اق ءۇي قوجايىنى ترامپ "امەريكانىڭ ازاتتىق كۇنى" دەپ اتاعان 2-ءشى ءساۋىردى جاھان جۇرتى الاڭ كوڭىلمەن قارسى الدى. ترامپ ءوزى "تەپە-تەڭدىك", ء"بىر تۇتاس" ساۋدا ءتاريفى دەپ اتاعان كەزەكتى ەكونوميكالىق ساياساتى الەمنىڭ 60 مەملەكەتىن قامتىدى. اق ءۇي اتالعان ەلدەرگە كەدەندىك سالىقتى ەسەلەدى. دوسسىڭ با، قاسسىڭ با، ديكتاتورسىڭ با، دەموكراتسىڭ با، الىسسىڭ با، جاقىنسىڭ با، وعان قاراپ جاتقان ترەكەڭ جوق.

اقش-تىڭ ەڭ ۇلكەن ساۋدا جانە اسكەري ارىپتەسى ەۋرووداق ەلدەرى تاۋارلارىنا 20 پايىز، جاپونياعا 24 پايىز، كورەياعا 25 پايىز، تايۋانعا 32 پايىز سالىق ەنگىزدى. ۇندىستانعا 26 پايىز بەلگىلەدى.

كوۆيد ۆيرۋسىنىڭ تارالۋىنا بايلانىستى الەم ەلدەرىنىڭ قىتايداعى ءوندىرىس ورىندارىن شىعىس، وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىنە كوشىرگەنى ءمالىم. ول دا ترامپتىڭ نازارىنان تىس قالماعان. ۆەتنام مەن كامبودجادا وندىرىلگەن تاۋارلارعا جەكە-جەكە 46,49 پايىز تاريف ەنگىزدى. ترامپ اق ۇيگە كەلە سالا: "امەريكاعا مەكسيكا مەن كانادا ارقىلى كىرەتىن فەنتانيلنىڭ قاينارى قىتايدا" دەپ، قىتاي تاۋارلارىنا اقپان مەن ناۋرىزدا جەكە-جەكە 10 پايىزدىق كەدەندىك تاريف بەلگىلەگەن ەدى. بۇل جولى ونى بىردەن 34 پايىزعا كوتەردى. سوندا قىتاي تاۋارلارىنا سالىناتىن كەدەندىك تاريف قازىردىك وزىندە 54 پايىزعا جەتتى.

ترامپ ونىمەن عانا شەكتەلمەي، قىتايدىڭ ونلاين ساۋداسىنا دا اۋىر سوققى جاسادى. اتاپ ايتقاندا اقش-قا قىتايدىڭ Shein,Temu ماركەتپلەيستەرى ارقىلى كەلەتىن زاتتار 800 دوللاردان اسپاسا، سالىقتان بوساتىلاتىن ەدى. ەندى ول جەڭىلدىكتى دە الىپ تاستادى. ەندى ءار جەتكىزىلەتىن زاتتان 25 دوللار تولەم الىناتىن بولدى.

ترامپتىڭ جاھاندىق ساۋدا سوعىسىنا ءوزىنىڭ جاقىن ارىپتەستەرى مەن باسەكەلەستەرى قاتاڭ مالىمدەمەلەر جاساپ جاتىر. الەمدىك قور بيرجالارىندا دا تۇراقسىزدىق، قۇلدىراۋ ورىن الۋدا.

ترامپ بولسا، ءوزى شەشىمىنىڭ دۇرىستىعىنا ءشۇبا كەلتىرمەي وتىر. ول وتكەن 2024 جىلى اقش تىڭ ساۋدا دەفيتسەنتى 918 ملليارد دوللارعا جەتكەنىن العا تارتىپ، مۇنىڭ ءبارى ۇزاق جىلداردان بەرى امەريكانىڭ ساۋدا ارىپتەستەرىنىڭ امەريكانى قاناپ، توناپ، ماي شەلپەككە اينالدىرىپ، ءوندىرىسىن تۇقىرتىپ كەلگەنىنىڭ سالدارى دەپ سانايدى. ءوزىنىڭ ءبىر بەتكەي شەشىمىنىڭ امەريكانىڭ ۇلتتىق ءوندىرىسىن قايتا جانداندىرىپ، وزگە ەلدەرمەن ساۋدا بالانىسىن رەتتەپ، بيۋدجەت شىعىنىن ازايتاتىنىنا سەنىمدى.

ترامپتىڭ ساۋدا ءمينيسترى دە اق ءۇي بەلگىلەگەن تاريفكە قارسى شىعىپ، امەريكا مۇددەسىنە نۇقسان كەلتىرەتىن قادام جاساعانداردىڭ بۇدان دا اۋىر جازاعا، سالدارعا دۋشار بولاتىنىن ايتىپ، سەس كورسەتۋدە.

ال ترامپتىڭ اتا جاۋى - دەموكراتتار بولسا، ترامپتىڭ ساۋدا سوعىسىن "ماعىناسىز، نەگىزسىز، ەسسىز ارەكەت" دەپ باعالادى. ونىڭ سالدارىنان ەلدە زات باعاسى قىمباتتاپ، ءار امەريكالىق جىلىنا 6 مىڭ دوللارىن جوعالتاتىنىن العا تارتتى.

ترامپتىڭ جاھان ەلدەرىنە بەلگىلەگەن جاڭا ساۋدا تاريفتەرى ءساۋىردىڭ 4-ىنەن باستاپ 9-ىنا دەيىن كۇشىنە ەنەدى.

ترامپ بيلىككە كەلگەن ەكى جارىم ايدا جاھاننىڭ اسكەري، ساياسي كەلبەتىن وزگەرتىپ عانا قويماي، دۇنيەجۇزىلىك ەكىنشى سوعىستان كەيىن ورنىققان عالامدىق ەركىن ەكونوميكالىق جۇيەگە، ساۋدا اينالىمىنا نۇكتە قويدى.

Abai.kz