بۇگىن ءماجىلىس وتىرىسىندا «AMANAT» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتى ءابۋتالىپ ءمۋتالى قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – ينتەرنەت-الاياقتىق پەن ازاماتتاردىڭ جەكە دەرەكتەرىنىڭ قولدى بولۋى تۋرالى قر  جاساندى ينتەللەكت جانە تسيفرلىق دامۋ ءمينيسترى جاسلان ماديەۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى.

«رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس 2025 جىلى قازاقستاندا 14 مىڭنان استام ينتەرنەت الاياقتىق فاكتىسى تىركەلگەن»، - دەپ دەرەك كەلتىرگەن دەپۋتات ازاماتتاردىڭ جەكە دەرەكتەرىن قورعاۋ بويىنشا شۇعىل ءارى ناقتى شارالار قابىلداۋى قاجەت ەكەنىن ايتتى.

ءبىز اتالعان دەپۋتاتتىق ساۋالدى وقىرمان تالقىسىنا ۇسىنامىز...

دەپۋتاتتىق ساۋال

قۇرمەتتى جاسلان حاسەنۇلى! 

سوڭعى بىرنەشە جىل بويى ينتەرنەتتەگى الاياقتىق ماسەلەسى ەلىمىزدىڭ كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي كەلەدى. جەكە اقپاراتتىڭ زاڭسىز جينالۋى مەن ساتىلۋىنان باستاپ, بانك كارتالارى، نەسيەلەر جانە ونلاين سەرۆيستەر ارقىلى جاسالاتىن الاياقتىققا دەيىنگى جاعدايلار ءالى كۇنگە دەيىن كەڭىنەن كەزدەسۋدە. مەملەكەت قابىلداپ جاتقان شارالار كۇتكەن ناتيجەنى بەرمەي وتىر. ازاماتتاردا ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا قاتىستى ورىندى سىن-ەسكەرتپەلەر مەن تالاپتار جيناقتالۋدا. بۇل ماسەلەگە مەملەكەت باسشىسى دا بىرنەشە رەت نازار اۋدارعان بولاتىن.

2025 جىلعى ماۋسىم ايىندا ورىن العان وقيعا ەرەكشە الاڭداۋشىلىق تۋعىزدى – 16 ميلليوننان استام قازاقستاندىقتىڭ دەرەكتەرى اشىق تارالىپ كەتتى. بۇل جاعداي مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك اقپاراتتىق جۇيەلەردە ەلەۋلى وسال تۇستاردىڭ بار ەكەنىن كورسەتتى. بىراق جەكە سەكتوردا دا قاتەرلەر بار – بانكتەر، تەلەكوم-كومپانيالار، ماركەتپلەيستەر، جانارماي قۇيۋ جانە ساۋدا جەلىلەرى ادالدىق باعدارلامالارى، ءموبيلدى قوسىمشالار جانە بونۋستىق جۇيەلەر ارقىلى ۇلكەن كولەمدەگى دەرەكتەردى جينايدى. كوبىنەسە بۇل دەرەكتەر گەولوكاتسيامەن بايلانىستى، بۇل ولاردى اسىرەسە وسال ەتەدى.

رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس 2025 جىلى قازاقستاندا 14 مىڭنان استام ينتەرنەت الاياقتىق فاكتىسى تىركەلگەن, بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 22 %-عا كوپ. ونلاين-الاياقتاردىڭ نەگىزگى نىساناسىنا زەينەتكەرلەر، جاستار جانە الەۋمەتتىك تۇرعىدا وسال توپتار ءجيى اينالادى. ولارعا اۋىر نەسيەلەر راسىمدەلىپ، كەيىن سول قارىزداردى تولەۋگە ءماجبۇر بولادى. بۇل قىلمىستاردان كەلگەن زالال 6 ملرد تەڭگەدەن استى. سالىستىرمالى تۇردە 2024 جىلى ينتەرنەت الاياقتىق بويىنشا 22,9 مىڭ قىلمىستىق ءىس قوزعالعانىمەن, ولاردىڭ باسىم بولىگى قىلمىسكەرلەردى انىقتاۋ مۇمكىن بولماعاندىقتان توقتاتىلعان. بۇل دەرەكتەر ماسەلەنىڭ اۋقىمىن جانە قولدانىستاعى شارالاردىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن ايقىن كورسەتەدى.

قىلمىستىق كودەكستە جانە «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» كودەكستە بار قازىرگى سانكتسيالار ءاردايىم ءتيىمدى ەمەس. مىسالى، قولدانىلاتىن شارالار كومپانيالاردىڭ اۋقىمىن ەسكەرە بەرمەيدى. ناتيجەسىندە، كوپتەگەن ءىرى ويىنشىلار جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان جاعدايدا دا، ولاردىڭ ستاندارتتارى بويىنشا شاعىن ايىپپۇل تولەپ جانە بولاشاقتا دەرەكتەردىڭ تارالۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جۇيەلى شارالار قولدانباۋ تيىمدىرەك.

حالىقارالىق تاجىريبە باسقا باعىتتى كورسەتەدى. ماسەلەن ەۋروپالىق وداقتا GDPR ەرەجەلەرىن ورەسكەل بۇزعانى ءۇشىن ايىپپۇل مولشەرى 20 ملن ەۋروعا (شامامەن 12,5 ملرد تەڭگە) نەمەسە كومپانيانىڭ جىلدىق اينالىمىنىڭ 4%-ىنا دەيىن جەتەدى; قىتايدا – 50 ملن يۋانعا (شامامەن 3,7 ملرد تەڭگە) نەمەسە 5% اينالىمعا دەيىن; اۆستراليادا – 50 ملن اۆستراليا دوللارىنا (شامامەن 1,7 ملرد تەڭگە) نەمەسە كومپانيا تابىسىنىڭ 30 %-ىنا دەيىن. مۇنداي ءتاسىل تەك جازالاۋ قۇرالى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە جاڭا بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋدىڭ ءتيىمدى امالى بولىپ تابىلادى.

جوعارىدا ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى ازاماتتاردىڭ جەكە دەرەكتەرىن قورعاۋ بويىنشا شۇعىل ءارى ناقتى شارالار قابىلداۋى قاجەت دەپ سانايمىن. اتاپ ايتقاندا:

- ولاردى زاڭسىز پايدالانعانى ءۇشىن زاڭداردا بار جاۋاپكەرشىلىك نورمالارىن بارلىق جەردە قولدانۋ;

- جەكە دەرەكتەردىڭ تارالۋى مەن زاڭسىز پايدالانىلۋى ءۇشىن جازانى حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس ۇلعايتۋ;

- مەملەكەتتىك جانە كۆازيمەملەكەتتىك اقپاراتتىق جۇيەلەردىڭ وسال تۇستارىن كەشەندى تۇردە تەكسەرۋ;

- نەگىزگى ءىت-جۇيەلەرگە اۋديت جۇرگىزۋ;

- تەكسەرۋ ناتيجەلەرى بويىنشا انىقتالعان تاۋەكەلدەردى جويۋ جوسپارىن ازىرلەۋ.

بۇل قادامدار فورمالدى سيپاتتا قالىپ قويماۋعا ءتيىس، كەرىسىنشە ازاماتتاردى ناقتى قورعاۋعا جانە مەملەكەتتىك جۇيەلەرگە دەگەن سەنىمدى نىعايتۋعا باعىتتالۋى قاجەت.

ۇكىمەت وسى ۇسىنىستاردى جەدەل تۇردە ىسكە اسىرىپ، ولاردىڭ ورىندالۋىنا جۇيەلى باقىلاۋ ورناتۋعا ءتيىس.

قابىلدانعان شارالار تۋرالى زاڭنامادا بەلگىلەنگەن تارتىپتە جازباشا تۇردە اقپارات بەرۋدى سۇرايمىن.

قۇرمەتپەن،

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى

ءابۋتالىپ ءمۋتالى

Abai.kz