بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ كليماتتىڭ وزگەرۋى تۋرالى نەگىزدەمەلىك كونۆەنتسياسىنا قوسىلۋشى تاراپتاردىڭ 29-شى كونفەرەنتسياسى اياسىندا ءوتىپ جاتقان كليمات سالاسىنداعى ءىس-قيمىل جونىندەگى الەم كوشباسشىلارىنىڭ سامميتىنە قاتىستى.

پلەنارلىق سەسسيانىڭ اشىلۋىنان كەيىنگى العاشقى ءسوز قازاقستان پرەزيدەنتىنە بەرىلدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ، ەڭ الدىمەن، قازاقستان جاھاندىق كليمات كۇن ءتارتىبىن قولدايتىنىن راستاپ، تابيعاتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەستە حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى. مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ جونىندە بيىك ماقسات قويعانىن ەسكە سالدى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل مىندەتتى ورىنداۋ ءۇشىن ناقتى قارجىلاندىرۋ كوزدەرى مەن زاماناۋي تەحنولوگيالارعا ارقا سۇيەيتىنىن ايتتى. سونداي-اق «كليماتتىق قارجىلاندىرۋ بويىنشا جاڭا ۇجىمدىق ماقسات» (NCQG)  اياسىندا تابيعات وزگەرىستەرىنە وسال ايماقتارعا، اسىرەسە، تەڭىزگە شىعاتىن جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ايرىقشا ءمان بەرىلۋى قاجەتتىگىنە توقتالدى.

– الەمدەگى زياندى شىعارىندىلاردىڭ 1 پايىزى عانا ورتالىق ازيا ەلدەرىنە تيەسىلى. سوعان قاراماستان بۇل ايماق كوپتەگەن كليماتتىق قاتەرگە ۇشىراپ وتىر. تابيعاتتاعى وزگەرىستەرگە قاراي ارەكەت ەتۋ شارالارىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءبىز جاساندى ينتەللەكت، جەرسەرىك ارقىلى مونيتورينگتىڭ وزىق تەحنولوگيالارىن، قاۋىپتى الدىن الا ەسكەرتەتىن، سۋ جانە جەر رەسۋرستارىن اناعۇرلىم ءتيىمدى باسقاراتىن باسقا دا تسيفرلىق قۇرالداردى بەلسەندى قولدانۋعا ءتيىسپىز، – دەدى پرەزيدەنت.

قازاقستان «كومىرتەكتى ەگىنشىلىككە»، ياعني اۋاعا تارالاتىن پارنيكتىك گازداردىڭ مولشەرىن ازايتۋ جانە توپىراقتى قۇنارلاندىرۋ ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن جۇرگىزۋ ادىستەرىن ەنگىزۋگە قاي جاعىنان دا قولايلى مەملەكەت. بۇعان ەلىمىزدەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنا جارامدى 200 ميلليون گەكتار جەر مۇمكىندىك بەرەدى. پرەزيدەنت قىزىعۋشىلىق تانىتقان تاراپتاردى قازاقستاننىڭ وسى سالاداعى الەۋەتىن زەرتتەۋگە شاقىردى.

– ەلىمىز الەمدىك ۋران جەتكىزۋ ءىسىنىڭ 43 پايىزىن قامتاماسىز ەتەدى جانە كومىرتەگى مولشەرى تومەن قۋات كوزى سانالاتىن يادرولىق ەنەرگەتيكانى دامىتۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. بيىل قازان ايىندا وتكەن جالپىۇلتتىق رەفەرەندۋمدا حالقىمىزدىڭ باسىم بولىگى قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋدى قولدادى. ءبىز وسى سالاداعى جەتەكشى تەحنولوگيالىق الپاۋىتتارمەن سەرىكتەسە وتىرىپ، اتالعان جوبانىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ۇمتىلامىز، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ دۇنيە جۇزىندەگى سۋ رەسۋرستارىنا قاتىستى پروبلەماعا توقتالدى.

– كليماتتىڭ وزگەرۋى جاھاندىق سۋ تسيكلىنە اسەر ەتىپ وتىر. الەمدەگى تابيعات اپاتتارىنىڭ 80 پايىزدان استامى سۋ توڭىرەگىندە ورىن الادى. بيىل ءبىزدىڭ ەلىمىز بۇرىن-سوڭدى بولماعان الاپات سۋ تاسقىنىمەن بەتپە-بەت كەلدى. كەلەشەكتە وسىنداي توتەنشە جاعدايلار كەزىندە جەدەل ارەكەت ەتىپ، ودان كەيىنگى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن تەز اتقارۋ ءۇشىن قاۋىپ-قاتەردى باسقارۋدىڭ كەشەندى جۇيەسىن ەنگىزەمىز. سۋ ماسەلەسىنە جاھان نازارىن اۋدارۋ ماقساتىندا بيىل جەلتوقسان ايىندا فرانتسيامەن بىرلەسىپ One Water ءسامميتىن وتكىزەمىز. فورۋمعا قاتىسۋشىلار سۋ رەسۋرستارىن جاھاندىق دەڭگەيدە باسقارۋ ماسەلەلەرىن تالقىلايدى. بۇگىندە كاسپي تەڭىزىنە قاۋىپ ءتونىپ تۇر. الەمدەگى ەڭ ۇلكەن كولدى قۇتقارۋ – بارشاعا ورتاق مىندەت ءارى بۇل ۇزاقمەرزىمدى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى تالاپ ەتەدى. وسى ورايدا پرەزيدەنت يلحام اليەۆتىڭ كاسپي ماڭى مەملەكەتتەرىنىڭ ساراپشىلار توبىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىسىن قولدايمىز. سونىمەن قاتار قازاقستان ارال تەڭىزىن قۇتقارۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداپ جاتىر، – دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقاەۆ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، ازەربايجاننىڭ سOP29-عا تابىستى توراعالىق ەتكەنى جانە ءسامميتتى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعانى ءۇشىن پرەزيدەنت يلحام اليەۆكە ريزاشىلىق ءبىلدىردى. مەملەكەت باسشىسى ءادىل، ينكليۋزيۆتى ءارى اشىق كليماتتىق كۇن ءتارتىبىن قالىپتاستىرۋدا قازاقستاننىڭ حالىقارالىق سەرىكتەستەرمەن ىقپالداستىقتى ودان ءارى نىعايتۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزدى.

سامميتتە 80-نەن استام مەملەكەتتىڭ باسشىلارى، حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ۇيىمداردىڭ جەتەكشىلەرى ءسوز سويلەدى.

سونىمەن قاتانر قاسىم-جومارت توقاەۆ سOP29 cامميتىندە بىرقاتار ەلدىڭ دەلەگاتسيا باسشىلارىمەن اڭگىمەلەستى

COP29 دۇنيەجۇزىلىك كليمات ءسامميتىنىڭ اياسىندا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلىبريتانيا پرەمەر-ءمينيسترى كير ستارمەرمەن، ءباا پرەزيدەنتى شەيح مۇحاممەد بەن زايد ءال ناحايانمەن، مولدوۆا پرەزيدەنتى مايا ساندۋمەن، موڭعوليا پرەزيدەنتى ۋحنااگين حۋرەلسۋحپەن، وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆپەن، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمونمەن جانە باسقا دا جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارمەن كەزدەسىپ، از-كەم اڭگىمەلەستى.

كەزدەسۋلەر بارىسىندا ءارتۇرلى سالاداعى ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋ پەرسپەكتيۆاسى، جاھاندىق كليماتتىڭ كۇن ءتارتىبى، سونداي-اق حالىقارالىق قۇرىلىمدار اياسىنداعى ىقپالداستىق ماسەلەلەرى تالقىلاندى.

دۇنيەجۇزىلىك كليمات ءسامميتى اياسىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قاتىسۋىمەن قر ۇكىمەتى مەن يسلام دامۋ بانكى اراسىندا قازاقستانداعى سۋ رەسۋرستارىن دامىتۋ جوباسىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ۇزاقمەرزىمدى قارجىلاندىرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى.

Abai.kz