قازاقتىڭ بالاسى ءالى كۇنگە اكىم يا پروكۋرور، نەمەسە بانكير بولۋدىڭ سوڭىندا ءجۇر.  ونداعى ارمان ەتەرى دە بەلگىلى. ەن-تەگىن قارجىدان قارپىتىپ، مانساپقا جەتكەسىن ەكى ۇرتىن مايلاپ وتىرۋدى عانا ويلايدى. ءوز سالاسىنىڭ مىقتى مامانى بولىپ، ەلدىڭ مۇڭىن، حالىقتىڭ قۇقىن جوقتاۋ دەگەن ولار ءۇشىن كۇلكىلى اڭگىمە. قازىر وسىنداي ماماندىق يەلەرى قازاقستاندا سەڭدەي سوعىلىسادى. «اعاسى مەن كوكەسى» بار بوزوكپەلەر بار-جوق ءمانساپتى بولىسە الماي تالاسادى، ال توبە جاقتا تىرەپ تۇرعان قۇدىرەتتى ەشكىمى جوق جازعاندار پارا بەرەر قۋىس-تەسىكتى جاعالاپ جۇرگەنى جۇرگەن. بىراق قاشانعى جۇرۋگە بولادى؟ قازاق جاسى ءۇشىن جاقسى ءومىر ءسۇرۋدىڭ باسقا جولى قالماعان با؟ جوق، ولاي ەمەس شىعار. تومەندەگى دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتىڭىز. ءبىز بۇنى ءوزىمىزدى كەم، قور ساناعاندىقتان ەمەس، قازاق ءبىلسىن، قاپەرىنە وسى ءبىر مۇمكىن جايتتاردى الا ءجۇرسىن دەگەن ويمەن بەرىپ وتىرمىز.

اعىلشىن ءمينيسترى نەنى اڭعاردى؟

قازاقتىڭ بالاسى ءالى كۇنگە اكىم يا پروكۋرور، نەمەسە بانكير بولۋدىڭ سوڭىندا ءجۇر.  ونداعى ارمان ەتەرى دە بەلگىلى. ەن-تەگىن قارجىدان قارپىتىپ، مانساپقا جەتكەسىن ەكى ۇرتىن مايلاپ وتىرۋدى عانا ويلايدى. ءوز سالاسىنىڭ مىقتى مامانى بولىپ، ەلدىڭ مۇڭىن، حالىقتىڭ قۇقىن جوقتاۋ دەگەن ولار ءۇشىن كۇلكىلى اڭگىمە. قازىر وسىنداي ماماندىق يەلەرى قازاقستاندا سەڭدەي سوعىلىسادى. «اعاسى مەن كوكەسى» بار بوزوكپەلەر بار-جوق ءمانساپتى بولىسە الماي تالاسادى، ال توبە جاقتا تىرەپ تۇرعان قۇدىرەتتى ەشكىمى جوق جازعاندار پارا بەرەر قۋىس-تەسىكتى جاعالاپ جۇرگەنى جۇرگەن. بىراق قاشانعى جۇرۋگە بولادى؟ قازاق جاسى ءۇشىن جاقسى ءومىر ءسۇرۋدىڭ باسقا جولى قالماعان با؟ جوق، ولاي ەمەس شىعار. تومەندەگى دەرەكتەرگە كوز جۇگىرتىڭىز. ءبىز بۇنى ءوزىمىزدى كەم، قور ساناعاندىقتان ەمەس، قازاق ءبىلسىن، قاپەرىنە وسى ءبىر مۇمكىن جايتتاردى الا ءجۇرسىن دەگەن ويمەن بەرىپ وتىرمىز.

اعىلشىن ءمينيسترى نەنى اڭعاردى؟

ءبىز وسىلاي ادامي پەندەشىلىكپەن الدانىپ جۇرگەندە، باسقالار مىناۋ جاراتىلىس دۇنيەسىنىڭ مۇلدەم باسقا قۇپياسىنا كوز سالىپ ۇلگەرۋدە. كوز سالدى دەگەن ءسوز، جاقىندا سوعان قول سالامىز دەگەنى. تاياۋدا انگليانىڭ عىلىم جانە يننوۆاتسيا ءمينيسترى پول درەيسون اعىلشىن جاستارىنا مىنا قاعيدانى، ياكي زاڭدىلىقتى تۇسىنەتىن ۋاقىت الدەقاشان جەتكەنىن قاتاڭ ەسكەرتتى. ياعني، كەشەگى كۇنى بىزگە تەك قيال-عاجايىپتاي بولىپ ەلەستەيتىن دۇنيەلەر بۇگىن مىنە ناعىز اقيقات ومىرگە اينالىپ وتىر. ارينە، ءمينيستردىڭ بۇل ءۋاجى كوپكە تانىس. بىراق، ونىڭ بولىپ وتكەن جەتىستىكتەن گورى، الدا بولار تاڭعاجايىپتاردى مەڭزەپ تۇرعانىن تۇسىنگەنىمىز دۇرىس سەكىلدى. درەيسون مىرزا بريتانيالىق جاستاردى ۇزاق بولاشاققا باعىتتاپ تۇر. ونىڭ سەبەبى اعىلشىن عالىمدارىنىڭ وزگەشە وي-جوسپارىندا جاتىر. سونىمەن...

ۇلىبريتانيا عالىمدارى نەدەن ءۇمىتتى؟

ولاردىڭ پايىمىنشا، ءححى عاسىرداعى سۋپەر بولاشاققا يە ماماندىقتار قازاقى ۇعىممەن ايتقاندا بۋى بۇرقىراعان، اقاۋسىز ادام اعزالارىن ءوسىرىپ-وندىرۋگە تىكەلەي بايلانىستى بولادى. بۇل، ءتىپتى، ونداعان ماماندىقتىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن بۇكىل ءبىر يندۋستريانىڭ دامۋىن جۇزەگە اسىرادى. ماسەلەن، جاڭا اعزانى جاسايتىندار، ونى ساقتايتىن ماماندار، ساتۋ جونىندەگى مەنەدجەرلەر، اعزانى ءوندىرىپ، ونى ادام دەنەسىنە قوندىراتىن حيرۋرگتەر دەگەن سەكىلدى...

عالىمدار بۇنداي ماماندىق يەلەرىنىڭ تابىس كولەمى العاشقى جىلدارى ادام سەنبەس بولاتىندىعىن بولجاپ وتىر. بىراق بۇل  فۋتبوليستەر قاۋىمى ءۇشىن ۇيرەنشىكتى اقى ءتۇرى دەيدى. (ارينە، ەۋروپا اياقدوپشىلارىن ايتادى).

سۋپەر بولاشاققا يە ماماندىقتاردىڭ اتاۋى قالاي؟

بريتانيالىقتار ءححى عاسىرداعى سۋپەر ماماندىقتاردىڭ قازىرشە 14 ءتۇرىن جاريالاپ وتىر. ءبىز سولاردىڭ بىرنەشەۋىنە توقتالا كەتەيىك:

1.نانومەديك. بۇل ماماندىق جوعارى دەڭگەيلى دياگنوستيكالىق قۇرىلعىلار مەن ادام ءومىرىن ۇزارتاتىن حيميالىق زاتتاردى پايدالانۋعا قاجەت. وسىنداي  قۇرىلعىلاردىڭ دياگنوستيكالىق قىزمەتى مەن تەحنيكالىق جاقتان قولداۋىن ۇنەمى قامتاماسىز ەتۋ نانومەديكتەردەن قول ۇزە المايدى.

2. فەرمەر - گەندىك ينجەنەر. جاقىن بولاشاقتا تابيعي ازىق-تۇلىك جەرشارى تۇرعىندارىنا جەتپەيتىنى بەلگىلى. سوندىقتان دا ونىڭ ورنىن گەنەتيكالىق موديفيكاتسيالانعان تاعامدار اۋىستىرادى. ال، ارناۋلى فەرمالاردا ادامعا قاجەتتى گەندەرمەن وزگەرىسكە ۇشىراعان سيىر، قوي نەمەسە باسقادا ءۇي جانۋارلارى وسىرىلەتىن بولادى. ماماندىق سول ءۇشىن كەرەك.

3. ەستە ساقتاۋ قۋاتىن ۇلعايتۋ مامانى. بۇل ماماندىقتارعا وسى عاسىردىڭ 20 جىلدارىندا قاجەتتىلىك تۋىندايى. اقپارات كولەمىنىڭ شەتكەن تىس كوبەيۋى اسەرىنەن ادامداردىڭ ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن جاساندى جولمەن ارتتىراتىن مەديكتەر مەن تەحنولوگتار پايدا بولادى.

4. كليمات قورعاۋشى ينجەنەر. ولار كۇننەن قالقالانۋ مەن ۋلتراكۇلگىن ساۋلەلەردىڭ ءتۇسۋىن، الەمدىك مۇحيت مۇزدارىنىڭ ەرۋىن تەجەۋ تەحنولوگيالارىن ازىرلەيتىن بولادى. بۇل البەتتە ناعىز قاجەت ماماندىقتاردىڭ بىرىنە اينالماق.

5. كوسموس ۇشقىشتارى مەن گيدتەر جانە ساۋلەتشىلەر. ەندى 1015 جىلدان كەيىن كوسموسقا كورشى اۋىلعا قىدىرعانداي بارا بەرەمىز. سول كەزدە كوسموستىق فلوت پايدا بولادى. ال، جاستار ۇشقىش جانە ستيۋاردەسسا بولىپ قىزمەت ىستەيدى. كەيىنىرەك كوسموس ساۋلەتشىلەرى پايدا بولادى.

باسقا ماماندىقتار

بۇدان وزگە دە ءومىردى ۇزارتۋ ينجەنەرى، تەلەگيد، ەتيكا كوميسسارى، ەپيدەميولوگيالىق پوليتسيا، ۆيرتۋالدى ادۆوكات، الەۋمەتتىك ۇيلەستىرۋشى قىزمەتكەر، اسپانداعى فەرمەر، كليمات ساقشىسى، بالامالى ترانسپورت جاساۋشى سەكىلدى ماماندىقتاردىڭ ءتىزىمى بار. ءار قايسىسىنىڭ ءوز مىندەتى انىق.

وزىمىزگە ورالساق

جاعداي تۇسىنىكتى. ۇيدەگى سۋ اعاتىن قۇبىردىڭ قۇلاعىن  بۇراي الماي وتىرىپ، «بلاتنوي» ماماندىقتارعا ۇمتىلامىز. ال، ءبىز ول وقۋدى اياقتاپ، جۇمىس تابا الماي ۇيدە جاتقاندا، باسقالار سەنىڭ كومپيۋتەرىڭدى، كىرجۋعىش ماشيناڭ مەن تەلەۆيزورىڭدى جوندەپ بەرىپ، بار-جوق اقشاڭدى سىپىرىپ الادى. اعىلشىندار ايتقان الگى ماماندىقتاردى قويىپ، شيكى مۇنايدى وندىرەتىن كاسىپورىنداردىڭ دا ەسىگىنەن قاراي الماي جۇرگەن جايىمىز تاعى بار. سوندا ءبىز قازىرگى قولدا باردى قارق قىلا الماي جۇرگەندە بولاشاق تۋرالى قاشان ويلانامىز؟!

توبىقتاي ءتۇيىن

قۇزعىن، قۇماي دەگەن قۇستار بولادى. وزدەرىنىڭ ءتىرى اڭ اۋلاۋعا ءالى جەتپەگەسىن، قىران بۇركىتتەن قالعان ازىقتى اڭدىپ، ولەكسە مەن جەمتىكتى تالعاجاۋ ەتەدى. قازىرگى ءبىزدىڭ كۇيىمىز دە سول سەكىلدى مە، قالاي؟! بىزدە دە عىلىمي-يننوۆاتسياعا ۇمتىلۋ دەگەن ۇران بار. بىراق، ول ءبىزدىڭ جاستار ءۇشىن تۇيەنىڭ قۇلاعىنا شەرتىلگەن دومبىرا سياقتى. جاستاردىڭ ساناسى ماتەريالدىق يگىلىككە جەتۋ دەيتىن ارزان ماقساتپەن كودتالعان. وكىنىشتىسى، وزىق ەلدەر عىلىم قۇپياسىن اشىپ، جاراتىلىس سىرىنا بويلاي تۇسكەن سايىن، ءبىزدىڭ سانامىزداعى الگى جالعان مۇددە كودىنىڭ قۇپيا ساندارى ءتىپتى كۇردەلەنە تۇسۋدە.

سۋرەتتە: پەرۆىي ۆىپۋسك ستۋدەنتوۆ پروگراممى MBA ۆشب مگۋ ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان!