21-قاڭتاردا الماتى قالاسىندا  تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسىن ازiرلەۋ جونiندەگi جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسى ءوتتi. سول وتىرىس بارىسىندا اتالعان جۇمىس توبىنا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترi مۇحتار قۇلمۇحاممەد جەتەكشiلiك ەتiپ، ونىڭ قوس ورىنباسارىنىڭ بiرiنە بەلگiلi اقىن، قوعام قايراتكەرi مۇحتار شاحانوۆ بەكiتiلدi.
ۇلت پاتريوتتارىنىڭ العاشقى جەڭiسi دە وسى بولسا كەرەك  بيلiك حالىق وكiلدەرiمەن ساناسۋعا ءماجبۇر بولدى. الايدا قازاق ۇلتىنىڭ بار ماسەلەسiن كوتەرiپ، دابىل قاعىپ جۇرگەن ازامات اعا مۇحتار شاحانوۆتىڭ جۇمىسشى توبىنا ورىنباسار عانا بولعانى ولقى كورiنەتiنi راس.  
ال 25-قاڭتاردا  استانادا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگi وتكiزگەن كەڭەيتiلگەن القا وتىرىسىنا مۇحتار شاحانوۆ تا قاتىسادى دەگەن حاباردى ەستiگەن ەدiك. سول القانىڭ ايتارى نە بولدى دەگەن ساۋالمەن مۇحتار اعاعا تەلەفون سوقتىق. اقىننىڭ استاناداعى كەزدەسۋلەرi تۇنگi ساعات 24-كە دەيiن سوزىلعاندىقتان، بiر مينۋت قالت ەتۋگە مۇرشاسى بولماعان، «قازاعىم» دەپ جانى كۇيiپ جۇرگەن اعامەن ءتۇن اۋعاندا عانا حابارلاسۋعا مۇمكiندiك تۋدى.

21-قاڭتاردا الماتى قالاسىندا  تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسىن ازiرلەۋ جونiندەگi جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسى ءوتتi. سول وتىرىس بارىسىندا اتالعان جۇمىس توبىنا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترi مۇحتار قۇلمۇحاممەد جەتەكشiلiك ەتiپ، ونىڭ قوس ورىنباسارىنىڭ بiرiنە بەلگiلi اقىن، قوعام قايراتكەرi مۇحتار شاحانوۆ بەكiتiلدi.
ۇلت پاتريوتتارىنىڭ العاشقى جەڭiسi دە وسى بولسا كەرەك  بيلiك حالىق وكiلدەرiمەن ساناسۋعا ءماجبۇر بولدى. الايدا قازاق ۇلتىنىڭ بار ماسەلەسiن كوتەرiپ، دابىل قاعىپ جۇرگەن ازامات اعا مۇحتار شاحانوۆتىڭ جۇمىسشى توبىنا ورىنباسار عانا بولعانى ولقى كورiنەتiنi راس.  
ال 25-قاڭتاردا  استانادا مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگi وتكiزگەن كەڭەيتiلگەن القا وتىرىسىنا مۇحتار شاحانوۆ تا قاتىسادى دەگەن حاباردى ەستiگەن ەدiك. سول القانىڭ ايتارى نە بولدى دەگەن ساۋالمەن مۇحتار اعاعا تەلەفون سوقتىق. اقىننىڭ استاناداعى كەزدەسۋلەرi تۇنگi ساعات 24-كە دەيiن سوزىلعاندىقتان، بiر مينۋت قالت ەتۋگە مۇرشاسى بولماعان، «قازاعىم» دەپ جانى كۇيiپ جۇرگەن اعامەن ءتۇن اۋعاندا عانا حابارلاسۋعا مۇمكiندiك تۋدى.

-استاناعا بارىپ، مادەنيەت مينيسترلiگiنiڭ القا وتىرىسىنا قاتىسۋىم  وتكەن جىلدىڭ اياعىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «ەل بiرلiگi» دوكتريناسىن بۇكiل حالىقتىڭ تالقىسىنا ۇسىنۋىنا تiكەلەي بايلانىستى. كوپشiلiككە بەلگiلi, بiز  ۇلت جاناشىرلارىنىڭ ۇلكەن قاۋىمى سول قۇجاتقا قارسى بولدىق. ويتكەنi بiز بۇل ءدۇبارا قۇجاتقا قارسى شىعىپ، اشتىق جاريالاۋعا تiلەك بiلدiرمەگەنiمiزدە، جەلتوقساننىڭ 16-سىنا دەيiن دوكترينا قابىلدانىپ كەتەتiن ەدi. بيلiكتiڭ «بارلىق ۇلتتان بiر ۇلت تۇزدiك» دەپ، «وبسە»-نiڭ الدىندا ماقتانباقشى بولعان ويىنىڭ iسكە اسۋىنا بiز مۇمكiندiك بەرمەدiك.

مۇحتار اعا، دەگەنمەن بيلiك ءوز دەگەنiنەن جاڭىلار الپەت بايقاتپايدى عوي...

بiزدiڭ تالابىمىزعا قۇلاق قويۋى  بيلiكتiڭ تارتىنىپ قالعان بەلگiسi ەمەس پە. بiز دە ءوز تاراپىمىزدان بارلىق قوعامدىق ۇيىمدار مەن ساياسي پارتيالارمەن، «نۇر وتاننان» باسقا، بiرلەسiپ، «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ساياساتىنىڭ تۇجىرىمداماسى» جوباسىن ۇسىنۋ جونiندەگi تالاپتى بيلiكتiڭ الدىنا قويدىق. قازiر وسى قۇجات استانانىڭ شىمبايىنا باتىپ تۇرعان سياقتى. سەبەبi, ەل iشiندەگi قازاقتىڭ مۇددەسi ۇنەمi كەيiن شەگiندiرiلiپ، كۇنi بۇگiنگە دەيiن مەملەكەتiمiزدە ۇلتتىق دامۋ يدەولوگياسىنىڭ بولماۋىن بولاشاققا قاتەر دەپ ءتۇسiنۋ كەرەك.

استاناداعىلار وسى قاتەردi ءتۇسiنiپ، ءتۇيسiنiپ وتىر ما؟

ەندi سول بiزدiڭ تۇجىرىمداماداعى تالاپتىڭ بiر تارماعى تiلدi دامىتۋعا دەن قويعان سىڭاي تانىتۋدا. ايتا كەتەيiن، بۇرىندارى 2010 جىلعا دەيiن ورىندالۋعا تيiس دەلiنگەن تالاي مiندەتتەمە الىنىپ، باعدارلاما قابىلداندى، ۋادە بەرiلدi, بiراق بيلiك سونىڭ ەشقايسىسىن ورىنداعان جوق. بiزدiڭ ايقايىمىزدان كەيiن، حالىق كوتەرiلiپ كەتە مە دەپ قاۋiپتەنسە كەرەك، 2020 جىلعا دەيiن تiلدەردi دامىتۋعا بايلانىستى جوسپار جاساپ، سونىڭ جۇمىس توبىنا ۇلت پاتريوتتارىن  بiزدەردi قوستى. مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترi سول باعدارلامانى iسكە اسىرۋ جونiندەگi توپتىڭ توراعالىعىنا، ال مەن ورىنباسارلىققا بەكiدiم...

بۇل كەزەكتi الدارقاتۋ ەمەس پە، «باتىر  اڭقاۋ» دەگەندەي، سiزدi الداپ سوعۋدىڭ امالى ەمەس پە؟

بiز بۇل شاراعا سونداي كەرەمەت يلانىپ وتىرعان جوقپىز. ويتكەنi ونىڭ استارىندا ساياسي ويىن جاتۋى ابدەن مۇمكiن. وسى توپتىڭ قۇرامىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ساياساتىنىڭ بالاما تۇجىرىمداماسىنىڭ جوباسىن جاساعان امانگەلi ايتالى، سماعۇل ەلۋباي، سايلاۋ باتىرشاۇلى، رىسبەك سارسەنبايۇلى، دوس كوشiم، ايدوس سارىم سىندى ازاماتتار كiردi. ءبارiمiز بiرلەسiپ، تولعاندىرىپ جۇرگەن ماسەلەنi كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا ەنگiزەمiز. ەگەر بيلiك بiز قويعان تالاپپەن كەلiسپەيتiن بولسا، توپتىڭ قۇرامىنان شىعاتىنىمىزدى دا ەسكەرتتiك.

مۇحتار اعا، بiزدiكi  ۇسىنىستارىڭىز بيلiكتiڭ جەتەگiندە كەتپەي مە دەگەن ۋايىم عوي... بۇل جەردە حالىقتىڭ وي-ارمانىن بيلiككە سەنiپ تاپسىرۋعا بولاتىن شارۋا ما؟ ءماسiموۆتiڭ قازاقشانى قالاي سويلەگەنiن تەلەديداردان كوردiك. سويلەگەنi بار بولسىن، تiلiن بۇراپ، مازاقتاعانداي بولدى. ەل-جۇرتتىڭ ايتۋى بويىنشا، ءوزiڭiز كوتەرگەن يدەيانى سiز باستاپ، بيلiك سiزدiڭ سوڭىڭىزدان ەرۋi كەرەك ەدi...

بۇل باعدارلاما بيىلعى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنا دەيiن قابىلدانۋى كەرەك دەپ بەلگiلەندi. جۋىق ارادا بiز ءوزiمiزدiڭ تالابىمىزدى ۇسىنامىز. سiزدiڭ ايتقان ساۋالىڭىزدىڭ جانى بار، سول جيىندا «مەملەكەتتiك تiل تۋرالى» زاڭدى قابىلداۋ ماسەلەسi كوتەرiلۋi كەرەك ەدi, ول جونiندە بiراۋىز ءسوز ايتىلعان جوق. مين¬يسترلiكتiڭ وسى القا وتىرىسىندا قابىلدانعان شەشiمiندە ءۇش-اق ماسەلە قاراستىرىلىپتى:

1. تالداۋ جانە ستراتەگيالىق جوسپارلاۋ دەپارتەمەنتiمەن بiرلەسiپ، تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسىنىڭ جوباسىن اعىمداعى جىلعى 1 قاراشاعا دەيiن ازiرلەۋ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكiمەتiنە ەنگiزۋ;

2. جەرگiلiكتi اتقارۋشى ورگاندارمەن بiرلەسiپ، قالالاردا، اۋدانداردا جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ نەگiزiندە تiل ۇيرەنۋ ورتالىقتارىن اشۋدى جالعاستىرۋ جانە قر ۇكiمەتiنە ەنگiزۋ;

3. مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ «تiل تۋرالى زاڭنامانى» ورىنداۋىنا باقىلاۋدى كۇشەيتۋ.

مiنە، كوردiڭiز بە، ازiرگە شەشiم ءالi قابىلداۋ دەڭگەيiندە قالدى. جىلدىڭ اياعىنا دەيiن ءالi ون بiر اي بويى نە iستەيتiندەرi بەلگiسiز. ال ۇكiمەت بۇرىندارى قابىلدانعان 2010 جىلعا دەيiن ورىندالۋعا تيiس باعدارلاماسىنا ەسەپ بەرiپ، تالداۋ جاساۋى كەرەك ەدi عوي. ونداي ەشتەڭە بولعان جوق. بۇلار تاعى دا سيىر¬قۇيمىشاقتاتىپ وتىر. ماعان ءسوز بەرمەسە دە، مiنبەگە كوتەرiلiپ، پرەمەر-مينيسترگە: «بiزدە «مەملەكەتتiك تiل تۋرالى» زاڭ بولۋى كەرەك، سول زاڭدى بيىل قابىلدايىق، ۋادە بەر!»  دەپ تالاپ ەتتiم. ءماسiموۆ ميىعىنان كۇلiپ، ۋادە بەرگەندەي بولدى.

ۇكiمەت اۋىسسا، سول ۋادە ماسiموۆپەن بiرگە كەتپەي مە؟

مەنiڭ قولىمدا بيلiك بار ما؟ مەندە كوپتiڭ بiرiمiن عوي. مەنiڭ كۇيiپ وتىرعانىم دا  وسى! ۋادەسiن ورىنداماسا، تالاپ ەتەمiز، قازاقستاندا ۇكiمەتتiڭ جۇمىس-تiرشiلiگi ماسiموۆپەن بiتپەيتiن شىعار! تiلدi قورعايمىن دەپ، «حالىق جاۋىنا» اينالدىم، تiپتi تەلەارنا مەن ۇكiمەتتiڭ گازەتتەرiنە: «شاحانوۆتى جولاتپاڭدار!»  دەپ تاپسىرما دا بەرiلگەنiن دە ەستiدiم.

ال ۇلت پاتريوتتارى جاساعان قازاق حالقىنا تiكەلەي قاتىستى ماڭىزى بار بالاما تۇجىرىمداما جوباسىنىڭ جاعدايى قالاي بولماق؟ قازاق تiلi دە سول جوبانىڭ بiر تاراۋى ەمەس پە ەدi?

تۇجىرىمداما جوباسى  ءوز الدىنا بولەك ماسەلە. وعان ءالi جەتكەن جوقپىز. ول ماسەلە جونiندە ءسوز دە، كەلiسiم دە بول¬عان جوق. سول جوباعا قاتىستى ءوز تاراپىمىزدان جۇمىس توبىنا ونشاقتى ادام ۇسىندىق. بيلiك ءوز جاعىنان ءوز ادامدارىن ۇسىنادى، ءبارiمiز بiرگە وتىرىپ تالقىلايمىز.

سونىمەن، مۇحتار اعا، سiزدiڭ كوڭiلiڭiز ورنىنا تۇسەرلiكتەي قوزعالىستى بايقادىڭىز با؟

ازiرگە كوڭiل كۇپتi... «سiزگە ءسوز بەرiلمەيدi!»  دەپ قاتاڭ ەسكەرتiلسە دە، زورلىقپەن مiنبەرگە شىقتىم. ايتارىمدى ايتىم. مەن ەرiك-جiگەرiنiڭ ەڭسەسiن كوتەرگەن حالىقتىڭ مۇددەسiنەن تىس كەتە المايمىن. الدەكiمدەر: «شاحانوۆ بيلiكپەن اۋىز جالاسىپ كەتەدi»،  دەۋi مۇمكiن، ەشكiمنiڭ اۋزىنا قاقپاق بولا المايسىڭ. بiراق مەن ەشكiمدi الداپ، دابىرا اتاق قۋعان ادام ەمەسپiن. دەنساۋلىعىم دiمكاس بولسا دا، ايقاسقا ارالاستىم. حالىق قولدايتىن بولسا، بiر تابان شەگiنۋگە زاۋقىم جوق.
سول حالىقتىڭ سەسiنەن قايمىققان بيلiكتiڭ بەتi بەرi قاراعان شىعار...
بۇل بيلiككە ەشتەڭە كەرەگi جوق. حالىق كوتەرiلiپ كەتە مە دەپ قاۋiپتەنiپ، وسىنداي ماجبۇرلiككە بارىپ وتىر. مەملەكەتتiك تiل تۋرالى زاڭدى قابىلداۋ جوسپارىندا بولماسا دا، زاڭدى قابىلدايمىز دەپ، ەلدiڭ الدىندا ۋادە بەردi. بۇل دا  ۇلكەن جەڭiس. قالعان قيتۇرقىلىقتى كەزiندە كورە جاتارمىز...

باقىتگۇل ماكIمباي،
«D»
«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»
(پروەكت «DAT» № 04 (41) وت 27 يانۆاريا 2010 گ.

(ەسكەرتۋ: سۇحبات ءسال ىقشامدالىپ باسىلدى).

Abai.kz اقاپارتتىق پورتالىنان:

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتiنiڭ 2001 جىلعى 7 اقپانداعى № 550 -جارلىعى
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى 44-بابىنىڭ 8-تارماقشاسىنا سايكەس قاۋلى ەتەمiن:
قوسا بەرiلiپ وتىرعان تiلدەردi قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2001-2010 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتiك باعدارلاماسى (بۇدان ءارi  باعدارلاما) بەكiتiلسiن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ Yكiمەتi باعدارلامانى iسكە اسىرۋ جونiندەگi iس-شارالار جوسپارىن بiر ايلىق مەرزiمدە ازiرلەسiن جانە بەكiتسiن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلiگi قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ Yكiمەتiنە باعدارلامانى iسكە اسىرۋدىڭ بارىسى تۋرالى جىل سايىن 30 ماۋسىمعا جانە 30 جەلتوقسانعا جيىنتىق تالداۋ بايانداما ۇسىنسىن.
وسى جارلىقتىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتiنiڭ اكiمشiلiگiنە جۇكتەلسiن.
وسى جارلىق جاريالانعان كۇنiنەن باستاپ كۇشiنە ەنەدi.