ەلباسى قاراشانىڭ قاسىرەتىن ارقالاپ جۇرگەن قالامگەرمەن كەزدەستى
بۇگىن ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ الماتىدان استاناعا ۇشىپ كەتتى، دەپ حابارلادى Kazakhstan Today اقپارات اگەنتتىگى پرەزيدەنتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
ساپارىنىڭ الدىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ الماتىداعى رەزيدەنتسياسىندا ەلىمىزدىڭ كورنەكتى قوعام جانە مادەنيەت قايراتكەرى، تانىمال جازۋشى، «قاراشانىڭ قاسىرەتى - مەنىڭ قايعىم» دەپ جۇرگەن سوفى سماتاەۆتى قابىلدادى.
ول كەزدەسۋدە قانداي اڭگىمە بولعانىنان بەيحابارمىز. الايدا الماتىدا قىسقا مەرزىمدى دەمالىستا بولعان پرەزيدەنتىمىز ءدال بۇگىنگى كۇنى ۇلت زيالىلارىنىڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنعان «ۇلت بىرلىگى دوكتريناسىنا» بالاما جوباسىن ۇسىنىپ، حالقىمىزدىڭ تالقىسىنا سالاتىنىن بىلگەن بولار دەپ شامالايمىز. وسىعان بايلانىستى بولار، كەزىندە قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىندا، ارتىنان پارتيا ورىندارىندا بىرگە قىزمەتتەس بولعان زامانداسى سوفى اعامىزدى اشىق اڭگىمەگە شاقىرعان سىڭايلى.
بۇگىن ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ الماتىدان استاناعا ۇشىپ كەتتى، دەپ حابارلادى Kazakhstan Today اقپارات اگەنتتىگى پرەزيدەنتتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
ساپارىنىڭ الدىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ الماتىداعى رەزيدەنتسياسىندا ەلىمىزدىڭ كورنەكتى قوعام جانە مادەنيەت قايراتكەرى، تانىمال جازۋشى، «قاراشانىڭ قاسىرەتى - مەنىڭ قايعىم» دەپ جۇرگەن سوفى سماتاەۆتى قابىلدادى.
ول كەزدەسۋدە قانداي اڭگىمە بولعانىنان بەيحابارمىز. الايدا الماتىدا قىسقا مەرزىمدى دەمالىستا بولعان پرەزيدەنتىمىز ءدال بۇگىنگى كۇنى ۇلت زيالىلارىنىڭ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى ۇسىنعان «ۇلت بىرلىگى دوكتريناسىنا» بالاما جوباسىن ۇسىنىپ، حالقىمىزدىڭ تالقىسىنا سالاتىنىن بىلگەن بولار دەپ شامالايمىز. وسىعان بايلانىستى بولار، كەزىندە قاراعاندى مەتاللۋرگيا كومبيناتىندا، ارتىنان پارتيا ورىندارىندا بىرگە قىزمەتتەس بولعان زامانداسى سوفى اعامىزدى اشىق اڭگىمەگە شاقىرعان سىڭايلى.
«دات» گازەتىندە جاريالانىپ، «اباي.قز» اقپاراتتىق پورتالىندا كوشىرىلگەن سۇحباتىندا اعامىز: «دەموكراتيا بiزدە، قازاقستاندا توقسانىنشى جىلداردىڭ ورتاسىنا دەيiن بولعان. دەموكراتتىڭ دەموكراتى - سول كەزدەردە نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەدi-اۋ. الدى كەڭ، ەسiگi اشىق، كوڭiلi دارقان-تىن. باسقانى بiلمەيمiن، مەن ءوزiم ەلباسىنا سول كۇندەردە جىلىنا ءۇش-ءتورت رەت كiرiپ، سويلەسiپ، پiكiرلەسiپ، كەڭەسiپ قايتاتىنمىن» دەگەن-تۇعىن. سوعان قاراعاندا، وتكەن عاسىردىڭ «سەكسەنiنشi جىلدارىندا كومپارتيانىڭ ورتالىق كوميتەتiندە جەتi-سەگiز مينيستردi الدىنا شاقىرتىپ الىپ، قاعىپ-سiلكەتiن سەكتور مەڭگەرۋشiسi» بولعان سوفى سماتاي اعامىزدىڭ قيپاقتاپ قالماعانىنا، ەلدە ورىن الىپ جاتقان جاعدايلار، دوكترينا توڭىرەگىندە بولىپ جاتقان تايتالاس حاقىندا سۇحباتتاسقانىنا سەنىمىمىز مول.
ءبىزدىڭ وسىنداي زور سەنىمىمىزدى «جاس الاش» باسىلىمىنا شىققان اقىننىڭ تومەندەگى داستانى دالەل بولسا كەرەك.
«اباي-اقپارات»
سوفىيان (سوفى سماتاەۆ)
ۋاي، الاشىم! جەرiڭ - ارىڭ، كيەلiڭ!
I
ەي، اعايىن!
بiر اقىنىڭ مەن ەدiم.
جاقپاي قاپتى كەيبiرiڭە ولەڭiم.
سۇر جەبەنi بەزدiرiپپiن بەتالدى،
باعىتتاماي كiرiسiنە كوبەنiڭ.
قارسى الدىمنان اتسا-داعى اپپاق كۇن،
اداسىپپىن تۋرا جولدى تاپپاپپىن.
اق سارايدى، كوك سارايدى ماداقتاپ،
قولپاشتاۋدىڭ شيىرىن قۇر تاپتاپپىن.
بiراز اعام ەكەن ماعان وكپەلi.
وسىلاي دەپ كوپ وكپەنi توككەنi.
تاس توبەمنەن تابانىما جەتكiزە،
زاپىرانىن قۇيا ساپتى وتتەگi.
كەيدە اقىننىڭ اناسى مەن مىناسى
دۇرىس شىقپاي كوبەيەتiن "كiناسi".
اعالاردىڭ تاققان مiنiن تiزەيiن،
اجىراسىن وسەگiنەن راسى.
II
"اق ۇيلەردiڭ ەسiگiنەن سىعالاپ،
ساسىق جەرگە كiرەردەي بوپ سىنالاپ
جۇرەسiڭ!" دەپ اعالارىم ۇرسادى،
سۇرامشاق ءھام جىلامساق دەپ كiنالاپ.
تورەلەرگە جولىن تاۋىپ توتەمنiڭ،
اكiمدەرگە قول جايادى ەكەنمiن.
ەكi وكپەمدi قولىما ۇستاپ جۇگiرiپ،
قيىعىنا تۇسپەك بوپپىن "كوكەمنiڭ"!
جالىنىپپىن جەرگە تاستاپ نامىستى.
جارامساق بوپ بiتiرەم دەپ بار iستi,
قۋىپ شىعىپ كوك ءبورiنi كەۋدەمنەن،
ءولتiرiپپiن ورلiك رۋحى - بارىستى.
كوز ساتىپپىن بيلiكتiگە تومەننەن،
قۇر تومپەشتەي بەرمەسiن دەپ توبەمنەن.
ەرەگiستە ەسە قۋماي، ەڭبەكتەپ،
تاس iرگەمدi بولەكتەپپiن مەن ەلدەن.
ءوزiمشiل بوپ، وزەكتەسكە يلiكپەي،
ارسىزدار مەن ارامدارعا كيلiكپەي،
ەتiك ءسۇيiپ، ەتەك جالاپ جىلاپپىن،
قويعاننان سوڭ قولتىعىما سىي بۇكتەي.
اساتۋ جەپ اش وزەكتi مايلاپپىن.
وڭ-سولىمنان شىعا كەپتi جايناپ كۇن.
كۇردەلiنiڭ كۇرمەۋiنەن اجىراپ،
تانىتىپپىن ءپاس ۇلگiسiن جايداقتىڭ.
مىقتىلاردىڭ توڭiرەكتەپ بيiگiن،
ۇمىتىپپىن جىر اۋەنiن، كۇي ءۇنiن.
تەك ءوزiمدi جارىلقاپپىن، ەسكەرمەي
وزگەلەردiڭ وزەك جارعان كۇيiگiن.
تاس توبەمنەن قىلت ەتكەندە جارىق كۇن
سۇيەك-ساياق سالعان ىدىس الىپپىن.
تاباعىما تالشىق تامىپ تۇسكەن سوڭ
قاباعىنا قاراماپپىن حالىقتىڭ.
ەت پەن تەرi iشiندەگi جەلiكتiڭ
سۇيرەۋiمەن تورەلەرگە ەرiپپiن.
قورعاشتاۋمەن، قولپاشتاۋمەن بيلiكتi
ەلەمەپپiن كەتسە-داعى ءسونiپ كۇن.
اسقاقتاۋمەن اعالارعا جاقپاپپىن.
مەنمەنسiنiپ، iنiلەردi تاپپاپپىن.
وزەكتەستi وتقا وراعان ورلەردi,
توردەن دە ءارi كوككە ۇشىرا ماقتاپپىن.
تاپ وسىلاي اققا قارا جاعىپتى.
جوق كiنانi كورمەي، بiلمەي تاڭىپتى.
"ەلiم!" دەيتiن جۇرەگiمدi جارالاپ،
اجىراتپاق بوپتى مەنەن حالىقتى.
ەي، اعايىن!
ەركiم، ىرقىم وزiڭدە.
ادالدىقپەن قۇرىلسىن تەك تەزiڭ دە.
قاعىپ-سiلكiپ، قايىرىپ ال اقىندى
ەرiپ كەتسەم ەلجiرەتەر سەزiمگە.
بۇل نازىم عوي وزiمسiنگەن اشەيiن.
جايداق دەسەڭ، جىردان جاستىق توسەيiن.
"جارامساق" بوپ تۋىلعان سوڭ، امال نە
مىقتىلاردى "ماداقتاۋعا" كوشەيiن.
III
ەي، ادامزات!
جەتپەي جاتىپ كومبەگە،
بيiگiڭنەن قۇلديلايسىن سەن نەگە؟
تۇتقا بولار جوعالتىپ اپ تۇلعاڭدى،
نە تاپپاقسىڭ اينالعاندا پەندەگە؟
بولمىس ءوزi جاراتسا ەدi iرi عىپ.
ىستىق قاندى تاسىتپاس پا iرiلiك.
ادالدىق پەن ادiلدiكتi قۋماس پا
ناق قازاقتىق قايسار نامىس تiرiلiپ!
قايرامايسىڭ نەگە كەكپەن جiگەردi.
نەگە ۇزبەيسiڭ ويدى تەجەر شiدەردi.
سەن تىعىلساڭ، مەن بۇعىنسام باس باعىپ،
كiم شىعارار ۇشپاعىنا بۇل ەلدi?
زاردى تىڭدار، مۇڭدى تانىر قۇداي ما؟
ىزىڭداۋىڭ قۇدايعا دا ۇناي ما.
قويعان جوق پا ول ارشۋ ءۇشiن ءوز باسىن
اكiمدەردi اينالدىرىپ قۇدايعا.
كوز جاسىڭدى يەر سەنiڭ ءتاڭiر مە؟
بەرiپ قويسا ول ەرiك-ىرقىڭدى امiرگە.
ىسقىرعاندا بيلiكتiنiڭ بيشiگi,
تىعىلۋمەن شارشادىق قوي ءار iنگە.
"قارا جەردi قارسى قويما اسپانعا!"
دەپ ەم كەشە جەرگە تابان باسقاندا.
بۇگiن جەردەن ايرىلاردا تابانىم،
اسپانعا دا ازۋ باسام ساسقاندا.
\ەجەلدەن-اق ەل مەنشiگi - جەر ەدi.
جەر-جانى ەدi. انi, مانi, قورەگi.
قانىن توگiپ قورعاعان سول جەرiنە
بولماي قاپتى قازاعىڭنىڭ كەرەگi.
حاندى تاقتان تۇسiرگەندەي ۇشىرىپ،
جiبەرiپتi الاشىمدى ىسىرىپ.
تۇتاس جەردi تۋلاقتاي عىپ تۋرالاپ،
اركiمگە بiر بەرە بەرمەك ۇسىنىپ.
اتىلمايدى اتوي سالىپ ۇن نەگە؟
وگەيلەنiپ، اينالدىق پا كiرمەگە؟
توپىراقتى ۋىستاپ اپ ساقتايىق،
قولىمىزدان كەلەر بولسا بiردەڭە.
كەسiلگەن جوق تۇر كومەيدە تiلiمiز.
قاجىتسا دا ولگەن جوقپىز، تiرiمiز.
قازاقى رۋحتى قازاق ۇلتى بار ءالi,
كۇندەسەك تە بiرiمiزدi بiرiمiز.
كوك ءبورi ەدiك جەردە وسiرگەن كوك ۇلىن.
كوك بورiدەن جەرiگەن سوڭ كوپ ۇلىڭ
وزگەلەرگە ورىن بەرiپ، كيەرمiز
اقش-تاعى ۇندiلەردiڭ كەبiنiن.
جەرiڭ كەتسە ەنشiسiندە وزگەنiڭ،
وزەگiڭدi ورتەپ قۇرتار وز كەبiڭ.
تىرقىراتىپ قۋىپ شىعار ەلiڭنەن،
وشاپ كەلiپ ورىس، قىتاي، وزبەگiڭ.
تابىلار ما، قازاق، سەنi جوقتار ءۇن.
بيلiكتiگە قاجەت ەمەس جوق، بارىڭ.
اكەلەدi سان ميلليون قىتايدى،
بەرiلسە ەگەر بiر ميلليون گەكتارىڭ.
جەردi ساتساق جالماۋىزداي جۇتىنىپ،
تابار زاۋال، قابار ەلدi جۇت ۇلىپ.
قاپتاپ كەلiپ، تاپتاپ وتەر شۇرشiتتiڭ
وڭەشiندە وشەر الاش جۇتىلىپ.
بولا الماساق اتاجۇرتقا مىقتى ەگە،
جالتاقتاۋمەن جاراماسپىز تۇككە دە.
تاۋاريحتان كوشiپ، وشiپ كەتەرمiز،
ەڭ اقىرى اينالا الماي نۇكتەگە.
پەندەمiز بiز. بولا المادىق ازامات.
ازاماتىن اڭساپ وتكەن قازاق-اق.
ادام بولساق، سانامىزدى شاڭ باسقان
كiر-قوقىستان الار ەك-اۋ تازالاپ.
تۇتقا دا ەمەس، تۇلعا دا ەمەس، پەندەمiز.
تورە توردە. بوس توبىرمىز وڭگەمiز.
تورەلەرiم جۇلمالايتىن كوكپار عىپ،
تالاسپايمىز قاسيەتتi جەرگە بiز.
ەرمەكوۆتەي 1 جوق قوي بۇگiن تۇتقا-ادام،
قازاعىنىڭ تۇپ قازىعىن نىقتاعان.
بەلگiلەتiپ الاشىنىڭ جەر شەبiن،
لەنيننiڭ ىزبارىنان ىقپاعان!
لاس تابانعا كەۋدەمiزبەن توسەلiپ،
ۋىز سورماي، بەزەرگەن سوڭ جاس ەمiپ،
"تاز كوسەمگە" توقىمداي جەر بەرمەگەن
تۋار ما ەكەن تاعى بiزدەن تاشەنوۆ؟ 2
اتتەڭ بۇگiن بۇرىنعىدان كۇي بوتەن.
سول ورلiكتەن بiزدi قاي كۇش تىيدى ەكەن؟
كوكجەلكەدەن قادالعانمەن كرەمل
"ۇلتىم!" دەۋدەن جاڭىلماعان ديمەكەڭ.
ۋاي، الاشىم! جەرiڭ-ارىڭ. كيەلiڭ!
سول جەرiڭە بۇگiن ەندi يە كiم؟
"شاڭىراقتىڭ" زارى ەرتەڭ زار بولماس
توپىراعىڭا كiرە الماسا سۇيەگiڭ.
IV
ۋاي، اعايىن!
مەندە دە ءۇمiت بار ارمان.
وزدەرiڭدەي سۇيەك، ەتتەن جارالعام.
كوپ كۇدiكپەن سەسكەنگەندە جۇرەگiم،
قان ارالاس جاس تامادى جاناردان.
بولماسا دا شەكتەن شىققان ەشتەڭەم،
كەي بەينەدەن كەي-كەيدە مەن سەسكەنەم.
سۇستى كوزدiڭ جەبەسiنە قادالسام،
قاشىپ كەتەر وي-بويىمنان سەس دەگەن.
كەۋدەنi ۇرىپ جەرiم جوق ەد ماقتانعان.
كۇپiنۋدەن، بوس بوسۋدەن ساقتانعام.
قارا ءتۇننiڭ تۇرتكiلەۋمەن قويىنىن،
جوعالتقانمىن تاپقانىمدى اق تاڭنان.
دەسە-داعى ءور كوكiرەك: "ەڭكەيمە!"
بۇگiلەمiن ەركiمنەن تىس مەن كەيدە.
ۇيالعاننان سيپالايمىن بالاقتى،
بيكەشكە ۇقساپ يiلەتiن شولكەيگە.
تiك قادالسا، وڭمەندi وسىپ بiر "مىقتى",
جاپاقتايمىن جاساعانداي ۇرلىقتى.
وڭەشiمە وكiنiشتi تىعامىن،
ولتiرە الماي وزەكتەگi قۇلدىقتى.
توردەگiدە تۇرماسا دا تiرەگiم،
بيلiكتiگە بۇرماسا دا جۇرەگiم،
توردەگi مەن وردەگiدەن جاسقانىپ،
سەسكەنەتiن جاعدايىمدى بiلەمiن.
سەسكەنتەدi بۇلت شاقىرار اسپانى،
زاڭ-نيزامدى اتتاپ بەلدەن باسقانى.
تiستەتەرi قامشىسىمەن تiلiڭدi,
تiلەتiنi جۇرەگiڭنەن تاسپانى.
سەسكەنتەدi تويىمسىز قۋ قۇلقىنى.
جەتپەيتiنi قۇلاعىنا جۇرت ءۇنi.
اي مەن كۇندi شىنىمەن-اق قورقامىن
قىلعىپ جۇتىپ قويا ما دەپ بiر كۇنi.
سەسكەنتەدi وقشاۋلانىپ كەتكەنi,
قۇدايداي بوپ قول جەتپەيتiن كوكتەگi.
سەن قۋارساڭ، قۋانارلىق ادەتپەن
تىڭداماۋى وكسiگi كوپ وكپەڭدi.
سەسكەنتەدi تۇنەرiپ كەپ تونگەنi.
جونمەن ەمەس، جەلكەلەۋمەن جەڭگەنi.
ادiلدiك پەن ادالدىقتى تاپتاپ كەپ
كۇشتiلiك پەن سەستiلiككە سەنگەنi.
سەسكەنتەدi ەسەبi جوق بايلىعى.
ادiلەتتi الىپ سوققان ايبىنى.
پاناسىزدى الداپ سوققان قۋلىعى،
شاراسىزدىڭ شىرىلداعان اي، كۇنi.
سەسكەنتەدi جۇز قارىعان ىزعارى.
قابات-قابات سارايلارى قۇزداعى.
ساقالداردى توقال بولىپ سيپايتىن
قانداسىمنىڭ قان جىلايتىن قىزدارى.
سەسكەنتەدi جەر مەن كەندi ساتقانى.
ەرلەرiمنiڭ ء"وزiن ءوزi اتقانى".
جىلان قىلىپ شاققىزىپ اپ جۇرمەسەك،
قوينىمىزعا كiرگiزۋمەن جاتتى ءالi.
سەسكەنتەدi مەنسiنبەۋi تiلiمدi,
كومەيلەتiپ شىعارماۋى ۇنiمدi.
ءسال ىشقىنسام، ىسقىرىپ كەپ نوكەرلەر
كەلتەگiمەن قاعىپ الار "جىنىمدى".
سەسكەنتەدi اركiمدi بiر تاپقانى،
قۇل تiرلiكتiڭ ۇيىعىنا باتقانى.
بiردە رۋستiڭ ارتىن تىعىپ قوينىنا،
بiردە قىتاي قولىن ءسۇيiپ جاتقانى.
سەسكەنتەدi شەتتەتۋi اقىندى.
سەسكەنتەدi الىستاتۋ جاقىندى.
قالامگەردi قايىرشى عىپ تۇقىرتىپ،
جوق قىلۋى مۇلدە قالام - اقىمدى.
سەسكەنتەدi ەلگە ەسەپ بەرمەۋi.
توردەگiنiڭ تومەنگiنi تەرگەۋi.
اۋىلداعى جابىلعانىن مەكتەپتiڭ
مينيستر مەن اكiمدەردiڭ "كورمەۋi".
سەسكەنتەدi باسسىزدىعى باستىقتىڭ.
تۇسiنبەۋi ورالارىن اشتىقتىڭ.
قۇر اقپارمەن الداپ-سۋلاپ حالىقتى،
قار استىندا شiرiگەنi استىقتىڭ.
سەسكەنتەدi قىمباتتاتۋ ءدارiنi,
دارiگەرلەردiڭ ەلەمەۋi كارiنi.
توردەگiنiڭ توبەتiنiڭ ىرىلىن،
جەڭە الماۋى جالىنىشتى زار ءۇنi.
سەسكەنتەدi باعالاردىڭ ءوسۋi.
شاراسىزدىق وڭمەندi وقتاي تەسۋi.
يتكە سۇيەك تاستاعانداي مازاقتاپ،
"زەينەتاقى كوبەيدi!" دەپ ءبوسۋi.
سەسكەنتەدi دوكترينا دەگەنi -
ۇلتتىق تiل مەن دiلدi ماتار كوگەنi.
قازاعىڭنىڭ ارعىماعىن باسقا ۇرىپ،
وزگەلەردiڭ وزسىن دەۋi دونەنi.
سەسكەنتەدi اۋزىن بۋعان زيالىم.
توزدىرعانى توپشى بۇزار قياعىن.
دانكوداي بوپ الاۋلاتپاس جۇرەگiن،
سۇمiرەيتiپ العاننان سوڭ قيالىن.
سەسكەنتەدi ۇلەسكەردi "جەڭگەنi".
ويىلعانى كۇرەسكەردiڭ ەڭبەگi.
دوللار مەنەن ەۆرونى ۋىستاپ،
كوزگە iلمەۋi وزiمiزدiك تەڭگەنi.
سەسكەنتەدi قاپتاپ كەتكەن "وداعى".
قۇتىرتاتىن قۇيىنداتىپ دودانى.
موينىمىزدى قىلعىندىرار تۇزاعى
جاڭعىرتقاندا ەسكi-قۇسقى "مودانى".
سەسكەنتەدi رەسەيدiڭ سمي-ى،
جاۋلاپ العان ەكراندى جىن ءۇيi.
ەستي الماي قازاق ءانiن قور بولدى
ەڭ بولماسا ءار اۋداننىڭ مىڭ ءۇيi.
سەسكەنتەدi بوداندىقتىڭ ەلەسi.
تiرiلەر دەپ تاعى سول بiر "نەمەسi".
شىبىن جانىم شىرىلدايدى باتىستان
قارا بۇلتتىڭ كوتەرiلسە-اق توبەسi.
سەسكەنتەدi قانداسىمنىڭ ساتقىنى،
بىلعانعاندا ار، نامىستىڭ پاكتiگi.
سەرتتەن تايار ەز تiرلiگi "ەرiمنiڭ",
ەستiلگەندە بيلiكتiنiڭ ء"تاتتi ءۇنi".
سەسكەنتەدi بۇلاڭداۋى دوس جاننىڭ،
بۇگiن ساعان، ەرتەڭ "وعان" قوسقان مۇڭ.
"ىڭعايىڭا بۇرىلدىم عوي، بەرسەڭشi!"
دەپ ءتور جاققا الاقانىن توسقاننىڭ.
سەسكەنتەدi جiكشiلدiگi جۇرتىمنىڭ،
ايتاعىنا ەرiپ كەتەر قىرتىمنىڭ.
جارباقتاۋمەن، جالتاقتاۋمەن اركiمگە،
ءتۇسiرiپ ءجۇر قادiر، قۇنىن ۇلتىمنىڭ.
سەسكەنتەدi ساقتاماۋى قارتىمنىڭ
باس يەتiن قاسيەتiن حالقىمنىڭ.
نەمەرەمەن شۇلدiرلەسiپ سويلەسiپ،
قاشىرعانى قۇدiرەتiن پارقىمنىڭ.
سەلت ەتسiن دەپ بيلiككە كوز سۇزگەندi,
بۇرار ما دەپ وز ۇلتىنا جۇزدەردi,
جان ۇشىرساق جاريالاپ اشتىقتى،
"ەسەرسوق!" دەپ كiنالايدىبiزدەردi.
سەسكەنتەدi ايار ەكi - جۇزدiلەر،
ءوسۋ ءۇشiن وزگە ءجۇزدi جۇز تiلەر.
"كوردiڭ بە؟" دەپ بۇلعاڭداتىپ قۇيرىعىن
"يەسiنiڭ" كوزiن اڭدىپ ۇزدiگەر.
سەسكەنتەدi ءتۇپ-تامىرسىز جاستارىم.
قايعىرمايتىن قان باسسا دا اسپانىن.
جەلتوقساندىق قۇرداستارىن بiلمەيدi-اۋ،
"ازاتتىق!" دەپ قۇربان ەتكەن باستارىن.
سەسكەنتەدi وڭشەڭ وگەي كوردەمشە،
وزبىرلىعى تويعىزبايتىن ولگەنشە.
تىيىلمايدى، جيىلمايدى ايىلى،
ەلباسىدان بiر زەكiرۋ كەلگەنشە.
V
ەي، ادامزات!
ساقتا ادەت، عۇرپىڭدى.
سالت-ءداستۇرiڭ قورعاي الار ۇلتىڭدى.
قازاقى ءۇنiڭ كومەيiڭە كومiلەر،
ء"ۇش تۇعىرمەن" ماتاپ قويساڭ بiر تiلدi.
جويعىزعانشا دiلiڭ مەنەن تiلiڭدi,
"انام!" دەيتiن شىعارماساڭ ءۇنiڭدi,
قارا جەردi قاق ايىرىپ، قابiر عىپ،
قۇلاتساڭشى كوكتەن جارىق كۇنiڭدi.
تiلiڭ، الاش! قاسيەتiڭ، كيەلiڭ!
تiلiڭ وشسە، ساۋدىرار قۇر سۇيەگiڭ.
تiلسiز، ءۇنسiز ۇلت بولام دەپ جەر باسىپ،
الدانۋمەن قىشىماسىن يەگiڭ.
جاقتاماساڭ وز ۇلتىڭنىڭ مۇددەسiن،
تاۋ، دالاڭا شۇبىرت تاعى جۇت كوشiن.
بوساعادان سىعالاعان حالقىڭدى
كەلiمسەكتەر تاقىمعا ساپ بۇكتەسiن.
ەي، ادامزات!
قابى بولساڭ قايعىنىڭ،
بۇلت بۇركەنگەن جارقىراي ما اي، كۇنiڭ.
تالپىنباساڭ، شارق ۇرماساڭ بەلسەنiپ،
ورالمايدى جاتقا كەتكەن بايلىعىڭ.
ۇقساق مۇڭدى، شىقساڭشى بiر بەلسەنiپ،
ەرەتiندەي ورلiگiڭە ەل سەنiپ.
ماڭگۇرتتەنiپ جاتا بەرسەڭ ۇرەيمەن،
كەتسiن وندا ۇلتىڭ، جۇرتىڭ ولسە ءولiپ ...
ال ايتپەسە نامىسقا قىز، باس كەككە،
تۇلپارعا مiن، تاقىم باسپا ماستەككە.
ەر تۇرiكتiڭ كوزدەن ۇشقان وت-شوعىن
جۇلدىز بولىپ جانىپ تۇرسىن، شاش كوككە!
"قازاق" دەيتiن جويىپ الساق بiز اتتى،
ور قىلارمىز جۇرەكتەگi سىزاتتى.
قىل وڭەشكە قىلعىندىرىپ سالارمىز،
"قازاقستان ۇلتى" دەگەن تۇزاقتى.
"ەل بiرلiگi" - بiرلiك ەمەس، iرiتكi,
تاتۋلىقتى توز-توز ەتەر تۇرiتكi.
اردى، جاندى تiرiلتە الماي جۇرەرمiز،
تiرiدەي-اق ءولتiرiپ اپ بiر ۇلتتى.
اسپان، جەردi الىپ كەتiپ ازالى ءۇن،
تارتار دالاڭ تاۋقىمەتتiڭ ازابىن.
ماڭگۇرتتiكتiڭ كەبiنiنە ورانار،
كوپ قىرعىننان امان قالعانقازاعىڭ.
سiمiرگەنمەن شەردi كەۋدەڭ، مۇڭدى iشiڭ،
جاق جازبايدى اۋزىن اشىپ قۇل ءمۇسiن.
كورسەتەمiز ايار باتىس، شىعىسقا
كونبiستiكتiڭ باس كوتەرمەس ۇلگiسiن.
قاناعاتسىز كوزi تويماس ادەتپەن،
وزگە جۇرتتىڭ مول سىيلىعىن دامەتكەن،
بيiكتەگi ەل اعاسى - داۋلەرگە
قارا تاستاي قاتىپ قالعان بار وكپەم.
وزگەلەردiڭ كومەيiنە تاس تىعا،
التىن قىلۋ كوزدەن اققان جاستى دا،
ۇزاتپايدى، تارازىعا تارتادى،
باسقىزباستان بار بايلىقتى استىعا.
بۇل تiرلiكتە ەشنارسە جوق ومiرلiك،
قويعانىڭمەن ادامدى حاق،ءتاڭiر عىپ.
جوقتان باردى iزدەپ، اردان اتتاساق،
يلەر تاعدىر ءبارiمiزدi قامىر عىپ.
"ادام-ءتاڭiر" دەيتiن بۇگiن كۇيدi ۇعىم.
اللا عانا ورىندار ءوز بۇيرىعىن.
قاجەت بولسا بiر قازاقتىڭ الۋى،
مەن الامىن نوبەلدiڭ سول سىيلىعىن.
قايتەم بiراق، "سىباعاسىن" وزگەنiڭ.
حالقىڭ عانا جارىلقايدى - سەزگەنiم.
مەنەن اسار باقىتتى جان بولمايدى،
ەل دەمiمەن ارالاسسا ءوز دەمiم!
قانىم ويناپ، جۇرەك جانىپ، كۇيiپ دەم،
شىقسا داۋسىم بيiك، بيiك بيiكتەن،
جەر اسپانمەن، اسپان جەرمەن قاۋىشىپ،
جان قالماس ەد ارىلماعان كۇيiكتەن.
جاقسىلىققا، جاقسى ۇمiتكە سەنەيiك،
جوقشىلىقتى قول ۇستاسىپ جەڭەيiك.
ءمۇيiز شىقسا، جەكە-جەكە جۇردiك قوي،
ىنتىماققا كەلەيiكشi كوبەيiپ.
Vi
ۋاي، اعايىن! بiلەم بiراز اشىلدىم.
كوپ ويىمدى جيناي الماي شاشىلدىم.
دوس iزدەيمiن جان جاراسىن جازارلىق،
كوبەيگەن سوڭ سۇراۋشىلار: "قاسىڭ كiم؟"
نە جەتۋشi ەد ءبارiن تانىپ، بiلگەنگە.
كەۋدەمiزدە جاتىر تۇنەپ قۇل پەندە.
تاسپەن ۇرماي، قور بولۋمەن كەلەمiز،
سۇيەك تاستاپ، تۇس-تۇسىڭنان ۇرگەنگە.
بولمايىقشى جالپاقشەشەي ەشكiمگە،
جوعالماسىن ەسە بەرمەس ەس مۇلدە.
ءوز ءدامiڭدi وزگەلەرگە جەگiزبەس
قاجەتi بار كەيدە قايرات، سەستiڭ دە.
المايىقشى ەرتە كۇندi كەش قىپ تىم.
باتىپ كەتەر بايقاۋسىزدا ءوستiپ كۇن.
شىن بiرلiكتiڭ ايقارا اشىپ قۇشاعىن،
ايالايىق الاقانىن دوستىقتىڭ.
بiز - قازاقپىز! بارلىق ۇلتپەن بiرگەمiز.
تاتۋ-ءتاتتi بۇزىلمايدى iرگەمiز.
بوساعادان سىعالاتام دەمەسiن،
تاسىراڭداپ تورگە ۇمتىلعان كiرمەمiز.
جالعىز ءۇندi جىعىپ بەرمەي ءار ۇنگە،
سيىنعانداي سەنiپ قۇران كارiمگە،
تiلiمiزدi قۇرمەت تۇتىپ، ۇيرەنسە،
كەشiرەمiز ءبارiن، ءبارiن، ءبارiن دە.
تۇقىرتۋدان قاشىپ ءجۇر عوي مازامىز،
ال ءوزiمiز تۇقىرتۋدان تازامىز.
اق جارىلار ۇلت جۇرەگiن ۇعىنسا،
ۇلت بiرلiگiن جانىمىزبەن جازامىز.
كولگiرسۋ مەن كوز بوياۋعا سەنبەيمiز.
ۇلت مۇددەسiن تاپتاتۋعا كونبەيمiز.
ءدۇر سiلكiندiك ماڭگۇرتتiكتەن ارىلىپ،
ەندi ەشكiمگە ەركiمiزدi بەرمەيمiز!
قازاق باستاپ ۇلى كوشiن بار ۇلتتىڭ،
تانىتامىز الىپتىعىن حالىقتىڭ.
ەل تiزگiنiن ۇستاتپاسپىز باسقاعا،
توبەمiزدە تۇرسىن دەسەك جارىق كۇن.
ساقا قويىپ بۇگiنگi جاس كەنەيدi,
تاسىتامىز، اسىرامىز مەرەيدi.
قوندىرامىز جۇرەكتەگi تۇعىرعا،
ۇلى حاندار - جانiبەكتi,كەرەيدi.
تولۋ ءۇشiن شىن جۇماققا جەر ءۇستi,
بۇتiندەيمiز اشىق، تەسiك، كەمiستi.
ەلگە، جەرگە، كەنگە ءوزiمiز يە بوپ،
بiز تويلايمىز جەمiسi مول جەڭiستi.
ۋاي، الاشىم!
ماداقتارىم سەن عانا.
سەنەم ساعان، سيىنعانداي اللاعا.
ايانباساڭ، پەرزەنتiم دەپ ايالار،
شالقار كولiڭ، بيiك تاۋ مەن كەڭ دالا.
اسىل جۇرتىم، اسقاق ۇلتىم، قازاعىم -
تۇنىپ تۇرعان سەن مەندەگi تازا مۇڭ.
سيىنارىم، سۇيەنەرiم ماڭگiلiك،
اسەم تiلدi, اۋەزدi ءۇندi عاجابىم!
سوفىيان (سوفى سماتاەۆ)
«جاس الاش» گازەتى
