قازەكەمنىڭ قاسيەتتى ءبىر سەزىمى - ارۋاقتى سيلاۋ، ارۋاقتان اتتاماۋ; حالىققا، قوعامعا كەسىر كەلتىرگەنىن سىناۋ بولماسا، باسقالارى تۋرالى عايبات ءسوز ايتپاۋ. ارۋاققا ءتىل تيگىزبەۋ مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىندە بىرنەشە مارتە ايتىلعان. وكىنىشتىسى سول، ءبىزدىڭ كەيبىر پىسىقايلار مۇنى ەلەمەيدى. ولار ءۇشىن ارۋاق قاقپاقىلداپ وينايتىن اسىق سياقتى. مىسالى، «ءانۋار ءالىمجانوۆ وداقتى باسقارىپ تۇرعانىندا مۇقاعالي ماقاتاەۆتى، توقاش بەردياروۆتى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنەن  شىعارىپ تاستادى" دەگەن قاڭقۋ ءسوزدى كۇنى بۇگىنگە دەيىن كوكپارعا سالىپ ءجۇر. سونىڭ مۇقاڭا قاتىستىسى، «بۋى ءالى باسىلا قويماعانى» - جورنالشى دارىن سەكەردىڭ «الاشوردا» اپتالىعىندا (41-سانىندا) جاريالانعان «ۇلتىن سۇيگەن ۇلكەن جۇرەك» ماقالاسىنداعى مىنا ءبىر سويلەمدەر: «1973-جىلى مۇقاعالي ماقاتاەۆتى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنەن شىعارىپ جىبەرگەن كەزدە ءزامزا (قوڭىروۆا، - ع. ق.) 2-كۋرستىڭ ستۋدەنتى بولاتىن. وقۋدان شىعارتىپ جىبەرۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلە تۇرا، جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىسى ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ الدىنا بارىپ: «جازۋشىلار وداعىنىڭ 400 مۇشەسى بولسا دا، 400 مۇقاعالي جوق. مۇقاعاليدى وداقتان شىعارعاندا، وداق كىم ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى؟ تاريح الدىندا، بولاشاق ۇرپاق الدىندا قىلمىس جاساپ وتىرسىزدار»، دەيدى تايسالماي». پاي-پاي-پاي-وي!

قازەكەمنىڭ قاسيەتتى ءبىر سەزىمى - ارۋاقتى سيلاۋ، ارۋاقتان اتتاماۋ; حالىققا، قوعامعا كەسىر كەلتىرگەنىن سىناۋ بولماسا، باسقالارى تۋرالى عايبات ءسوز ايتپاۋ. ارۋاققا ءتىل تيگىزبەۋ مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىندە بىرنەشە مارتە ايتىلعان. وكىنىشتىسى سول، ءبىزدىڭ كەيبىر پىسىقايلار مۇنى ەلەمەيدى. ولار ءۇشىن ارۋاق قاقپاقىلداپ وينايتىن اسىق سياقتى. مىسالى، «ءانۋار ءالىمجانوۆ وداقتى باسقارىپ تۇرعانىندا مۇقاعالي ماقاتاەۆتى، توقاش بەردياروۆتى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنەن  شىعارىپ تاستادى" دەگەن قاڭقۋ ءسوزدى كۇنى بۇگىنگە دەيىن كوكپارعا سالىپ ءجۇر. سونىڭ مۇقاڭا قاتىستىسى، «بۋى ءالى باسىلا قويماعانى» - جورنالشى دارىن سەكەردىڭ «الاشوردا» اپتالىعىندا (41-سانىندا) جاريالانعان «ۇلتىن سۇيگەن ۇلكەن جۇرەك» ماقالاسىنداعى مىنا ءبىر سويلەمدەر: «1973-جىلى مۇقاعالي ماقاتاەۆتى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنەن شىعارىپ جىبەرگەن كەزدە ءزامزا (قوڭىروۆا، - ع. ق.) 2-كۋرستىڭ ستۋدەنتى بولاتىن. وقۋدان شىعارتىپ جىبەرۋى مۇمكىن ەكەنىن بىلە تۇرا، جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىسى ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ الدىنا بارىپ: «جازۋشىلار وداعىنىڭ 400 مۇشەسى بولسا دا، 400 مۇقاعالي جوق. مۇقاعاليدى وداقتان شىعارعاندا، وداق كىم ءۇشىن جۇمىس ىستەيدى؟ تاريح الدىندا، بولاشاق ۇرپاق الدىندا قىلمىس جاساپ وتىرسىزدار»، دەيدى تايسالماي». پاي-پاي-پاي-وي! بولماعان وقيعانى الدە ءزامزانىڭ قيالى، الدە دارىننىڭ سەنگىشتىگى ءبىر جىل بۇرىن «بولدى» دەگىزگەن بۇل باتۋاسىزدىققا: «ەي، شالالىق-اي!» دەي سالايىن دا، نەگىزگى ءسوزىمدى انەكەڭنىڭ ارۋاعىنان اتتاعىشتارعا ارنايىن (وسىندا كەلتىرىلگەن دەرەكتەردىڭ نەگىزىندە جازىلعان، ءباز-باياعى وسەكشىلەرگە توقتام بولار دەگەن نيەتتەگى ماقالالارىم سوڭعى جىلدارى ەكى-ءۇش گازەتتە، «جالىن» جانە «مۇقاعالي» جورنالدارىندا جاريالاندى، بىراق «مەنبىلەمدەرگە»، «تايسالماستارعا» باسقانىڭ وڭ سوزىنەن وزدەرىنىڭ سولاقاي ءسوزى قىمبات ەكەن).

1999-جىلى جازۋشىلار وداعىنىڭ جانە ءوزىم ون جىل ديرەكتور بولعان ادەبي قوردىڭ ءبىر ماسەلەلەرىن انىقتاۋ ءۇشىن مۇراعاتجايدا بولىپ ءجۇرىپ، مىنا قۇجاتتى كورىپ، كوشىرىپ الدىم:

«قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارماسى حاتشىلىعى ءماجىلىسىنىڭ

№3 ا    قاۋلىسى

الماتى قالاسى                                                24 قاڭتار 1974 جىل

قاتىسقاندار: ءى.ەسەنبەرلين، ق.تۇرسىنقۇلوۆ، و. سۇلەيمەنوۆ، د.ف. سنەگين، س.ماۋلەنوۆ، ع.مۇسىرەپوۆ، ي.پ.شۋحوۆ جج.، قجو ادەبي كەڭەسشىلەرى: ا.ساتاەۆ، ح.ابدۋللين، ت.الىمقۇلوۆ، ا.شامكەنوۆ، ق.ىسقاقوۆ، س.باقبەرگەنوۆ، ج.ومىربەكوۆ، ح.جانتەمىروۆا، ءا.جامىشەۆ - پارتبيۋرو حاتشىسى، ا.جاقسىباەۆ - جك توراعاسى، ءا. احمەتوۆ، كسرو ادەبي قورى قازاق بولىمشەسىنىڭ ديرەكتورى، ق. يساباەۆ - كوركەم ادەبيەتتى ناسيحاتتاۋ بيۋروسىنىڭ ديرەكتورى.

توراعالىق ەتۋشى - و.سۇلەيمەنوۆ.

1. تىڭدالدى: كەڭەس ادەبيەتىنىڭ قازاقستانداعى كۇندەرى تۋرالى (ق. تۇرسىنقۇلوۆ).

قاۋلى قابىلداندى: كەڭەس ادەبيەتىنىڭ قازاقستانداعى كۇندەرىن وتكىزۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلسىن...»

ودان ارىدا بىرنەشە جازۋشىنىڭ ءتارتىبى قارالىپ: «كسرو جو مۇشەسى قاتارىنان ءبىر جىلعا شارتتى تۇردە ماقاتاەۆ مۇقاعالي شىعارىلسىن» دەلىنگەن.

قۇجات كوشىرمەسىن قالاۋبەك تۇرسىنقۇلوۆقا كورسەتىپ: - مۇندا مۇقاعاليدىڭ وداق مۇشەلىگىنەن ءبىر جىلعا شىعارىلا تۇرعانى ايتىلىپتى، ال ءسىپسىڭسوز: «ءانۋار مۇقاعاليدى وداق مۇشەلىگىنەن شىعارىپ تاستاعان»، دەيدى. ماجىلىستە بايانداماشى ءوزىڭ بولىپسىڭ، شىندىعىن ايتىپ بەرشى، - دەگەنىمدە ول: - بۇعان سەنبە، جالعان قۇجات. كىم جاساعانىن بىلمەيمىن. بۇل تۋرالى انەۋگۇنى مەن دە ەستىدىم. بەكەر ءسوز. وداقتىڭ ءبىرىنشى باسشىسى قاتىسپاعان ماجىلىستە ونداي ماسەلە ەشقاشان قارالمايدى. ءانۋاردىڭ قاتىسپاعان سەبەبى ول ماسكەۋدە، ۇلكەن وداقتاعى  كەزەكشىلىكتە بولاتىن، - دەدى. بۇل - ءبىر.

وداقتاس رەسپۋبليكالار جازۋشىلار وداعىنىڭ ءبىرىنشى باسشىلارى ۇلكەن وداقتا (ماسكەۋدە) جىلىنا ءبىر اي كەزەكشىلىكتە بولاتىن ءداستۇر بار ەدى، ال  انۋار وندا كەي جىلى ءتىپتى ەكى-ءۇش رەت شاقىرىلاتىن، شەت ەلدەردەن جازۋشىلار كەلگەن كەزدە ونىڭ اتى جۇرگىش-ءتى. ول سول جولعى كەزەكشىلىگىنەن اقپاننىڭ اياق شەنىندە كەلدى. ياعني مۇقاعاليدىڭ «ءبىر جىلعا شىعارىلۋىنا» دا قاتىسى بولمادى. ەشكىم ونىڭ الدىنا بارىپ تەبىنىپ، «مۇقاعالي ماسەلەسى» تۋرالى «جاۋاپ العان»  ەمەس.  بۇل  - ەكى.

قىرىق جىل قىزمەت ىستەگەن تاجىريبەمدە قاۋلى اتاۋلىنىڭ ءوزى: «ا»، «ءا»، «ب»... دەپ نومىرلەنگەنىن كورگەن جوقپىن، ونداي بولمايدى. ەگەر ءماجىلىستىڭ كۇنتارتىبىندە بولعان ماسەلەگە قاتىستى ءبىر ءجايت سول كۇنى دايىندالىپ ۇلگىرمەي، ول ەرتەڭىندە، نەمەسە ەكى-ءۇش كۇننەن كەيىن  قارالعان بولسا، وندا سول قاۋلىنىڭ باپتارىنا قوسىمشا رەتىندە: «ا»، «ءا»...  دەپ ەنگىزىلەدى. ياعني مىناۋ «№3 ا  قاۋلى» الدەكىمگە نە مۇقاعاليدى مۇقاتۋ ءۇشىن، نە ءانۋاردى ارانداتۋ ءۇشىن كەرەك بولعان دا، كەيىن جازىلىپ، ءىس قاعازدارىنا قوسا سالىنعان. ونىڭ جالعاندىعىنا جانە ءبىر دالەل-ول ماجىلىستە مۇقاعاليدىڭ ءتارتىبى قارالسا، شەشىم قابىلدانباستان بۇرىن تالقىلاۋ، پىكىرلەسۋ بولعانى، كىمنىڭ نە دەگەنى (بىرەر سويلەممەن بولسا دا) ايتىلۋى، مۇقاعاليدىڭ اقتالۋ نە مويىنداۋ ءسوزى، شەشىمنىڭ نەشە داۋىسپەن ماقۇلدانعانى ءماجىلىستىڭ حاتتاماسىنا مىندەتتى تۇردە جازىلۋى كەرەك، ال مىنا «مۇراعاتجايلىق قۇجاتتا» ونداي دانەڭە جوق، پالەنباي ءماجىلىس ءوتتى، تۇگلەنباي شەشىم قابىلداندى دەگەن جارتى پاراق جازبا عانا بار («شپارگالكا»). بۇل  - ءۇش.

سول ماجىلىسكە قاتىسقان جازۋشى قاليحان ىسقاقوۆ ءانۋار تۋرالى ەستەلىگىندە «مۇقاعاليدىڭ وداقتان قۋىلعانى» جونىندەگى وسەكتەن جيىركەنە بىلاي دەپ جازعان:

«انەكەڭ كوپشىل ەدى. كوپتىڭ ورتاسىندا جۇرسە كوڭىلدى ەدى. سىر جاسىرمايتىن. بىرەۋدى جەكە شاقىرىپ سىبىرلاسۋدى، بىرەۋدىڭ جۇرتتان جاسىرعان سىبىرىن جەكە تىڭداۋدى جاقتىرمايتىن. ءوز باسىم وداقتا 24 جىل ءۇزىلىسسىز كىزمەت ىستەگەندە انەكەڭنىڭ، جۇباننىڭ، ولجاستىڭ، قالداربەكتىڭ الدىن كوردىم، سولاردىڭ ىشىندە ەشۋاقىتتا داۋىس كوتەرمەيتىن، بىردە-ءبىر قىزمەتكەرگە اۋىر ءسوز ايتپايتىن، سىرتىنان بولسا دا عايبات جاسامايتىن انەكەڭ بولدى. جۇماسىنا ءبىر دۇركىن سەكرەتاريات مەجىلىسى وتەدى، قانداي ءبىر جاۋاپتى شارالار بولماسىن، سونىن وزىندە ءازىل-قالجىڭنان جىگىتتەردىڭ ەزۋى جيىلمايتىن...

ەستەلىك جازۋشىلار ىلعي دا مۇكاعاليدىڭ قاسىندا جۇرمەگەن شىعار-اۋ. ازاماتتىڭ قاسىرەتىنە تەك قانا ورتاسى مەن زامانى كىنالى ەمەس تە شىعار... مۇنى ايتىپ وتىرعانىم... «ءبىر كەزدە ءانۋار ءالىمجانوۆ مۇقاعاليدى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلىگىنەن شىعارىپ جىبەرىپ قورلادى» دەۋشىلەر دە بار. وتىرىك!.. ءبىر سەكرەتارياتتا مۇقاعاليدى مۇشەلىكتەن شىعارالىق دەگەن پىكىردىڭ بولعانى  راس. توقتاتقان انەكەڭنىڭ ءوزى ەدى. «ءبىر جىلعا دەيىن كۇتەلىك، ەگەر بەيباستاقتىعىن كويماسا، كورە جاتارمىز» دەگەن. ول كەزدە مۇشەلىكتەن شىعارۋ ماسكەۋدىڭ قولىندا. وعان كەرەكتى دوكۋمەنتتەردى جىبەرۋ مەنىڭ قولىمدا، مەن قابىلداۋ كوميسسياسىنىڭ جاۋاپتى  حاتشىسى  بولاتىنمىن. مۇقاعاليعا  قارسى  بىر  ءارىپ تۇرتىلگەن جوق. ماسكەۋگە  ەشقانداي  قاعاز  جونەلتىلگەن  جوق. مۇقاعاليدىڭ مۇشەلىك بيلەتىن تارتىپ العان دا ەشكىم جوق. بۇدان كەيىن ونى ءسوز قىلعان دا ەشكىم جوق. جوق!.. («الەم تانىعان ءانۋار»، 2000 ج. الماتى. «نۇرلى الەم» باسپاسى).

...ون بەس جىل قىزمەتتەس، جولداس بولىپ جۇرگەنىمدە انەكەڭنىڭ قولاستىنداعى كىسىلەردىڭ بىردە-ءبىرىن، ءتىپتى، جۇمىستان شىعارماق تۇرعاي، رەنجىتكەنىن دە كورگەن ەمەسپىن. ۇلكەن-كىشىمەن ازىلدەسىپ، قاتار قۇربىسىنداي تەڭ سويلەسەتىن، ولاردىڭ اعاتتىقتارىنا كەشىرىمدى ەدى. «جۇيرىكتىڭ ءتۇبىن بەرىك الادىنى» بەكەر ايتپاعان عوي. انەكەڭ سول بەرىك ازامات بولدى.

مەن مۇقاعاليدىڭ «وداق مۇشەلىگىنەن شىعارىپ تاستالعانىن» سول 1974 جىلدىڭ قازان ايىندا ەستىدىم. ءبىر كۇنى مۇقاڭ كابينەتىمە كەلىپ، اۋرۋحانادا ءبىر ايداي جاتقانىن ايتىپ، قولىنداعى بيۋللەتەندى ۇسىنىپ: - مىنانى بۋحگالتەرىڭ قابىلدامايدى، قىزتالاق، - دەدى. ادەبي قور بولىمشەسىنىڭ ديرەكتورلىعىنا تاعايىندالعانىما ەكى اپتا عانا بولعان. بۋحگالتەر فاريدا مينيكەەۆانى شاقىرىپ الىپ، ءمان-جايدى سۇراسام، بۇرىنعى ديرەكتور ماسكەۋدەگى ورتالىق ادەبي قورعا «ماقاتاەۆ وداققا مۇشەلىكتەن شىعارىلدى، ول - ادەبي قوردىڭ دا مۇشەلىگىنەن شىعارىلعانى» دەپ قۇجات جىبەرىپ كەتىپتى. ءبىرىنشى حاتشىمىز انۋارعا دەرەۋ بارىپ:

-مۇقاعاليدى وداق مۇشەلىگىنەن شىعارعاندارىڭىز راس پا؟ قاشان بولدى؟ سەكرەتارياتتا شەشىلىپ پە ەدى؟ - دەپ ەدىم، انەكەڭنىڭ قاباعى ءتۇيىلىپ، كوزى وتكىرلەنە قالدى. باسىن شايقاپ:

-اكاۋ، (انەكەندە وسىلاي "اكاۋ" دەيتىن وداعاي ءسوز بار-دى، -ع.ق.), ءبىر رەت سىرتىنان اقىلداسقانبىز ونىڭ ماسەلەسىن. ءبىرىمىز: "وداقتان شىعارايىق!" دەپ، ءبىرىمىز: "مۇشەلىگىن ءبىر جىلعا توقتاتىپ، شارتتى جازا قولدانايىق!" دەپ تالقىلاعانبىز. مەن ول ەكى ۇسىنىسقا دا كەلىسىم بەرگەن جوقپىن. ۇيات بولادى عوي! ول مۇقاعالي عوي، اكاۋ! ايتپاقشى، كاسىپوداق مۇشەلىگىنەن شىعىپ قالعان مۇقاعاليدىڭ ماسەلەسىن قاراپ، ءبىزدىڭ جىگىتتەر ۇياتقا قالىپتى عوي، وزدەرى وسى قىزىق! - دەپ يىعىن كۋجىڭ ەتكىزدى.

...ءبىر كۇنى وداقتىڭ كاسىپوداق كوميتەتى جالپى جينالىسىن شاقىردى. قارالماق ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ ءتارتىبى. جينالىستى ءتورتىنشى حاتشى ولجاس سۇلەيمەنوۆ  اشىپ، جۇرگىزىپ وتىردى. نەگىزگى ماسەلە بويىنشا بايانداما جاسالىپ، ءجارىسسوز بولىپ، ودان سوڭ كۇنتارتىبىندەگى باسقا ماسەلەلەردى قاراۋعا كەزەك كەلدى.  ولجاس مۇقاعاليدى ادەتىنشە مۇقاتا ءبىراز سويلەپ: "ماقاتاەۆتى كاسىپوداق مۇشەلىگىنەن شىعارۋ كەرەك!" دەپ ۇسىنىس جاسادى. مىنبەرگە شىققانداردىڭ كوپشىلىگى قوستاي باستادى. ەكى-ءۇش كىسى قارسى سويلەدىك. مەن: - مۇقاعاليدىڭ اندا-ساندا ماساڭداۋ جۇرەتىنى راس، بىراق، ەشكىمنىڭ باسىن جارعان جوق، كوزىن شىعارعان جوق، ساكەنىنەن، ءىلياسىنان، بەيىمبەتىنەن، مۇحتارىنان، سابيتىنەن، باسقا دا ۇلكەن-كىشى تۇلعالارىنان ايىرىلعان قازاق ادەبيەتىنە ەندى جەتپەي تۇرعانى مۇقاعاليدى كاسىپوداقتان كۋىپ تاستاپ، مۇندا جولاتپاي قويۋ ما؟ جازۋشىلاردىڭ مىنا قاسيەتتى قارا شاڭىراعىندا مۇقاعالي جۇرمەگەندە، كىم ءجۇرۋى كەرەك؟! - دەي كەلىپ، ورىنسىز، قاساقانالىق قيسىق  ۇسىنىسقا قارسى بولدىم (بۇل ءجايت جازۋشى-اۋدارماشى ءابىلماجىن جۇماباەۆتىڭ «كەزدەسۋلەر كۇندەلىگىنەن» جيناعىندا ايتىلىپتى. 141-بەت). يۋ-قيۋ ءورشىدى. و تۇستان، بۇ تۇستان الا-قۇلا ايقايسوز شىقگى. سول كەزدە الدەكىم:

-مۇقاعالي كاسىپوداقتىڭ مۇشەلىك جارناسىن ۋاقتىلى تولەپ ءجۇر مە، سونى ايتسىنشى ءوزى! - دەدى.

مۇقاعالي زالدىڭ ورتا شەنىندە وتىرعان-دى. شاقىرتقان سوڭ كەلگەن عوي. جۇرت: ء"يا، ءيا، ايتسىن!" دەسىپ، مۇقاعاليعا جالت-جالت قاراستى. ول ءتىسى اقسيا كۇلىپ وتىر. قولىن سىلتەيدى. جانە بىرەۋ: "ونىڭ ايتقىسى كەلمەسە، كوميتەتتىڭ جارنا جيناۋشىسى كىم ەدى، سول ايتسىن!" دەپ تالاپ ەتتى. كوميتەت توراعاسىنىڭ تۇرمىس ماسەلەلەرى جونىندەگى ورىنباسارى ادەبي قور بۋحگالتەرى فاريدا مينيكەەۆا ەدى، سول كىسى ورنىنان تۇردى دا: مۇشەلىك جارناسىن ءۇش جىل بويى تولەمەگەندىگى سەبەپتى ماقاتاەۆ جولداس مۇشەلىكتەن الدىڭعى جىلى شىعارىلعان بولاتىن، - دەدى. قارق-قارق كۇلكى زالدى جارىپ جىبەرە جازدادى. قىزىلشەكە بولا باستاعان كوپشىلىك سول كۇلگەن بويى قولدى ءبىر-ءبىر سىلتەپ، تاراپ كەتە باردى. جينالىستى شاقىرتقاندار توبى جۇرتتا قالدى. انەكەڭ ەسكە العان «ءبىزدىڭ جىگىتتەردىڭ قىزىعى» - سول!..

ەندى مىنا ءبىر قۇجاتقا نازار اۋدارىڭىزدار (انەكەڭنىڭ تۋعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي  دەرەك ىزدەۋ بارىسىندا مۇراعاتجايىنان تاۋىپ العانىم).

«ءانۋار!

ايىپ ەتپە، سەنىڭ الدىڭا بارىپ بارلىق جاعدايىمدى ايتۋعا ارلانىپ وتىرعانىم جوق. سەن قابىلدامايدى، تىڭدامايدى دەگەن دە ويدان اۋلاقپىن. سەنىڭ قازىرگى جۇمىسىڭ قاۋىرت، ونى دا تۇسىنەم. سوندىقتان مەنىڭ جاڭا جىلدان بەرگى جاعدايىمدى ءوزىڭ بىلەسىڭ بە، جوق پا دەپ حات جازۋىما تۋرا كەلدى. مەنىڭ، سەميامنىڭ قازىرگى ءحالى وسىعان مويىن ۇسىندىردى مەنى. ۇيىڭە بارىپ جولىعۋدى ۇيات كوردىم. تاعى دا وتىنەم، ايىپقا بۇيىرما.

وزىڭە بەلگىلى بولار، بيىلعى جىل (1973) ماعان ونشاما قۋانىش اكەلە قويعان جوق ازىرشە. «جۇلدىزدان» مەنى بوساتقان، ول كەزدە سەن وار جاققا كەتكەن ەدىڭ. سەنىڭ كەلىسىمىڭ بولدى ما، جوق پا، ول جاعى ماعان ءالى بەلگىسىز. ءوزىم دە كىنالىمىن، ارينە، دەگەنمەن دە، ءدال جاڭا جىل كەلگەندە، بالالارىمنىڭ جەپ وتىرعان قورەگىنەن اجىراتاتىنداي ەشكىمگە ەشنارسە ىستەي قويعان جوق ەدىم...»

جاسىراتىنى جوق، بايقايمىن، سەن ماعان سۋىق قارايسىڭ. سەن مەنى، مەنىڭ بولمىسىمدى تانيتىن سياقتى ەدىڭ عوي. تۇسىنبەيمىن، قانداي عانا وسەكشىنىڭ تىلىنە ەردىڭ؟! ارامدىق، ادامعا دەگەن جاۋىزدىقتان بويىن اۋلاعىراق ۇستايتىن ءبىر ادام مەندەي-اق بولار (وسىلاي دەۋگە ۇيالمايمىن!). ەگەر مەن تاراپىنان كوبىك ەزۋ بىرەۋلەر ساعان بىردەڭە دەپ جەتكىزسە، ونىڭ ءبارى جالعان ەكەندىگىن ءتۇسىنۋىڭدى وتىنەم.

ال الگى دەرت، ىشىمدىك ماسەلەسىنە كەلەتىن بولساق، ەندى ونىڭ ءيىسىن سەزدىرىپ، ءىزىن دە بىلدىرمەۋگە بەل بايلاعام. ەسىڭدە بولسىن، بۇل -مەنىڭ ازاماتتىق ءسوزىم!

ادامنىڭ ءبارىن دوس ساناپ، كوڭىلدەرىن جىقپاي، كولگىرسىپ كەلىپپىن. بايقاسام، مەندە دوس جوق ەكەن. دۇشپانىم بار ما، جوق پا -بىلەيمىن. مەندەگى بار ايىپ -جەككورەتىن، قۇلقىم سۇيمەيتىن ادامعا جەككورەتىنىمدى، قۇلقىم سۇيمەيتىندىگىن سول ادامنىڭ الدىندا وپ-وڭاي ءبىلدىرىپ الاتىندىعىم (ىشسەم دە، ىشپەسەم دە).

ءانۋار! بۇگىننىڭ قىزىعىنان، راحاتىنان، بايشىلىق-بارشىلىعىنان قانشاما بەزىنىپ، بولاشاق ءۇشىن، قاۋىم ءۇشىن، بولاشاقتىڭ ادەبيەتى ءۇشىن ءومىر سۇرەيىن دەسەم، مەنىڭ قازىرگى بولمىس-تۇرمىسىم سونشاما ەزىپ، جانشىپ، جۋاسىتىپ بارادى. ءوزىم جارىق دۇنيەگە اكەلگەن بالالارىمنان ارتىق باقىت جوق ماعان. سولاردى ويلايمىن، قيىنداپ كەتتى...

ءوتىنىش: ەگەر مەنەن ءۇمىتىڭدى ءبىرجولا ۇزبەسەڭ، مەنى ءوزىڭنىڭ قاراۋىڭا جۇمىسقا ال. اقىندىعى دا، تالانتى دا، اتاعى دا قۇرىسىن، بالالارىمنىڭ جوقشىلىقتا بولۋىن كورگىم كەلمەيدى. ءبارى دە ەرجەتىپ، ەستەرى كىرىپ قالىپتى، ۇيالىپ ءجۇرمىن سولاردان... ءوزىڭ بىلەسىڭ، قىرىقتان اتتانىپ بارام عوي، ەندى قانداي بالانىڭ قاراۋىنا بارىپ ادەبي قىزمەتكەر بولماقپىن. نە دە بولسا، ءوز قاراۋىڭا ال، باتىر! قيىنداپ كەتتى. سەنەن العاشقى دا، اقىرعى دا ءوتىنىشىم وسى. قالعانىن ازاماتتىعىڭنان، قۇربىلىعىڭنان كۇتتىم!

سالەممەن، مۇقاعالي.

20. 03. 1973 ج.

پانفيلوۆ، 147, كۆ.95. تەلەف. 27497».

بۇل حاتتان كەيىن ەكەۋى جاقسىلاپ اڭگىمەلەسكەن بولار. مۇقاعالي ماسكەۋگە، ادەبيەت ينستيتۋتىنا وقۋعا جىبەرىلدى. ول ءانۋاردىڭ: مۇنداعى «دوستارىنان» ۋاقىتشا بولسا دا قول ءۇزسىن، ۇلكەن ورتانى كورسىن، وقىسىن، ويلانسىن، دەگەن قامقورلىق نيەتى ەدى. بىراق مۇقاعالي تياناقتاپ وقي المادى. سول تۋرالى انۋارعا ينستيتۋتتان 1973-جىلعى قاراشادا حات كەلىپتى. جولداعان كىسى اتى-ءجونىن انىق جازباستان يىرلەپ قول قويا سالعان. ول ءبىزدىڭ اقىندى «ستيحينايا ودارەننوست كوتوروگو نەسومنەننا» دەپ باعالاي كەلىپ، وقۋدان شىعارۋعا ءماجبۇر بولعاندارىن وكىنە مالىمدەپتى. ال ءانۋار حات يەسىن ابدەن تانيتىن بولسا كەرەك، جاۋابىن: «قۇرمەتتى  الەكساندر پەتروۆيچ!» دەپ باستاپ، مۇقاعاليدى ءوزىنىڭ ەرەكشە قادىرلەيتىنىن ايتىپ (ورىسشا نۇسقاسىنان قازاقشالاعانىمدى ۇسىنىپ وتىرمىن): «...مۇقاعالي ماسكەۋدەن قايتىپ كەلگەن كەزدە مەن شەت ەلدە ەدىم، ول ورنىمدا قالعان حاتشىعا: -جازۋشىلار وداعى الدىندا ۇياتتىمىن. ەندى مۇندا جۇرە المايمىن، اۋىلىما كەتىپ بارامىن، جاڭا جىر جيناعىمدى دايىنداپ بولعان سوڭ كەلەمىن، - دەپ كەتىپتى... تالانتتى اقىننىڭ وداققا تانىلۋى ءۇشىن كىتابىن ماسكەۋدە ورىس تىلىندە شىعارعىمىز كەلەدى، ءسىز كومەكتەسسەڭىز جارار ەدى»، دەپ جازىپتى. كوپ ۇزاماي اقىنىمىزدىڭ ماسكەۋدە «زوۆ دۋشي» دەگەن اتپەن شىققان (ورىسشالاعاندار -يۋ.الەكساندروۆا مەن م. كۋرگانتسەۆ), ءۇش داستانى مەن 55 ولەڭى ەنگىزىلگەن جيناعىنا  جازعان العىسوزىن ءانۋار: «...تۆورچەستۆو مۋكاگالي ماكاتاەۆا - ياركايا سترانيتسا كازاحسكوي پوەزي  شەستيدەسياتىح-سەميدەسياتىح گودوۆ ناشەگو ستولەتيا»، دەپ باستاپ: «پوروي ون بىۆال گرۋستەن، پوروي بەسپوكوەن، زاديريست ۆ سپورە. نو ۆسەگدا وستاۆالسيا جيزنەليۋبوم ي وپتيميستوم...  دوبروتوي ناپولنەنى ەگو ستروكي، دوبروتوي ي ليۋبوۆيۋ ك چەلوۆەكۋ»، دەپ تۇجىرىپتى. وسىنداي ادال پىكىرلى ءانۋاردىڭ مۇقاعاليعا قاشاندا وڭ كوزىمەن قاراعانىنا نەگىزگى دالەلدىڭ ءبىرى -  وسى. ەگەر ءاۋ باستا ءانۋار قورعاماسا، مۇقاعالي، جيناعىن ورىس تىلىندە ماسكەۋدەن شىعارتۋى بىلاي تۇرسىن (البەتتە، ءانۋاردىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن، ورىسشاعا اۋدارتۋىمەن!), وداققا مۇشەلىكپەن قوشتاسار ەدى.

ءسوز رەتىنە قاراي ايتا وتىرايىن: ءانۋاردىڭ مۇحتار اۋەزوۆتى كگب-نىڭ قۇرىعىنان قۇتقارعانىنا سەنبەيتىندەر دە بار. سوندايلاردىڭ ءبىرى: «ءوي، ءانۋار وتىرىك ايتادى» دەپ وزەۋرەگەندە وعان ءالجاپپار ابىشەۆتىڭ «شەرلى شەجىرە» كىتابىنان مۇحاڭنىڭ: «مەن ءۇشىن باسىن بالتانىڭ استىنا توسقان ءانۋاردىڭ ازاماتتىعىنا ولسەم توپىراعىم رازى!.. ەگەر ول قاشىپ كەتۋدىڭ الۋان ءتۇرلى ايلاسىن تاپپاسا، مەن قازىر ماسكەۋدىڭ مىنانداي تورىندە ەمەس، الماتىداعى تۇرمەلەردىڭ بىرەۋىنىڭ تۇبىندە وتىراتىن ەدىم، - دەدى دە، ساعاتىنا قارادى...» - دەگەنىن وقىپ بەرگەنىمدە قاباق شىتىپ، قىرىستانىپ كەتە بارعانىن كوردىم.

مىنە، ءبىزدىڭ كەيبىر اسىرەبىلگىشتەر وسى ءتارىزدى دۇرىس ىستەردى ءوزىنىڭ، نە وزىنە ىقپالى كۇشتى وزگەنىڭ ىڭعايىنا قاراي  ادەيى بۇرىس ەتىپ كورسەتۋگە تىراشتانىپ، ارۋاق پەن اسىقتى شاتىستىرىپ ءجۇر. ابايىمىز ايتقانداي، «دەسىن» دەپ ءجۇرىپ «دەمەسىندى» ۇمىتىپ كەتەدى.

عابباس  قابىشۇلى.

................................

ەسكەرتۋ: تۇپنۇسقاداعى ماقالانىڭ تاقىرىبى -

«ءانۋاردىڭ   ارۋاعى  اسىق  ەمەس!»

29.11.2009 ج.