قازاقستاندا ءار ءىس-ارەكەتتەن زاڭ مەن تارتىپكە دەگەن قۇرمەت كورىنىپ تۇراتىن الەۋمەتتىك مەملەكەتتىڭ ايشىقتى بەينەسى ايقىندالىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى پرەزيدەنتتىڭ رەفورمالارىن ىسكە اسىرۋعا ارنالعان ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا پالاتا سپيكەرى ەرلان قوشانوۆ ايتىپ بەردى.

ءماجىلىس توراعاسى اتاپ وتكەندەي، 2022 جىلعى 16 ناۋرىزدا ءدال وسى زالدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاندىقتارعا «جاڭا قازاقستان: جاڭارۋ مەن جاڭعىرۋ جولى» اتتى تاريحي جولداۋىن جاريالادى.

ول الەم ءۇشىن دە، قازاقستان ءۇشىن دە الماعايىپ، كۇردەلى سىناقتاردىڭ كەزەڭىندە پرەزيدەنتتىڭ سوزدەرى ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرىپ، رۋحىن وياتىپ، ۇلتىمىزدى ۇيىستىرعانىنا نازار اۋداردى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: جاسلان جۇمابەكوۆ.

«شىن مانىندە، جاڭا، ادىلەتتى قازاقستان قول جەتپەس ارمان ەمەس. ول – حالقىمىزدىڭ تالاپ-تىلەگىنەن، قوعامنىڭ سۇرانىسىنان تۋىنداعان قاجەتتىلىك، ءومىردىڭ شىندىعى. ال، رەفورمالار جاي عانا زاڭدى وزگەرتۋ ەمەس، تۇتاس مەملەكەت پەن قوعامنىڭ بولمىس-ءبىتىمىن جاڭارتۋ، جاڭعىرتۋ»، – دەدى ەرلان قوشانوۆ.

ءماجىلىس سپيكەرى قازاقستاندا 30 جىل بويى سۋپەرپرەزيدەنتتىك باسقارۋ فورماسى قولدانىلىپ، ونىڭ سوڭى كۇردەلى ساياسي داعدارىسقا الىپ كەلگەنىن ەسكە سالدى. ءۇش جىل بۇرىن ەلىمىزدە باسقارۋ جۇيەسىنىڭ بۇرىنعى قاعيداتتارى تولىقتاي قايتا قارالىپ، بيلىك تارماقتارى اراسىندا ءتيىمدى تەڭگەرىم ورناتىلعان مۇلدە جاڭا مەملەكەتتىك-ساياسي جۇيە قالىپتاستىرىلدى.

ارالاس سايلاۋ جۇيەسى بويىنشا وتكەن پارلامەنت سايلاۋى قوعامدى «وياتتى»، حالىق جاڭا كوشباسشىلاردى ىزدەپ، ولاردى بەلسەندى تۇردە ۇسىنا باستادى. ال اكىمدەردى سايلاۋ ەلەكتورالدىق ناۋقاندى قالىپتى، ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالدىرىپ، ازاماتتارعا شەشىم قابىلداۋ ۇدەرىستەرىنە اسەر ەتۋگە ناقتى تەتىكتەر بەردى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: جاسلان جۇمابەكوۆ.

«ەندى پرەزيدەنتتىڭ جانىندا جاڭارتىلعان، قاجەتتى وكىلەتتىكتەرى بار جانە قوعامنىڭ سەنىمىنە يە بولعان پارلامەنت، ۇكىمەت، كونستيتۋتسيالىق سوت جانە ساياسي پارتيالار پايدا بولدى. ءار ءىس-ارەكەتتەن زاڭ مەن تارتىپكە دەگەن قۇرمەت كورىنىپ تۇراتىن الەۋمەتتىك مەملەكەتتىڭ ايشىقتى بەينەسى ايقىندالىپ كەلەدى. وسى ساتتەن باستاپ ادىلەتتى قازاقستان جاي عانا ۇران ەمەس، ناقتى مۇمكىندىككە اينالۋدا»، – دەدى ءماجىلىس سپيكەرى.

ەرلان قوشانوۆ پارلامەنتتەگى زاڭ شىعارۋ پروتسەسى تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىراعانىنا توقتالدى. بۇعان دەيىن زاڭ جوبالارىنىڭ باسىم بولىگى ۇكىمەت تاراپىنان ازىرلەنىپ، ۇسىنىلاتىن بولسا، قازىر دەپۋتاتتاردىڭ زاڭ شىعارۋشى رەتىندەگى ءرولى ايتارلىقتاي ارتتى. ولار ماڭىزدى رەفورمالارعا وزدەرى باستاماشىلىق جاساپ، حالىقتىڭ ناقتى سۇرانىسىنا جاۋاپ بەرەتىن زاڭداردى قابىلداۋدا.

كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قۇرىلۋى جانە ومبۋدسمەن ينستيتۋتىنىڭ جۇمىسىن كۇشەيتۋ سوت تورەلىگى مەن ادىلدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە جاسالعان ۇلكەن قادام ەكەنى اتاپ ءوتىلدى. كونستيتۋتسيالىق سوت جاڭا قۇقىقتىق قۇرىلىمدا باستى ورىنعا يە بولدى. قاراپايىم حالىقتىڭ وتىنىشتەرى نەگىزگى ونىڭ سۋبەكتىسىنە اينالدى. وعان توعىز مىڭنان استام ءوتىنىش ءبىلدىرىپ ۇلگەرگەن. جاڭا سوت دەموكراتيالىق باقىلاۋدىڭ جانە مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەفورمالارىن قورعاۋدىڭ ماڭىزدى بولشەگىنە اينالدى. پرەزيدەنتتىڭ ادام قۇقىقتارىن، بالالار قۇقىقتارىن قورعاۋ، مۇگەدەكتىگى بار ادامدارى جانە كاسىپكەرلەردى قورعاۋ جونىندەگى ۋاكىلدەرگە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋى حالىقتى قۇقىقتىق قورعاۋدى جاڭا ساپالى دەڭگەيگە كوتەردى.

سۋرەتتى تۇسىرگەن: جاسلان جۇمابەكوۆ.

ەرلان قوشانوۆ پارلامەنتتە زاڭ شىعارۋ پروتسەسى تۇبەگەيلى وزگەرگەنىن ايتتى. بۇرىن زاڭ جوبالارىنىڭ باسىم بولىگى ۇكىمەت تاراپىنان ازىرلەنىپ، پارلامەنتكە ۇسىنىلاتىن بولسا، بۇگىندە ماڭىزدى رەفورمالاردىڭ باستاماشىسى رەتىندە دەپۋتاتتاردىڭ ءرولى ايتارلىقتاي ارتتى. ولار حالىقتىڭ ناقتى قاجەتتىلىكتەرى مەن سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرەتىن زاڭدار قابىلداپ جاتىر.

سونىمەن قاتار ءۇش جىل ىشىندە جۇرگىزىلگەن رەفورمالار اياسىندا الەۋمەتتىك ادىلدىك قاعيداتتارىن جۇزەگە اسىراتىن بىرقاتار ماڭىزدى زاڭ قابىلدانعانىن اتاپ ءوتتى. ولاردىڭ قاتارىندا زاڭسىز الىنعان اكتيۆتەردى قايتارۋ، بالالار مەن ايەلدەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ تۋرالى، «ۇلتتىق قور — بالالارعا» جانە باسقا دا زاڭدار بار.

ەرلان قوشانوۆ ۇلتتىق قۇرىلتاي فورۋم عانا ەمەس، ىقپالدى قوعامدىق-ساياسي ينستيتۋتقا اينالعانىن اتاپ ءوتتى. جۋىق ارادا عانا وتكەن قۇرىلتايدىڭ كەزەكتى وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى بىرقاتار جاڭا مىندەت قويدى.  ولاردىڭ ىشىندە سالىق رەفورماسى، دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمدارمەن كۇرەس، سونداي-اق دەپۋتاتتاردىڭ باستاماسىمەن ازىرلەنگەن شەكارالىق ايماقتاردى دامىتۋ تۋرالى زاڭ جوباسى بار. ءماجىلىس سپيكەرى قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى جالپىۇلتتىق ءىس-قيمىل جوسپارىن بەلگىلەپ، بارلىق قازاقستاندىقتاردى ونى ىسكە اسىرۋعا بەلسەندى اتسالىسۋعا شاقىرعانىن اتاپ ءوتتى.

«ءبىز مۇلدە جاڭا، ءسات سايىن قۇبىلىپ، وزگەرىپ جاتقان تاريحي داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز. ال، تاريحتا ەكىنشى مۇمكىندىك دەگەن بولمايدى. حالىق، ۇلت رەتىندە سونى ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. جارقىن بولاشاق دەگەنىمىز – تاعدىردىڭ ءجاي عانا سىيى ەمەس. ءبىزدىڭ ادال ەڭبەگىمىزدىڭ، توككەن تەرىمىزدىڭ وتەۋى بولاتىنىن جادىمىزدان شىعارمايىق. بۇل جولدا ۇلت بولىپ، جۇرت بولىپ جۇمىلىپ، بىرگە جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك»، – دەدى ەرلان قوشانوۆ.

ەلدەگى رەفورمالاردىڭ قازىرگى جاعدايىنا ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى اسقار جۇمادىلداەۆ، ەكونوميست جاقسىبەك كۇلەكەەۆ، ساياسي شولۋشى عازيز ابىشەۆ جانە ءماجىلىس دەپۋتاتتارى ءوز باعاسىن بەردى.

Abai.kz