اقىن قۋات قايرانباەۆ پوەزياسى تۋرالى ءسوز

بىرنەشە اي بۇرىن www.abai.kz پورتالىنان «بارىنە جاۋاپتىمىن» دەگەن «اردىڭ ايناسى» ىسپەتتەس ولەڭدەر توپتاماسىن وقىدىم.  اۆتورى – قۋات قايرانباەۆ!

بۇگىنگى قازاق پوەزياسىندا قوعاممەن تىك سويلەسەتىن، ار الدىندا ادال بولۋعا شاقىراتىن اقىندار وتە از. سولاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى – قۋات قايرانباەۆ. ونىڭ ولەڭدەرىن وقىعاندا، بىردەن ازاماتتىق ءۇن، ار مەن نامىس، ەل مەن ۇلت تاعدىرىنا دەگەن جان اۋىرتقان شىنايى جۇرەك ءۇنى ەستىلىپ، ءدۇرسىلى سەزىلەدى.

اقىن قايرانباەۆتىڭ «بارىنە جاۋاپتىمىن» ولەڭىن وقىعان ءار وقىرمان وزىنە سۇراق قويادى: «مەن ءوز ەلىمە، ءوز زامانىما جاۋاپتىمىن با؟» اقىن: «كوكتەم سەبىل جىلاسا – جاۋاپتىمىن، كوكتەن كوڭىل قۇلاسا – جاۋاپتىمىن…» دەپ باستالاتىن جولدارىندا جەكە تۇلعانىڭ عانا ەمەس، قوعامدىق اردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاپ وتىر. بۇل – ۇران ەمەس، ۇياتتىڭ ءسوزى. اقىن ءبارىن ءوز موينىنا الادى: ەلدىڭ دە مۇڭى، ۇلتتىڭ دا كەمدىگى – ءبارى سونىڭ جۇرەگىنەن وتەدى. ول ءوزىن ايىپتاۋدان قورىقپايدى، قايتا سونىڭ ىشىندە رۋح تابادى. «جاۋاپتىمىن» دەگەن ءبىر عانا ءسوز – ونىڭ بۇكىل ومىرلىك كرەدوسى.

ال «مىنا زامان قاي زامان؟» دەگەن ولەڭىندە اقىن تاۋەلسىز ەلدىڭ تاۋەلدى ويلى ازاماتتارىن كورىپ كۇيىنەدى. «ۇساقتالدىق نەگە ءبىز، تاۋەلسىزدىك كەلگەندە؟!» دەگەن جولدار – بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ اۋىر سۇراعى. شايىر مۇندا حالىقتىڭ ەركىندىگى مەن رۋحاني ازاتتىعىنىڭ اراسىن سالىستىرادى. ساياسي بوستاندىق كەلگەنىمەن، سانادا قۇلدىق ءالى بار ەكەنىن اششى مىسقىلمەن جەتكىزەدى. «ەل-باسى دەپ سەنگەنىم،
وتباسىنان اسپادى!» دەگەن نە دەگەن سۇمدىق تىركەس ەدى! وسى ءسوزدىڭ ىشىندە قازاقتىڭ قانشاما قاسىرەتى بار دەسەڭىزشى!

«ايتا الماسام»  – ۇنسىزدىككە قارسى ولەڭ. بۇل ولەڭدە اقىن وزىنە عانا ەمەس، ءۇنسىز قالعان قوعامعا دا ءمىن ارتادى. «ايتام، ءسىرا، اقيقاتقا شولدەدىم، ۇندەمەسەم كورىنەردەي كور دە ءمىن» دەپ، اقىن ءوز ءۇنىن جوعالتقان حالىققا سويلەي ءبىلۋدىڭ باتىلدىعىن ۇيرەتەدى. ول ءۇشىن اقيقات – جاي ۇعىم ەمەس، ءومىر ءسۇرۋ ءتاسىلى.

«امانات»  – رۋح پەن ادالدىقتىڭ ولشەمى. قايرانباەۆتىڭ «امانات» ولەڭى – ۇلتتىق ساناعا ايتىلعان ۇندەۋ.  «بابامنان بىزگە قالعان اماناتقا، ادالدىق تانىتتىق پا؟ ءشۇبالانام!» دەگەن جولداردا بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ تاريح الدىنداعى ادالدىعى سۇرالادى. اقىن اماناتتى ۇران ەمەس، ءىس دەپ بىلەدى:  «امانات – مىنبەردە ايتار ۇران ەمەس،  امانات – وسى جولدا شەيىت بولۋ!». مۇندا ول باتىرلىقتى بيىك سوزدەن ەمەس، ءىس پەن ادالدىقتان ىزدەيدى. ال بۇل ولەڭنىڭ كىمگە، نەگە ارنالعانىن ءىشىڭىز جاقسى سەزىپ، ءبىلىپ وتىرعانىن بولجايمىن. دەمەك، تاپسىرلەۋدى قاجەت ەتپەيتىن اقيقات.

«انا تىلگە اراشا» – ۇلت رۋحىنىڭ ايناسى. بۇگىنگى قوعامنىڭ ەڭ جاندى ماسەلەسىن اقىن اششى شىندىقپەن ايتادى.  «ءوزىڭ كەرەك قىلماعان انا ءتىلى، كەرەك پە ەكەن بالاڭا ەس كىرمەگەن؟» دەگەن جولدار – ءار قازاققا قويىلعان سۇراق. اقىننىڭ وكپەسى – ءوز تىلىنەن بەزىنگەن ۇرپاققا، ءوز تىلىندە سويلەۋگە ارلاناتىن ورتاعا. ول انا ءتىلىن «انانىڭ اق سۇتىمەن» تەڭەستىرىپ، ۇلت رۋحىنىڭ وزەگى ەكەنىن ۇقتىرادى:  «انا ءتىلى – انانىڭ اق سۇتىندە، انا ءتىلى – اتانىڭ بەلىندە ەمەس!» بۇل – كوركەم دە كەسەك تۇجىرىم.

«كوكتەم» – ءۇمىتتىڭ قايتا ورالۋى. ءبىر قاراعاندا، قۋات قايرانباەۆتىڭ جىرلارىندا مۇڭ باسىم. بىراق ونىڭ مۇڭى – ۇمىتسىزدىك بەلگىسى ەمەس. ول ءار تارماعىندا ەلىنىڭ قايتا تۇلەرىنە سەنەدى. «ايازدان السىرەگەن سەلكەۋ سەنىم، كوكتەمدە قايتا تۇلەپ كەلەتىندەي» دەگەن جولدار – قايعىدان كەيىنگى قايتا جاڭعىرۋدىڭ سيمۆولى.

اقىن ءۇنى – بۇگىنگى قوعامنىڭ ارلى داۋسى. انىعىندا، قۋات قايرانباەۆ – قوعاممەن تىك سويلەسەتىن، ەشكىمنەن يمەنبەيتىن، شىندىقتى ايتۋدى پارىز سانايتىن اقىن. ونىڭ ولەڭدەرىنەن تازالىقتى بايقايمىن. ونىڭ تازا، ارلى ازامات اقىن بولماۋعا ھاقىسى دا جوق! ويتكەنى، ونىڭ ءپىرى ءىلياس جانسۇگىرۇلى دا، «ار الدىندا مەن ءوزىمدى ءاردايىم، دار الدىندا تۇرعانداي-اق سەزىنەم» دەپ جىرلاعان ساكەن يماناسوۆ اعاسى دا «جۇرەگىنە كىر جاسىرماعان» اقىندار ەمەس پە ەدى!

قۋات «اقىن كىنالى قوعامدا ءومىر سۇرەمىن» دەپ اشىق ايتادى. بۇل – قورعانسىزدىقتىڭ ەمەس، رۋح بيىگىنىڭ بەلگىسى. ءيا، ونىڭ جىرلارىندا ايىپتاۋ بار، بىراق سونىڭ تۇبىندە ەلى مەن جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك پەن جاۋاپكەرشىلىك جاتىر. اقىن سوزىمەن ايتقاندا:  «اقىندارى كىنالى قوعام عوي بۇل،  مەيلى، بولسىن، ءبارىن دە كوتەرەمىن…». وسى جول – قايرانباەۆ پوەزياسىنىڭ وزەگى. ول اۋىر جۇكتى كوتەرىپ قانا قويماي، ەلدىڭ جان جاراسىن ولەڭگە اينالدىرعان دەگدار ازامات.

ەلدوس توقتارباي

 P.S.: قۇرمەتتى وقىرمان! 17 قازان كۇنى، ساعات 16:00-دە تالدىقورعان قالاسىنداعى ءى.جانسۇگىروۆ اتىنداعى مادەنيەت سارايىندا  قۋات قايرانباەۆتىڭ «كوڭىل قوڭىراۋى» اتتى ادەبي-سازدى كەشىنە شاقىرامىز! كەلىڭىزدەر!

Abai.kz