نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆتى قارجى پوليتسياسى شاقىردى

وتكەن دۇيسەنبى كۇنى «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنىڭ بۇرىنعى باسقارما توراعاسى نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆقا قارجى پوليتسياسىنان زۆونداپ، ونىڭ استاناعا كەلۋى كەرەك ەكەنىن حابارلادى. مۇنى ءبىز ن. يمانعاليەۆتىڭ وزىنەن بىلدىك. ول كىسى ءوزى توراعا بولىپ كەلگەننەن كەيىنگى جىلى كورپوراتسيا بيۋدجەتىنىڭ ەكى ەسە وسكەنىن ايتادى. بىراق سول اقشانىڭ بيلىگى ءبىرىنشى باسشىنىڭ قولىندا بولماعان سياقتى. ال «ۆرەميا» گازەتى ارقىلى بەلگىلى بولعان ميلليون دوللارلىق كەلىسىم-شارتتى «قازاقستان» تاراپىنان بەكىتكەن كىم؟ امەريكاندىقتارمەن بىرلەسىپ فيلم ءتۇسىرۋ تۋرالى يدەيا كىمدىكى؟ كورپوراتسيانىڭ سول كەزدەگى باسشىسىن جوعالعان فيلم مەن ميلليونعا بايلانىستى تەرگەۋگە شاقىردى ما؟ ءبىز وسى سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ ءۇشىن نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆكە تەلەفون شالعان بولاتىنبىز.

ول كىسى ازىرگە شاقىرتۋ الماعانىن جانە «ۆرەميادا» جازىلعان شاتاققا ءوزىنىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق ەكەنىن ايتتى. جانە بۇل سۇراقتارعا تەلەفون ارقىلى جاۋاپ بەرگىسى كەلمەيتىنىن ءبىلدىردى. الايدا، ءبىر جارىم ساعاتتان كەيىن كەزدەسىپ، سۇحبات بەرۋگە كەلىستى.

وسى ارادا ءبىز «قازاقستانعا» قاتىستى داۋ تۋرالى قىسقاشا ايتا كەتەيىك.

نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆتى قارجى پوليتسياسى شاقىردى

وتكەن دۇيسەنبى كۇنى «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسىنىڭ بۇرىنعى باسقارما توراعاسى نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆقا قارجى پوليتسياسىنان زۆونداپ، ونىڭ استاناعا كەلۋى كەرەك ەكەنىن حابارلادى. مۇنى ءبىز ن. يمانعاليەۆتىڭ وزىنەن بىلدىك. ول كىسى ءوزى توراعا بولىپ كەلگەننەن كەيىنگى جىلى كورپوراتسيا بيۋدجەتىنىڭ ەكى ەسە وسكەنىن ايتادى. بىراق سول اقشانىڭ بيلىگى ءبىرىنشى باسشىنىڭ قولىندا بولماعان سياقتى. ال «ۆرەميا» گازەتى ارقىلى بەلگىلى بولعان ميلليون دوللارلىق كەلىسىم-شارتتى «قازاقستان» تاراپىنان بەكىتكەن كىم؟ امەريكاندىقتارمەن بىرلەسىپ فيلم ءتۇسىرۋ تۋرالى يدەيا كىمدىكى؟ كورپوراتسيانىڭ سول كەزدەگى باسشىسىن جوعالعان فيلم مەن ميلليونعا بايلانىستى تەرگەۋگە شاقىردى ما؟ ءبىز وسى سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ ءۇشىن نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆكە تەلەفون شالعان بولاتىنبىز.

ول كىسى ازىرگە شاقىرتۋ الماعانىن جانە «ۆرەميادا» جازىلعان شاتاققا ءوزىنىڭ ەشقانداي قاتىسى جوق ەكەنىن ايتتى. جانە بۇل سۇراقتارعا تەلەفون ارقىلى جاۋاپ بەرگىسى كەلمەيتىنىن ءبىلدىردى. الايدا، ءبىر جارىم ساعاتتان كەيىن كەزدەسىپ، سۇحبات بەرۋگە كەلىستى.

وسى ارادا ءبىز «قازاقستانعا» قاتىستى داۋ تۋرالى قىسقاشا ايتا كەتەيىك.

تاياۋدا «قازاقستان» تەلەراديوكورپوراتسياسى ارقىلى ميلليونداعان بيۋدجەت قارجىسىنىڭ جوعالىپ كەتكەنى انىقتالعان بولاتىن. «ۆرەميا» گازەتى بۇل جونىندە قاتارىنان ەكى ماقالا جاريالادى. سونىڭ بىرىنشىسىندە 2007 جىلدىڭ قازانىندا «قازاقستاننىڭ» امەريكاندىق "Left Behind Inc." اتتى كومپانيامەن بىرلەسىپ فيلم ءتۇسىرۋ تۋرالى كەلىسىم-شارت جاساسقانى، كەلىسىمگە سايكەس تەلەراديكورپوراتسيانىڭ اتالعان امەريكاندىق كومپانياعا 1 ميلليون 111 مىڭ 111 دوللار اۋدارعانى، بىراق اقىر سوڭىندا ءفيلمنىڭ دە، اقشانىڭ دا جوق بولعانى جازىلادى. ايتا كەتەتىن نارسە، قۇجاتتا شىڭعىس ەرمۇحامەتۇلى قابيدين دەگەن كىسىنىڭ وسى جۇمىس بويىنشا «قازاقستاننىڭ» اقش-تاعى تۇراقتى وكىلى بولاتىنى كورسەتىلەدى. «كەلىسىم-شارتتى «قازاقستان» ترك-ءنىڭ تاراپىنان بۇرىنعى باسقارما توراعاسى نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆ قول قويىپ، بەكىتكەن» دەيدى «ۆرەميا» گازەتى. ءبىر اپتادان كەيىن قارجى پوليتسياسى بۇل ءىستى تەكسەرىپ جاتقانىن حابارلادى.

«كەلىسىم-شارتتاعى قول مەنىكى ەمەس!»

بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا كەزدەسۋگە بارعانىمىزدا نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆ ءبىزدى مىناداي جاڭالىقپەن قارسى الدى. «سەندەرمەن سويلەسكەن سوڭ قارجى پوليتسياسىنىڭ ءبىر قىزمەتكەرى زۆونداپ، «ۆرەميا» گازەتى جاريالاعان فاكتىلەرگە قاتىستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن استاناعا بارۋىم كەرەك ەكەنىن ايتتى. بىراق قاشان باراتىنىم بەلگىسىز. جاڭاعى ادام باستىعىمەن سويلەسكەسىن تاعى حابارلاساتىن بولدى» دەدى ول كىسى.

ءبىزدى تاڭداندىرعان العاشقى نارسە، امەريكاندىقتارمەن بىرلەسىپ تۇسىرىلەتىن فيلم، ولارمەن جاسالعان كەلىسىم-شارت جانە تولەنگەن ميلليون دوللار تۋرالى نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆتىڭ بىلەتىنى ءبىزدىڭ ەستىگەنىمىزدەن كوپ بولماي شىقتى. كەلىسىم-شارتتىڭ جاسالىپ، اقشاسى تولەنىپ كەتكەنىن ول كىسى وزگە جۇرت سياقتى «ۆرەميا» گازەتىنەن وقىپ-بىلگەن.

- وندا امەريكاندىق كومپانيامەن جاسالعان كەلىسىم-شارتقا قالاي قول قويدىڭىز؟

- مەن ول قۇجاتقا قول قويعام جوق! كەلىسىم-شارتتاعى قول مەنىكى ەمەس! - دەپ ول كىسى ۇستەلىندە جاتقان «ۆرەميا» گازەتىندەگى ماتەريالدى الىپ، وندا جاريالانعان كەلىسىم-شارتتاعى قولدى كورسەتتى. جانە گازەتتىڭ ءبىر بۇرىشىنا «نۇرتىلەۋ» دەپ ءوزىنىڭ قولىن قويدى. -  مەنىڭ قولىم مىنە مىنانداي.

- ال كەلىسىم-شارتتاعى قول كىمدىكى?

- ول - مەنىڭ سول كەزدەگى ءبىرىنشى ورىنباسارىم داۋرەن ءابدىحاميتوۆتىڭ قولى.

- كەلىسىم-شارت ءوزى قايدان كەلدى، كىم اكەلدى؟

- ونى ماعان جاڭاعى ءابدىحاميتوۆ اكەلدى. ارينە، باسىندا قاتتى تاڭداندىم، ءتىپتى بۇل مەنى باسىنۋ سياقتى كورىندى. ادەتتە مۇنداي شارۋا قالاي جاسالادى؟ باستاما الدىمەن ءبىرىنشى باسشىعا ۇسىنىلادى، سوسىن وزگە جەتەكشىلەرمەن بىرگە كوزدەگەن ماقساتى، بەرەتىن ناتيجەسى، كەتەتىن شىعىنى تالقىلانىپ، سوسىن بەكىتىلەدى. مۇنىڭ ەشقايسىسى جوق، ءبىرىنشى ورىنباسارىم ماعان دايىن كەلىسىم-شارتتى قول قويۋعا اكەلىپ تۇر. مەنسىز كەسىپ-پىشىلگەن بۇل نەعىلعان جوبا ەكەنىن سۇراعانىمدا ول «تاك نادو» دەپ جاۋاپ بەردى. «باسشىلىق ايتتى، ورىنداۋ كەرەك» دەگەنگە كەلتىردى.

- باسشىلىق دەپ وتىرعانى كىم؟

- انىق بىلمەيمىن. قازبالامادىم. بىراق مەنىڭ جوبالاۋىم بويىنشا، ول - مينيستر. سوسىن مەن ارىپتەس بولىپ وتىرعان ادامنىڭ كىم ەكەنىن سۇرادىم. قازىر ەسىمدە جوق، ايتەۋىر ءبىر نارسەلەردى ايتتى. مەن تۇسىنبەدىم، ءتىپتى تۇسىنگىم دە كەلمەدى. بىراق قۇجاتتى قايتارىپ جىبەردىم.

نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆ فيلم تۋرالى اڭگىمە سونىمەن ءبىتتى دەپ ويلاعان، ءتىپتى ول ماسەلەنى مۇلدەم ەسىنەن شىعارعان. ويتكەنى، ول كىسىمەن بۇل تاقىرىپتا قايتادان ءسوز بولماعان. كوپ ۋاقىت وتپەي، جەلتوقساننىڭ 25-ءسى كۇنى ونىڭ ءوزى قىزمەتتەن بوساتىلادى. «سول كەزدە ءوزىم ىشكى اۋديت جاساتۋدى جوسپارلاپ جۇرگەم. قازىر ويلاپ وتىرسام، سوعان ۇلگەرتپەي مەنى تەزىرەك قىزمەتتەن بوساتىپ جىبەرگەن سياقتى. ويتكەنى، جۇمىسىما بايلانىستى سىن ايتىلعان جوق. مەنى قىزمەتتەن كەتىرۋدىڭ جولدارى جاسالىپ جاتقانىن ءوزىم سەزىپ جۇرگەم. ويتكەنى، ماڭىزدى ماسەلەلەر ورىنباسارىم ارقىلى شەشىلە باستادى. بىراق قىزمەتتەن وسىلاي بوساۋىم مەن ءۇشىن كۇتپەگەن نارسە بولدى» دەيدى ن. يمانعاليەۆ. مۇنىڭ ءمانىسىن سۇراماق بولىپ ول ەرتىسباەۆقا زۆونداپتى، الايدا مينيستر ترۋبكاسىن كوتەرمەگەن.

بۇگىندە بۇرىنعى توراعانىڭ اشۋ-ىزاسىن كەلتىرىپ وتىرعان نارسە باسقا. «ءابدىحاميتوۆ مەنىڭ فاميليامنىڭ جانىنا تىك سىزىقتى سىزباستان، ياعني مەنىڭ ورنىما ءوزى قويىپ وتىرعانىن بىلدىرمەستەن، ءوز قولىن قويىپ جىبەرگەن. ءوزىم قارسى بولعان ءىستىڭ مەنىڭ سىرتىمنان جالعاسقانىن، اقشانىڭ تولەنىپ كەتكەنىن ەندى ءبىلىپ وتىرمىن» دەيدى يمانعاليەۆ.

«ەرتىسباەۆتىڭ بالاسىنىڭ بىزدە قىزمەت جاسايتىنىن مەن بىلگەم جوق»

«قازاقستاندا» توراعانىڭ كەلىسىمىنسىز جاسالعان شارۋا جالعىز بۇل ەمەس. مىسالى، نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆ ءوزى باسقاراتىن مەكەمەدە سول كەزدەگى مينيستر ەرمۇحامەت ەرتىسباەۆتىڭ بالاسىنىڭ جۇمىس ىستەيتىنىن الدىنا كەلىسىم-شارتتىڭ نۇسقاسى كەلگەندە ءبىر-اق ءبىلىپتى. «مىنا دەلدال بولىپ جۇرگەن قابيدين دەگەنىڭ كىم؟ ونىڭ قانداي قاتىسى بار بۇل ىسكە؟» دەپ سۇراعانىمدا ءابدىحاميتوۆ «ول - ءمينيستردىڭ بالاسى. ءبىزدىڭ كورپوراتسيانىڭ قىزمەتكەرى» دەپ جاۋاپ بەردى. سويتسەم، شىڭعىس قابيدين كوممەرتسيالىق بولىمدە شتاتتا ەكەن. ونى ماعان ايتپاعان، مەنىڭ سىرتىمنان جۇمىسقا الىپتى.

- جۇمىسقا الۋ تۋرالى بۇيرىققا ءسىز قول قويمايسىز با؟

- بۇيرىققا ءبىرىنشى ورىنباسارىم دا قول قويا بەرەدى. ويتكەنى، مەن ۇنەمى قىزمەت ورنىمدا بولمايمىن. ىسساپارعا كەتەتىن كەزدەرىم كوپ. مۇنداي كەزدە بۇكىل قۇزىرەت ءبىرىنشى ورىنباسارىمنىڭ قولىندا بولاتىنى، بۇيرىققا ءبىرىنشى ورىنباساردىڭ دا قول قوياتىنى ءبىزدىڭ تارتىبىمىزدە جازىلعان.

يمانعاليەۆ سول كەزدىڭ وزىندە ابدىحاميتوۆكە اجەپتاۋىر مول قۇزىرەت بەرىلگەنىن ايتادى. ونىڭ ءبىرىنشى مىندەتى قارجىلىق ساياساتتى جۇرگىزۋ بولعان. شىعارماشىلىق جانە كادر ماسەلەسىنە دە توراعامەن بىردەي ارالاسقان. «ونىڭ ۇستىنە ول مينيسترگە مەنەن گورى جاقىن ەكەنىن ءبىلدىرىپ وتىرۋدى ۇمىتپايتىن» دەيدى يمانعاليەۆ. ول داۋرەن ءابدىحاميتوۆتى توراعانىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىنداتقان ەرتىسباەۆتىڭ ءوزى ەكەنىن ايتادى. «مينيستر مەنى شاقىردى دا، ونى ءبىرىنشى ورىنباسار ەتىپ الۋعا بۇيرىق بەردى. وعان سەنەتىنىن ايتتى. بۇرىنعى ورىنباسارىم تازا، مادەنيەتتى ادام ەدى، سونى بوساتقىزىپ، ورنىنا تاعايىنداتتى. ءابدىحاميتوۆ توعىز اي ورىنباسار بولدى دا، اقىرى مەنىڭ ورنىما كەلدى» دەيدى يمانعاليەۆ.

نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆ باسشى بولىپ كەلگەننەن كەيىنگى 2007 جىلى كورپوراتسيانىڭ بيۋدجەتى ءۇش ميلليارد سەگىز ءجۇز مىڭ تەڭگەدەن سەگىز ميللياردقا جۋىق ءوسىپتى. «كەلەسى جىلى تاعى دا كوبەيۋى ءتيىس ەدى» دەيدى بۇرىنعى توراعا.

«ءسىز «ۆرەمياداعى» ماقالادان كەيىن ەرتىسباەۆپەن جانە ابدىحاميتوۆپەن سويلەستىڭىز بە؟» دەگەن سۇراققا يمانعاليەۆ «نە ءۇشىن ولارمەن سويلەسۋىم كەرەك؟ ول كەلىسىم-شارتقا بايلانىستى ەشبىر قۇجاتتا مەنىڭ قولىم جوق. مەنى نەگە الدادىڭدار دەپ زۆوندايمىن با؟ ءىستى ءتيىستى ورگاندار تەكسەرىپ، انىقتاي جاتار» دەپ جاۋاپ بەردى. بىراق بار جاۋاپكەرشىلىكتى ءوزىنىڭ موينىنا ءىلىپ جىبەرۋلەرى مۇمكىن دەپ قاۋىپتەنەتىنىن جاسىرمادى. «تاعى ءبىر قۇجاتتار شىعا كەلۋى ىقتيمال. ول قۇجاتتار مەن قىزمەتتەن كەتەردە شۋ كوتەرمەۋىم ءۇشىن جاسالعان بولۋى مۇمكىن. بىراق مەنىڭ ارىم تازا. شىنىمدى ايتايىن، اقشا جەۋدەن مەن قورقام. كەزىندە سىرتىمنان «ءوزى دە جەمەيدى، باسقاعا جەگىزبەيدى» دەگەن ءسوز ايتىلىپتى» دەيدى يمانعاليەۆ. ول كىسىنى تاڭداندىراتىن ءبىر نارسە - «ۆرەميا» گازەتىنىڭ وزىنە حابارلاسپاعانى، «مىنا قول سىزدىكى مە؟» دەپ سۇراماعانى. «مەن كورپوراتسيانىڭ قازىرگى باسشىسى جاناي وماروۆقا ارىمنىڭ تازا ەكەنىن جاريا تۇردە ايتاتىنىمدى ءبىلدىرىپ ەدىم، ول «ءبىز  تەكسەرىپ، قولدىڭ سىزدىكى ەمەس ەكەنىن انىقتادىق. اسىقپاڭىز» دەدى. بىراق ونىڭ قارجى جونىندەگى ورىنباسارى «جاس قازاق» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا «قول - يمانعاليەۆتىكى» دەپتى. مەن وسىعان تۇسىنىڭكىرەمەي وتىرمىن» دەيدى يمانعاليەۆ.

نۇرتىلەۋ يمانعاليەۆ قازىر «قازاقستان» كورپوراتسياسىندا باسقارما توراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى بولىپ قىزمەت ىستەيدى.

«سونىمەن قارجى پوليتسياسىنا ايتاتىن جاۋابىڭىز دايىن عوي؟» دەگەن سۇراققا ول كىسى

«قازىر سەندەرگە نە ايتسام، ولارعا دا ايتاتىنىم سول بولماق» دەپ جاۋاپ بەردى.

«ازات» گازەتىنەن الىندى.