قر باس پروكۋرورى

بەرىك اسىلوۆقا!

ينتەرنەت رەسۋرستاردان جانە قوعام ورتاسىنان ءجيى بايقالىپ جۇرگەندەي، ۇلتىمىزدىڭ قاستەرلى مۇرالارىنا، مىڭداعان جىلدىق سالت-داستۇرلەرىمىزگە شابۋىل تولاستاماي تۇر. وتكەن جىلى جات ءدىني اعىمنىڭ جەتەگىندە كەتكەن بىرەۋلەر «دومبىرا – حارام» دەپ، قازاقتىڭ ەڭ قۇندى مۋزىكالىق اسپابىن ىسكە العىسىز ەتكىسى كەلسە، تاعى ءبىر ەلىرگەن توبىر باسىنا ساۋكەلە كيىپ، كوشپەندى حالىقتىق عاسىرلار بويعى باسپاناسى – كيىز ءۇي ىشىندە جارتىلاي جالاڭاشتانىپ، جىنويناق بيمەن ۇلتتىق قوعامنىڭ اشۋىن تۋعىزعان بولاتىن.

ەندى مىنە، ەڭ سوراقىسى – مەملەكەتىمىزدىڭ باستى رامىزدەرىنىڭ ءبىرى – كوك تۋىمىزدى قورلاۋشىلار بوي كورسەتتى. جۋىردا عانا اتىراۋدا بولعان وعاش وقيعا قوعامدا ۇلكەن رەزونانس تۋعىزىپ، ازاماتتاردىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرىپ وتىر.

بەت-اۋىزىن تۇمشالاپ، قارا جامىلعان ءتورت ايەل مۇز ايدىنىندا وتكەن سپورتتىق جارىس كەزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋىن ۇستاپ تۇسكەن سۋرەت الەۋمەتتىك جەلىلەرگە كەڭىنەن تاراپ كەتتى. ولاردىڭ قولىنداعى مەملەكەتتىك تۋدىڭ بەتىنە اراب جازۋى مەن ارابي قىلىشتىڭ سۇلبا-سۋرەتى سالىنعان.

مۇندا ءبىزدىڭ نازارىمىزدى اۋدارعان – كوك تۋداعى اراب قارپىندەگى جازۋدىڭ وتە ساپالى تۇردە، ارنايى باسپا قۇرالىمەن تاڭبالانۋى. دەمەك، بۇل – جاي عانا تۇرمىستىق بۇزاقىلىق، ادەپسىز شەكتەن شىعۋشىلىق قانا ەمەس. بۇل ء–بىزدىڭ قوعامىمىزعا، مەملەكەتتىگىمىزگە، ۇلتتىق ءداستۇرىمىز بەن بىرەگەيلىگىمىزگە جاسالعان اشىق جانە ناقاق قارسىلىق.

تۋ – ءاربىر قازاقستاندىق ءۇشىن قاسيەتتى قۇندىلىق. بۇل مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن تۇتاستىعىنىڭ قاستەرلى سيمۆول بەلگىسى. ونى بوتەن بەلگىلەرمەن، الدەبىر جات مازمۇنداعى جازۋلارمەن ءبۇلدىرۋ – زاڭعا ورەسكەل قايشى جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى تالاپ ەتەتىن ارەكەت.

مەملەكەتتىك تۋدى قورلاۋ – بۇكىل حالىقتى، تۇتاس مەملەكەتتى قورلاۋ!

سوندىقتان مۇنداي زاڭ بۇزۋشىلىق قاتاڭ ءارى مۇلتىكسىز جازالانۋى ءتيىس. بىراق ەسكەرە كەتەتىن ءبىر ءجايت – ەلدىڭ تۋىن ءبۇلدىرۋ ارقىلى جات پيعىلدى دارىپتەمەك بولعان بۇل ءتورت قىز الدەبىر  ارانداتۋشى توپتىڭ قۇربانى بولۋى مۇمكىن. ولار جاستىق الاڭعاسىرلىقپەن، الدە ماتەريالدىق قىزىعۋشىلىقپەن نەمەسە ءدىني ساۋاتسىزدىقپەن جاساعان بۇل ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىقتىڭ تاساسىندا تۇرعان الدەبىر كەرەعار كۇشتەر بار سياقتى. 

مىنە، اكىمشىلىك تۇرعىداعى جازاسىن العان ءتورت قىزدان بۇرىن، وسى قىلمىستى ارەكەتتى ۇيىمداستىرۋشىلار جازاعا تارتىلۋى ءتيىس. قازاقستان قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 372-بابىندا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىن قورلاۋ – ءۇش مىڭ ايلىق ەسەپتiك كورسەتكiشكە دەيىنگى مولشەردە ايىپپۇل سالۋعا نە سول مولشەردە تۇزەۋ جۇمىستارىنا نە توعىز ءجۇز ساعاتقا دەيىنگى مەرزىمگە قوعامدىق جۇمىستارعا تارتۋعا نە ەكى جىلعا دەيiنگi مەرزiمگە باس بوستاندىعىن شەكتەۋگە نە سول مەرزiمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا جازالاناتىنى» كوزدەلگەن.

تاعى ءبىر الاڭداۋشىلىق تۋدىراتىن جاعداي – وسىنداي ءتۇر-ءتۇسى بۇرمالانعان قازاقستان تۋى Wildberries Russ ماركەتپلەيسىندە 5000 مىڭ تەڭگەدەن ەركىن جانە اشىق ساۋدادا ساتىلىپ جاتىر. بۇل نە سۇمدىق؟! بۇعان كىم جول بەرىپ وتىر؟

ءسوز جوق، ەل كونستيتۋتسياسى بويىنشا، ءبىز زايىرلى مەملەكەتپىز، وندا ءدىن مەملەكەتتىك ساياساتتان تىس دەپ جازىلعان. قازاقستان – ءاربىر ازاماتتىڭ ءدىني سەنىم بوستاندىعى ساقتالعان ەل. بىراق، بىزدىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز، حالىق بىرلىگى مەن مادەني مۇرامىز زاڭمەن قورعالادى.

دەگەنمەن الدەبىر تەرىس اعىمدىق ءىس-ارەكەتتەر ءبىزدىڭ ۇيىسقان بىرلىگىمىزگە قول سۇعاتىن بولسا، ءبىز مۇنداي ماسەلەنى مەملەكەتتىك ساياساتتان اجىراتىپ قاراي المايمىز! سوندىقتان قوعامدا زاڭدى تۇردە الاڭداۋشىلىق تۋدىرعان بۇل باسسىزدىققا ءتيىستى باعا بەرىلۋى كەرەك. بۇل – جەكە بىرەۋلەردىڭ ءدىني كوزقاراسىن ءبىلدىرۋى ەمەس، قوعام تۇراقتىلىعىن، مەملەكەتتىك تۇتاستىقتى بۇزۋعا باعىتتالعان ناقاقتان-ناقاق جاسالعان ارانداتۋ. بۇنى ەجەلدەن قالىپتاسقان ءدىني بىرلىك پەن قوعامعا جارقىشاق سالۋدىڭ قاسكوي ارەكەتى دەپ باعالاۋ كەرەك!

سونىمەن قاتار، بۇل وقيعانىڭ ارانداتۋشىلىق مازمۇنى مەن مەملەكەتتىك تۋدىڭ بەتىندە قولدانىلعان سيمۆوليكانىڭ سيپاتى – ونىڭ الدىن الا جوسپارلانعانىن، الدەبىر توپتىڭ ناقاق ۇيىمداستىرعانىن كورسەتەدى.

بۇعان كىم تاپسىرىس بەردى؟ ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ماقساتى قانداي؟ بۇل سۇراقتارعا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ناقتى جاۋاپ بەرۋى ءتيىس! مۇنداي ارانداتۋشىلىقتىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن تەرگەۋ-تەكسەرۋ شاراسى جان-جاقتى جۇرگىزىلۋى قاجەت.

جۋىردا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ۇلتتىق داستۇرلەرىمىزدى دارىپتەۋگە شاقىرىپ، قازاقى كيىم ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ايقىنداپ، حالقىمىزدىڭ قايتالانباس كەلبەتىن كورسەتەتىنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.

ال ءبىز نە كورىپ وتىرمىز؟ وسى ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى دارىپتەۋگە قارسىلىق ءبىلدىرۋ بەلگىسى عانا ەمەس، بۇل – قوعامعا قارسى باعىتتالعان اشىق ارانداتۋشىلىق.

بۇل – حالقىمىزعا جات نورمالاردى كۇشتەپ تاڭۋ، تاريحىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى، ۇلتتىق ماقتانىشىمىزدى جوققا شىعارۋ ارەكەتى.

بۇل ارەكەتتىڭ ادام قۇقىقتارىن قورعاۋ پرينتسيپتەرىنە ەش قاتىسى جوق. بىزدىڭ ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىز بەن مىڭجىلدىق مۇرا-مۇراتىمىزعا، حالىقتىق قادىر-قاسيەتىمىزگە قايشى كەلەتىن مۇنداي ازاماتتىق قۇقىق بىزگە قاجەت ەمەس! بۇل – قوعامدى ەكىگە جارىپ، الەۋمەتتىك جىك تۋدىرۋعا، دىندى – مەملەكەتكە، ۇلتتىق ءداستۇردى – جاساندى راديكالدى نورمالارعا قارسى قويۋعا باعىتتالعان ناقاق جانە قاسكوي ارەكەت.

سوندىقتان ءبىز مۇنداي قاۋىپتەرگە كوز جۇمىپ قاراي المايمىز!

وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، جاۋاپتى مەكەمەلەر كەلەسى شارالاردى شۇعىل قولعا الۋدى ۇسىنامىز.

1. قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى ورىن العان جاعدايدى ءجىتى تەكسەرىپ، ارانداتۋشىلىققا الدانعان ءتورت ايەلدىڭ ارتىندا تۇرعان كۇشتەردى، جالعان تۋدى دايىنداۋشىلاردى، ونى تاراتۋشىلاردى انىقتاپ، مۇنداي قاستاندىقتىڭ جولىن كەسۋ ءۇشىن، ۇيىمداستىرۋشىلارعا قاتاڭ جازا قولدانۋى ءتيىس!

2. بەكىتىلگەن ستاندارتقا سايكەس كەلمەيتىن، رەسمي سيپاتى بۇرمالانعان مەملەكەتتىك ءرامىزدى ساتۋعا شىعارعان ساۋدا ورىندارىنىڭ باسشىلىعىن جاۋاپقا تارتۋ كەرەك. ساتىلىپ كەتكەن تۋلاردى جيناپ الىپ، جويۋ قاجەت!

سونداي-اق، ءتيىستى زاڭناماعا مەملەكەتتىلىگىمىزدى مانسۇقتايتىن، قوعامدى جىككە ءبولۋدى كوزدەيتىن تاۋارلار ساتقان جەكەلەگەن ماركەتپلەيستەرگە قارسى سانكتسيا سالۋدى كوزدەيتىن تۇزەتۋلەر ازىرلەپ، ونى زاڭ نورماسىنا ەنگىزۋ كەرەك.

3. مەملەكەت راديكالدى اعىمداردىڭ ورەسكەل ارەكەتتەرىنە باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، ءدىني قۇندىلىقتاردى بۇرمالاۋعا قارسى شارالاردى قاتاڭداتۋ قاجەت. ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى قورعاۋدىڭ جۇيەلى جانە جالپىعا ورتاق ساياساتىن قالىپتاستىراتىن ۋاقىت جەتتى!

4. زايىرلى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن نىعايتۋدى، ورتا مەكتەپتەردەگى ءدىنتانۋ ساباقتارىن ۇلتتىق مۇرالار نەگىزىندە جۇرگىزۋ باعدارلاماسى دايىندالۋى كەرەك!

سونىمەن قاتار، ءتيىستى ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندار ۇلتتىق مادەنيەتتى دامىتۋ، ءداستۇرلى كيىم كيۋ باستامالارىن قولداۋ جانە جاستار اراسىندا كەڭ كولەمدە ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋى قاجەت.

قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى

ەرمۇرات باپي

Abai.kz