قازاقستان اتىنان «وسكار» سىيلىعىنا  «كەلىن» ءفيلمىنىڭ قاتىسقانى بەلگىلى.  قاتىسىپ قانا قويماي، جارتىلاي فينالعا دەيىن جەتكەن «كەلىن» تاڭداۋلى 9 كارتينانىڭ قاتارىنا ىلىكتى. بىراق اقتىق سىنعا شىققان ۇزدىك بەستىكتىڭ قۇرامىنا ەنە المادى. قازاق كينوسىنىڭ مۇنداي تابىسى ءوز ەلىمىزدە تۇرلىشە قابىلدانىپ، اتالعان فيلم تۋرالى قيلى-قيلى پىكىرلەر تۋىنداپ، ءبىراز داۋ-داماي وربىگەنى كوزى قاراقتى كوپشىلىككە ابدەن ءمالىم. ءبىز تومەندە «كەلىن» فيلمىندە كەلىن ءرولىن سومداعان گۇلشارات جۇباەۆانىڭ، ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ، اتالعان كينوتۋىندىعا قاتىستى سىني پىكىر ءبىلىدىرىپ جۇرگەن ءماجىلىس دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحاننىڭ «جۇلدىزدار وتباسى» جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتتارىن جاريالاپ وتىرمىز. سۇحباتتار توپتاماسىندا «كەلىنگە» قاتىستى تەاتر رەجيسسەرى بولات اتاباەۆ تا قىسقاشا وي ايتىپتى.

فيلمگە اتا-انامنىڭ رۇقساتىمەن ءتۇستىم

قازاقستان اتىنان «وسكار» سىيلىعىنا  «كەلىن» ءفيلمىنىڭ قاتىسقانى بەلگىلى.  قاتىسىپ قانا قويماي، جارتىلاي فينالعا دەيىن جەتكەن «كەلىن» تاڭداۋلى 9 كارتينانىڭ قاتارىنا ىلىكتى. بىراق اقتىق سىنعا شىققان ۇزدىك بەستىكتىڭ قۇرامىنا ەنە المادى. قازاق كينوسىنىڭ مۇنداي تابىسى ءوز ەلىمىزدە تۇرلىشە قابىلدانىپ، اتالعان فيلم تۋرالى قيلى-قيلى پىكىرلەر تۋىنداپ، ءبىراز داۋ-داماي وربىگەنى كوزى قاراقتى كوپشىلىككە ابدەن ءمالىم. ءبىز تومەندە «كەلىن» فيلمىندە كەلىن ءرولىن سومداعان گۇلشارات جۇباەۆانىڭ، ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ، اتالعان كينوتۋىندىعا قاتىستى سىني پىكىر ءبىلىدىرىپ جۇرگەن ءماجىلىس دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحاننىڭ «جۇلدىزدار وتباسى» جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتتارىن جاريالاپ وتىرمىز. سۇحباتتار توپتاماسىندا «كەلىنگە» قاتىستى تەاتر رەجيسسەرى بولات اتاباەۆ تا قىسقاشا وي ايتىپتى.

فيلمگە اتا-انامنىڭ رۇقساتىمەن ءتۇستىم

- گۇلشارات، شىنى كەرەك، وزىڭىزبەن كەزدەسىپ، سۇحبات الۋعا قۇشتار بولدىم. كوردىم. «ورىسشالاۋ شىعار؟» دەگەن كۇدىگىم تەرىسكە شىقتى. ءتىلىڭىز تازا، مىنەزىڭىز سالماقتى، ءسۇپ-سۇيكىمدى ەكەنسىز... بىراق «كەلىندەگى» كەيپىڭىز ەسىمە ءتۇسىپ كەتە بەرەدى...

- (كۇلدى.) بىلەم، مەنى جەك كورىپ وتىر­سىز با؟ «كەلىندى» كورگەن ءاربىر كورەرمەندە وسىنداي وي قالۋى دا مۇمكىن. قازاقتا بۇرىن-سوڭدى مۇنداي فيلم بولماعان عوي. بارىنە «كىنالى» - ونەرگە عاشىقتىعىم. كىشكەنتايىمنان بي بيلەدىم، سپورتقا قاتىسىپ، تاەكۆاندودان قارا بەلبەۋ يەسى ء(بىرىنشى دان) اتاندىم، سۋرەتشى دە بولا جازدادىم. «ميليتسيا بولام» دەۋشى ەدىم. كينوعا ءتۇسۋدى قاتتى ارماندادىم. ارمانىما جەتە الاتىنىما كۇمانداندىم، ويتكەنى، مىناداي قياناتشىل قوعامدا جولىمدى كەس-كەستەۋشىلەردىڭ از ەمەس ەكەنىنە تالاي رەت كوزىم جەتتى. مەندەگى ءبىر «شانس» «كەلىن» بولدى. اۋەلدە باس تارتقىم دا كەلدى. بىراق ۋاقىتتىڭ ءوتىپ بارا جاتقانىن ويلادىم. العاشىندا-اق «كەيىپكەرىڭنىڭ جالاڭاشتاناتىن جەرلەرى بار» دەدى رەجيسسەر. ادامعا اناسىنان ارتىق جان جوق قوي، اناممەن اقىلداستىم. ول كىسى - مەنەن ۇلكەن ءتورت بىردەي ۇلىنان ايرىلىپ قالعان ادام. ءبىرىنىڭ قايعىسىن ۇمىتا بەرگەندە، ءبىرى... سوندىقتان با ەكەن، ۇنەمى مەنى جەتەلەۋمەن ءجۇردى. ونەردىڭ بارلىق تۇرىنە الىپ باردى. «كەلىنگە» كەلۋىمە دە انامنىڭ ىقپالى مول بولدى دەپ ويلايمىن. سوڭىندا «قىزىم، ءوزىڭ ءبىل. اكەڭنىڭ رۇقساتىن ال» دەدى. ال اكەم: «قىزىم، ەگەر جۇرەگىڭ شىن ونەر دەپ سوعىپ تۇرسا، بەتىڭنەن قاقپايىن. ءىشىڭ جالاڭاشتانباسا بولعانى دا»، - دەدى. ەروتيكالىق كورىنىستەرىن ايتپاعاندا، «كەلىن» ونەر كوشىنە قوسىلۋىما باسپالداق بولدى.

- ونەردىڭ كوگىنە باسقا دا جولدارمەن كوتەرىلۋگە بولماس پا ەدى؟

- مۇمكىن... بىراق كەش بولار ەدى.

- «كەلىنگە» تۇسۋگە بىردەن كەلىستىڭىز بە؟

- مەن ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر تەاترىنا ءبيشى بولىپ ورنالاسقان ۋاقىتتا كەلىننىڭ رولىنە كاستينگ ءجۇرىپ جاتتى. قانشاما اكتريسالار باس تارتىپتى. ماعان دا ۇسىنىس ءتۇستى. مەن كاسىبي اكتريسا ەمەسپىن، ءبيشىمىن. بىراق رەجيسسەر اقىرى مەنى تاڭداپتى. «ءسىز كەلىن رولىنە بەكىتىلدىڭىز» دەدى. مەن: «تۇرا تۇرىڭىزدار. جان-جاعىممەن ويلاسايىن. مەنىڭ دە تۋعان-تۋىسىم بار، ەرتەڭ ولاردىڭ ورتاسىندا باس كوتەرىپ ءجۇرۋىم كەرەك»، - دەدىم. ءسويتىپ، جوعارىدا ايتقانىمداي، اتا-اناما حابارلاس­تىم. ولار دا از ويلانعان جوق. سول كىسىلەردىڭ رۇقساتىن العان سوڭ عانا كەلىستىم.

- فيلم ءسىزدى باقتاشىعا ۇزاتىپ جاتقان جەردەن باستالادى. سوندا باستان-اياق شومىلدىرىپ، كيىندىرىپ، دايىندايدى. سوندا ءسىزدىڭ تىر جالاڭاش تۇراتىن جەرىڭىز بار. قازاقتىڭ قىزىسىز عوي، دەنەنىڭىز شىمىرلاپ، تيتتەي دە بولسا، قىسىلدىڭىز با؟

- نە دەسەم ەكەن... ءسىز ويلاعانداي، جۇرت ويلاعانداي، مەن ارسىز، نامىسسىز ەمەسپىن. مۇنىڭ ءبارىن ونەر تۋىندىسى دەپ قاراساڭىزدارشى! ءيا، قاراپايىم جۇرت تۇگىلى، الگى جەردەگى مەنى جۋىندىرىپ جاتقان اكتريسا اپايلارىمىزدىڭ ءوزى بەتتەرىن شىمشىپ، «ۇيات قوي مىناۋسى» دەپ جاتتى. مەن بۇكىل جۇمىسشىلاردى سىرتقا شىعارىپ جىبەرىپ، ءتۇستىم. ميلليونداعان كورەرمەننىڭ كورەتىنىن دە بىلەم. بۇل كورىنىسكە ءتۇسۋىم وزىمە دە وڭايعا سوققان جوق. ورتاسىنا كەلگەندە، «توقتاتىڭىز، تۇسپەيمىن!» دەگەن دە كەزىم بولدى. تالاي رەت جىلادىم دا. بىراق اقىرى تاۋەكەلگە بەل بۋعان سوڭ، اياعىنا دەيىن شىداۋىم كەرەك دەپ شەشتىم. ونىڭ ۇستىنە، رەجيسسەردىڭ پسيحولوگيالىق تۇرعىدان جاساعان دايىندىعى دا اسەر ەتتى. ول كىسى: «جەتىستىككە جەتۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە ءبىر قۇرباندىقتىڭ بولارى انىق. قازىردەن باس­تاپ ءالسىز بولساڭ، ەرتەڭ كينو اياقتالعان سوڭ، سەنى جۇرت كوشەگە شىعارىپ تاستايدى، جەزوكشە كورەدى. سەن ونىڭ بارىنە دايىن بول. ونىڭ ۇستىنە، قاراشى، قاقاعان ايازدا قانشاما ادام وسى فيلم ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ ءجۇر، ەڭ بولماسا سولاردى اياساڭشى»، - دەدى. ءسويتىپ، ءارى قاراي جالعاستىرىپ كەتتىك...

- باياعى «قىز جىبەكتەن» كەيىن ءاسانالى اعانىڭ باسىنان وتكەن وقيعا سەكىلدى، كورگەن جەردە «ءتفا!» دەپ بەتىڭىزگە تۇكىرگەندەر جوق پا ايتەۋىر؟

- جوق. ءسويتىپ جاتسا دا، مەن وعان پسي­حولوگيالىق تۇرعىدا دايىنمىن. قازىر كوپشىلىك جەرگە ءوزىم دە بارمايمىن. ويتكەنى، كورەرمەننىڭ ويىن بىلەمىن. «كەلىندى» كورگەن كىشى ءجۇزدىڭ كەي جىگىتتەرى: «وسىدان سول قىز كوزىمىزگە تۇسسە، ءوز قولىمىزبەن ولتىرەمىز!» - دەپتى دە. ونىڭ بارىنە تۇسىنۋشىلىكپەن قارايمىن.

«سوندا نەمەنە، ءارتىس كەلىن بولماۋى كەرەك پە؟»

- باقتاشى مەرت بولعان سوڭ، ەنەڭىز ءسىزدى قاينىڭىزبەن قوسادى. ونىمەن دە، ءبىرىنشى كۇيەۋىڭىز - باقتاشىمەن دە توسەكتەس بولاتىن تۇستارىڭىز بار.

- (كۇلىپ الدى.) ءيا، ول ءوز الدىنا ءبىر قىزىق. قاينىمنىڭ رولىندە وينايتىن نۇرجان - 16 جاستاعى مەكتەپ وقۋشىسى عوي. ستسەناري بو­يىنشا، سولاي تۇسۋگە تۋرا كەلدى. توسەكتە جاتىپ، كوزى الاقانداي بولىپ، «نە ىستەيمىن ەندى؟» دەپ قويادى. ول دا، مەن دە قورقىپ تۇرمىز. ونىڭ ۇرەيى ءتىپتى كينودا دا كورىنىپ تۇر. ءتىپتى مەن شىنىمەن باس سالاتىنداي، ۇياتتى جەرىن الاقانىمەن جاۋىپ الىپتى... ال باقتاشى مەن اڭشىنىڭ رولىندەگى ەرجان مەن قۋاندىق اعالار - كادىمگى كاسىبي اكتەرلەر. ولارعا مۇنداي رولدەر جاڭالىق تا ەمەس، قيىندىق تا تۋعىزعان جوق. قايتا مەنى ونشالىقتى ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىرماي، بارىنشا قولداپ وتىردى. جالپى، مەنىڭشە، «كەلىندەگى» كەلىندى جەزوكشە كورۋدىڭ كەرەگى جوق. ءدال سول تاعدىر ول زاماندا ءاربىر ءۇشىنشى ايەلدىڭ باسىنان ءوتىپ جاتتى. ول ءبارىن ادەيى جاساپ وتىرعان جوق. وزىنە سالسا، سۇيگەن اڭشى جىگىتىمەن قوسىلىپ، تىپ-تىنىش ءومىر سۇرەر ەدى. ءوزىم كوپ تۇسىندا ءرولىمدى اشا المادىم دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، مەندە ۋايىم باسىم بولىپ كەتتى.

- ونەردىڭ جولىنا ارىڭىزدى دا، ۇياتىڭىزدى دا قۇرباندىققا شالدىڭىز. وسىعان ارزيتىنداي اقشا تولەدى مە؟

- جوق. ءاۋ باستا ونەر ءۇشىن دەپ كىرىسكەن سوڭ، اقشاسىنا دا اسا ءمان بەرگەم جوق.

- كينوداعى جۇكتىلىگىڭىز شىن ومىرگە ۇلاسىپ، اياعىڭىز اۋىر ەكەن. قاشان تۇرمىسقا شىقتىڭىز؟

- وتكەن جىلى باس قوستىق. جولداسىم جاندوس - قىزىلوردانىڭ جىگىتى. وزىمنەن ءتورت جاس ۇلكەن. كاسىپكەرلىكپەن اينالىسادى.

- قالاي تانىستىڭىزدار؟

- جانارماي بەكەتىندە تانىستىق، كينوداعىداي (كۇلدى). ءبيشى رەتىندە تويلارعا بارىپ تۇراتىنمىن. سونىڭ بىرىنەن كوڭىلىم قۇلازىپ شىقتىم. توي بولعان سوڭ ءبىرى ماس، ءبىرى ىشپەي ماس بوپ جۇرەدى. ءبىرى سەنىڭ ونەرىڭدى تۇسىنسە، ءبىرى تۇسىنبەيدى، «جەڭىلتەك قىز» دەپ ويلاپ، كوڭىلىڭە تيەتىندەرى قانشاما؟ سول كۇنى جەردىڭ ءبارى - لاي-باتپاق، شىلقىعان سۋ. «قاشانعا دەيىن وسىلاي جۇرە بەرمەكپىن؟ جاتاقحانا مەن تەاتردىڭ ورتاسىندا جۇرگەنىمە دە ەكى جىل بولىپتى. كۇندە قايتالانىپ جاتقان تىرشىلىك. اللا جانىمدى تۇسىنەتىن، ءوزىم ارقا سۇيەي الاتىن ازاماتقا جولىقتىرسا ەكەن» دەپ، ماشينامنىڭ ىشىندە جىلاپ ءبىراز وتىردىم. سوسىن جانارماي بەكەتىنەن اۆتوكولىگىمە ماي قۇيىپ الدىم. قاراسام، الدىمدا ۇلكەن قاپ-قارا «دجيپ» تۇر. شىعايىن دەسەم، شىعا المايمىن. «تاۋەكەلگە بەل بايلاپ، مىنا جەردەن وتسەم، ءوتىپ كەتتىم. وتە الماي قالسام، باسىمدى جاراتىن شىعار. ءتۇرى دە سۇستى ەكەن» دەدىم دە، زورعا دەگەندە، شىعىپ كەتتىم. ءبىراز جۇرگەندە بارىپ بايقادىم، الگى ماشينا ارتىمنان قۋىپ كەلەدى ەكەن. ءىشى تولعان جىگىتتەر. «توقتا!» دەگەن بەلگى بەرىپ قويادى. قورقىپ كەتتىم. الدىمداعى كوپىردەن وتپەك بولعانىمدا، ماشيناسىن الدىما كولدەنەڭدەتە قويدى. ارتىمىزدا كولىكتەر كەپتەلىپ قالدى. «نە بولدى؟» دەدىم اينەكتى اشىپ. «سىزبەن تانىسۋعا بولا ما؟» دەپ تۇر. «تانىساتىن جەردى تاپقان ەكەنسىز! مىنا ادامداردان ۇيات ەمەس پە؟» دەدىم. سويتسەم، «ءسىز قازاقشا سويلەيسىز بە؟» دەپ، تاڭقالدى. سونىمەن، نە كەرەك، ارتتاعى ماشينالاردىڭ يۋ-قيۋ، ۋ-شۋىن تىڭداپ تۇرىپ، تەلەفون ءنومىرىمدى جازىپ الدى. سودان كۇندە حابارلاساتىن بولدى. ون كۇننەن كەيىن وتاۋ قۇراتىنىمىز جونىندە ءسوز بايلاستىق.

- بايدىڭ بالاسى بولىپ تۇر عوي؟

- جوق. قىزىق بولعاندا، ول قىز-جىگىت بوپ ەكەۋمىز كەزدەسكەن كۇننىڭ ەرتەڭىنە ماعان حابارلاسىپ: «كەشەگى مەنىڭ ماشينام ەمەس، دوسىمدىكى»، - دەدى. سويتسەم، دوسىنا: «مەن بۇگىن گۇلشاراتپەن كەزدەسەمىن، كولىگىڭدى بەرە تۇر»، - دەپتى. «ماشينام جوق دەسەم، قاراماي كەتە مە؟» دەپ ويلاعان عوي. ءبارىن بىلگەن سوڭ، ەكەۋمىز وعان ابدەن كۇلىپ الدىق. بەس ايدان سوڭ مەن ۇيدەن ۇزاتىلدىم، ال 7 تامىزدا قىزىلوردادا نەكە تويىمىز بولدى.

- بۇل «كەلىنگە» دەيىنگى اڭگىمە مە، كەيىنگى مە؟

- «كەلىننىڭ» تۇسىرىلگەنىنە ەكى جىل بولدى عوي. كەيىنگى، ارينە.

- فيلمدەگى ەنەڭىز - وتە قاتال، سۇستى. مىنا شۋدان كەيىن شىن ومىردەگى ەنەڭىز ءسىزدى كەلىن رەتىندە قالاي قابىلدادى؟

- «كەلىننىڭ» تۇساۋكەسەرى ماۋسىم ايىندا بولدى. ال تويىمىز تامىزدا ءوتتى. جاندوستىڭ اۋلەتى - وتە قازاقى، قاراپايىم جاندار. ونىڭ ۇستىنە، قىزىلوردالىقتار ورامال تارتۋ، سالەم سالۋ سەكىلدى سالت-ءداستۇردى قاتاڭ ساقتايدى. سوندىقتان، جاسىراتىنى جوق، كەلىندەرىنىڭ ارتىنان مىناداي ۇلكەن شۋ شىعۋى ولارعا وتە قيىن ءتيدى. ونى بايقاتپاۋعا تىرىسسا دا، سەزدىم... الايدا، ءبارى مەنى وتە جاقسى قارسى الدى. ءتىپتى ءوز شەشەم - ەنەمە قاراعاندا قاتالداۋ ادام. انەۋگۇنى بىرنەشە كۇن اۋرۋحاناعا جاتىپ شىقتىم. سوندا ەنەم قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى حابارلاستى دا، مامام ءحالىمدى ءتورت-بەس كۇندە ءبىر سۇرادى. ەنەمنىڭ سونداي جاقسى جان ەكەنىن جەتكىزىپ جاتقانىم عوي سىزگە... قايىن اتام دا - التىن كىسى. اكەمدەي ەركەلەتىپ، «اق بۇلتتان جاساپ العان قىزىم» دەپ وتىرادى. ءتاۋبا!

- ولار ءسىزدىڭ كوڭىلىڭىزگە قاراعانىمەن، وزىڭىزدە ىڭعايسىزدىق بولدى ما؟

- بولمادى دەي المايمىن. نەبىر كۇندەر ءوتتى عوي. العاشىندا جاندوستىڭ تۋعان-تۋىستارى: «باسقا ەشكىم جوقتاي اكتريسانى الىپ جاتىر ما؟» - دەگەنگە ۇقسايدى. سوندا قايىن اتام: «جۇمىستارىڭ بولماسىن. ءارتىس كەلسە، قول شاپالاقتاپ الدىنان جۇگىرىپ شىعاسىڭدار، سوندا نەمەنە، ءارتىس كەلىن بولماۋى كەرەك پە؟» - دەپ ايقايلاپتى. ول كىسى دومبىرا تارتادى، ونەرگە جوعارى تۇسىنىكپەن قارايدى.

ەندى مۇنداي رولدەرگە تۇسپەسىم انىق

- جاندوس «كەلىننەن» كەيىن كينوعا تۇسۋگە رۇقسات بەرمەي قويعان جوق پا؟

- جوق. راس، ول - مۇلدە باسقا سالانىڭ ادامى. سولاي بولا تۇرا، تۇسىنىستىكپەن قارادى. ءبىز تانىسقاندا فيلم ءالى ەكرانعا شىقپاعان بولاتىن. «ەر ادام ەمەس پە، قىزعانىش، تەرىس پىكىر تۋى مۇمكىن عوي» دەدىم دە، تانىسقان كۇننىڭ ەرتەڭىنە-اق بار سۋرەتتەرىمدى كورسەتىپ: «جاندوس، مەن اكتريسامىن. مىناداي كينوعا ءتۇستىم. وندا مەنىڭ ءۇش ارىپتەسىم بولدى. ولارمەن ءبىر توسەكتە جاتاتىن كورىنىستەرىم بار»، - دەپ، «كەلىن» جونىندە اڭگىمەلەپ بەردىم. ارى قاراي دا ونەردەن قول ۇزبەۋدى قالايتىنىمدى ايتىپ، ارماندارىممەن ءبولىستىم. ارينە، ءوزىم دە ءبىر ەلدىڭ كەلىنى اتانعان سوڭ، الگىندەي رولدەرگە تۇسپەسىم انىق. ول ءرول مەنىڭ ومىرىمدە ءبىر رەت كەزدەستى.

- دەگەنمەن، جاندوس كينونى كورگەن سوڭ، قايتتى؟

- ارينە، ءفيلمنىڭ تۇساۋكەسەرىندە قاتتى قينالدىق. تۋىستارىنىڭ، دوستارىنىڭ اراسىندا پىش-پىش اڭگىمە بولدى. ماعان دا وڭاي تيگەن جوق. جاندوستىڭ ماعان ەشتەڭە دەمەگەنىمەن، ىشتەي ءوزىن-ءوزى جەپ جۇرگەنىن سەزدىم. سوسىن: «مەنىڭ دە، ءوزىڭنىڭ دە جۇيكەڭدى قۇرتپا. سەن و باستا-اق اكتريساعا ۇيلەنىپ جاتقانىڭدى ءبىلدىڭ. سەنگەن ادامىم - جالعىز سەنسىڭ. ءبىر جاستىققا باس قويعان ادامىمنان قۋانىشىمدى، قايعىمدى جاسىرىپ جۇرگىم كەلمەيدى!» - دەدىم. ول: «جارايدى، ءبارى ورنىندا. نە بولدى سونشا؟» - دەدى. سول كەزدە بارىپ «ۋھ» دەدىم عوي (كۇلدى). «ەگەر ونەرىمدى ءتۇسىنىپ، جانىما جالاۋ بولساڭ، ءومىر بويى سەنىڭ جانىڭدامىن» دەگەنمىن العاشقى سىرلاسۋلارىمىزدىڭ بىرىندە. باس قوسقانىمىزعا ءبىراز ۋاقىت بولدى. جانىمنىڭ، ارىمنىڭ تازالىعىنا جاندوستىڭ كوزى ابدەن جەتتى دەپ ويلايمىن. قازىر بارىنە دە تۇسىنىستىكپەن قارايدى.

- «مىناۋ «كەلىننەن» اينالىپ شىقپاي قالدى-اۋ» دەمەسسىز. ادەمى قىزعا كىم قىزىقپايدى؟ وسى رولىڭىزدەن كەيىن كوز قاداعان ەر-ازامات كوپ بولعان شىعار؟

- بارلىعى وزىڭە بايلانىستى عوي. ونەر - باسقا، ءومىر - باسقا. ارينە، ەرىك بەرسەڭ، كىم نە ىستەمەيدى؟ راسىندا دا، مەن كىمگە ءبارىن ءتۇسىندىرىپ وتىرام؟ ەگەر دەر كەزىندە تۇرمىس قۇرماعانىمدا، كىم بىلەدى، جان-جاقتان تالار ما ەدى؟

- «سۇلۋلىق قىزدىڭ سورى عانا» دەگەن ءسوز راس پا ەكەن؟

- ءيا. ونەرىمە بايلانىستى كوپشىلىكتىڭ ورتاسىندا ءجيى جۇرەمىن. سوندايدا، شىنى كەرەك، ايتپايتىن ءسوزى جوق ءبىر ادامدار كەزدەسەدى. ونىڭ ساعان نە ماقساتپەن سويلەپ تۇرعانىن بىلەسىڭ، سەزەسىڭ. نە ىستەيسىڭ؟ تۇرا قالىپ ارپىلداسىپ ۇرسىساسىڭ با؟ سونىڭ بارىنە ەبىن تاۋىپ، جاي سوزبەن ۇعىندىرامىن دەگەنشە دە، جۇيكەڭ توزادى. قينالاسىڭ. تالاي رەت: «اتتەڭ، اعالارىم ءتىرى بولعاندا وسى يتتەرگە كورسەتەر ەدى-اۋ!» - دەگەنمىن دە. قۇدايعا شۇكىر، ونىڭ ءبارى ارتتا قالدى. قازىر ارقا سۇيەر ازاماتىم بار.

- كينودان كەيىن مازالاۋشىلار كوپ شىعار؟

- سۇراماڭىز. باسىندا جاندوس تۇسىنبەي قالاتىن. قازىر تەلەفوندى وزىنە بەرە سالامىن دا، وڭاي قۇتىلامىن. ەڭ باستىسى، مەن وزىمە سەنىمدىمىن. ءارى قاراي جولداسىم جاۋاپ بەرگەنىن قالايمىن. ويتكەنى، سوناۋ قيىردان قوڭىراۋ شالعان قايداعى ءبىر اقىماق ءۇشىن وتباسىمنىڭ شىرقىن بۇزعىم كەلمەيدى.

- فيلمدەگى كەلىننىڭ سيقىنا قاراپ، سىزگە ەشكىم سۇيسىنە قويماسى انىق. ايتىڭىزشى، ومىردەگى گۇلشاراتتىڭ بولمىسى قانداي؟

- وتە اسەرشىلمىن. بىردە بازارعا بارۋعا شىقسام، تاپ-تازا كيىنگەن قازاقتىڭ ۇلكەن اقساقالى اركىمنىڭ بەتىنە جاۋتاڭ-جاۋتاڭ قاراپ تۇر ەكەن. ايتەۋىر، ءبىر نارسەگە مۇقتاج بوپ تۇرعانىن جۇرەگىم سەزدى. دەرەۋ جۇگىرىپ كەلىپ، اناما «اناۋ اتانى تەز ۇيگە ەرتىپ اكەلەيىكشى، كومەكتەسەيىكشى» دەپ ءوتىندىم. قايتىپ بارساق، الگى كىسى كەتىپ قالىپتى. وكىنىپ، كۇنى بويى جىلاعانمىن... بىلايشا مىنەزىم سالماقتى. كوپ سويلەمەيمىن. بوس وتىرمايمىن، ەڭ بولماعاندا ءىس تىگىپ وتىرامىن. قارشادايىمنان قارا جۇمىسپەن ءوستىم. اكە-شەشەمە اۋىرتپالىق تۇسىرمەيىن دەپ، 6-سىنىپتان باستاپ ەڭبەككە ارالاستىم. ساۋدا دا جاسادىم، بىرەۋدىڭ بالاسىن دا باقتىم، ءۇي كۇتۋشى دە بولدىم. سونىڭ ءبارىنىڭ قازىر پايداسىن كورىپ جاتىرمىن. ءومىردىڭ قاي قىرى بولسا دا، بەيىممىن. جوقتى دا، باردى دا باسىمنان وتكىزگەنمىن. قيىندىقتان قاشپايمىن.

- ءومىربايانىڭىز تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز...

- 1985 جىلى 12 ماۋسىمدا تۋعانمىن. وتباسىندا جەتى پەرزەنت بولدىق: ءتورت ۇل، ءۇش قىز. وكىنىشكە قاراي، ءتورت ۇل دا ومىردەن ءوتىپ كەتتى. ۇيدە ونەردى قالاعان - مەن عانامىن. ەكى ءسىڭلىم دە وقىپ جاتىر. اكەم - تاريح ءپانىنىڭ مۇعالىمى، انام - اگرونوم.

- وتباسىڭىزداعى تاربيە قالاي بولدى؟

- اتا-انامىز بىلىمىمىزگە قاتتى ءمان بەردى. انامنىڭ تاربيەسى كۇندە كادەگە جاراپ جاتىر. قوناق كۇتۋ، ءىس تىگۋ، اس دايىنداۋ سياقتى قىز بالاعا لايىقتى تىرلىكتىڭ ءبارىن، جوعارىداي ايتتىم عوي، تيتتەيىمنەن جاسادىم. قازىر دە ۇيدە تاپسىرىس الىپ، كيىم تىگەمىن. وسىنىڭ ءبارى قىز بالا ءۇشىن ارتىق ەمەس ەكەن.

ەرمەك تۇرسىنوۆ، «كەلىن» ءفيلمىنىڭ رەجيسسەرى:

كىمگە سەنەمىن: بەكبولاتقا ما، «وسكارعا» ما؟

ءبىز وسى نەگە شىندىقتان قورقامىز؟

- «كەلىننىڭ» تاعدىرى قىزىق بولىپ تۇر عوي، اعا. بىرەۋلەر «ادەپكە جات قىلىقتار سۋرەتتەلگەن ماسقارا فيلم» دەسە، كينوتانۋشىلار، كەرىسىنشە، مايىن تامىزىپ ماقتاپ جاتىر. جالپى، ايتىڭىزشى، ءفيلمدى تۇسىرەردە نەنى ويلادىڭىز، ماقسات قانداي بولدى؟

- كينو بىرەۋگە ۇنايدى، بىرەۋگە ۇنامايدى. ويتكەنى، ونى ءار ادام وزىنشە تۇسىنەدى. مەن ءۇشىن پىكىرتالاستىڭ قاي دەڭگەيدە ءوتىپ جاتقانى ماڭىزدى، قالعانى قىزىق ەمەس. «كەلىننىڭ» ءتۇسىرىلىمى ءتورت جىلعا سوزىلدى. وعان دەيىن نەگىزگى يدەيا سان رەت وزگەرىسكە ۇشىرادى. سوڭىندا تۋىندى وسىلاي شىقتى. «مامليۋك» اتتى كىتابىم التى جىل جازىلدى. ونى جازۋ ءۇشىن مىسىردا بولدىم، سيريادا ءبىر جىلداي تۇردىم. ياعني، ءار شىعارمانىڭ ءوز تاعدىرى بولادى. ءار جۇمىسىمدى ءبىر سوزبەن تۇيىندەيتىن اداممىن. ماسەلەن، «مامليۋكتىڭ» قۇندىلىعى - بەيبارىس سۇلتاننىڭ تاعدىرى.

- «كەلىننىڭ» شە؟

- «كەلىننىڭ» قۇندىلىعى - تىرشىلىكتىڭ دە، تابيعاتتىڭ دا، ۇرپاقتىڭ دا باستاۋى، قاينار كوزى ايەل ەكەنىن كورسەتۋى.

- ماقساتىڭىز قانشالىقتى ورىندالدى؟

- ونى انىق ايتا المايمىن. مەن كۇن سايىن كينو تۇسىرە بەرەتىن تيمۋر بەكمامبەتوۆ ەمەسپىن. ولاردىڭ فيلمدەرىنە قاراپ وتىرساڭ، تۇك تە جوق. كوپ بولسا، ءبىر جارىم ساعاتقا ميىڭدى ءوشىرىپ تاستار، ودان كەيىن نە كورگەنىڭدى ۇمىتىپ قالاسىڭ. ەستە ساقتالمايدى. تىم جەڭىل.

- سىزدىكىنىڭ «اۋىرلىعى» قاي جەرىندە بولىپ تۇر؟

- ونى ءار كورەرمەن ءوزى تاۋىپ الار. مەنىڭ ۇستانىمىم - كينومدى كورىپ وتىرعان ادامدى ويلانتۋ، ءوتىپ بارا جاتقان ادامدى توقتاتۋ. ءتىپتى سىنعا ۇشىراسا دا مەيلى. جالپى، ەستە قالارلىقتاي دۇنيە جاساۋ.

- «بۇل فيلمنەن قازاقىلىق ىزدەۋ قاجەت ەمەس» دەۋشىلەر كوپ. اڭگىمەنىڭ باسىن اشىپ الايىقشى: «كەلىننىڭ» قازاققا قاتىسى بار ما، جوق پا؟

- قاتىسى بار. بىراق تەك قازاققا عانا ەمەس، بۇكىل تۇركى الەمىنە قاتىستى. فيلم 14 مەملەكەتتە كورسەتىلدى. قانشاما فەستيۆالدەرگە قاتىستى. جۇلدەلەرگە ىلىگىپ جاتىر. ماسەلە وندا ەمەس. مەنىڭ بايقاعانىم، امەريكالىق كورەرمەن بولسىن، كانادا، سولتۇستىك كورەيا بولسىن، «بۇل ءبىزدىڭ تاريحىمىزدان الىنعان سياقتى» دەپ، فيلمنەن ءوز تاعدىرىن كورۋدە. سوندىقتان «كەلىن» - تەك قازاققا عانا قاتىستى ەمەس، بۇكىل ادامزاتتىق دۇنيەتانىم بويىنشا تۇسىرىلگەن نارسە. مۇنى ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس شىعار؟

- ەلدىڭ ءبارى تۇرسىنوۆ نەمەسە وقىمىستى ەمەس قوي. ونىڭ ۇستىنە، كەز كەلگەن تۋىندىنىڭ ايتار ويى، بەرەر تاعلىمى بولۋى كەرەك. ال بۇل ءفيلمنىڭ گۋمانيزمى قاي جەرىندە دەي الاسىز؟

- ايەل تەك قازاقتا عانا بولمايدى، بۇكىل حالىقتىڭ اناسى، قىزى، كەلىنى بار. بارلىق تىرشىلىك ايەلگە كەلىپ تىرەلەدى. «كەلىن» دەپ اتاعان سەبەبىم دە وسى. جالپى، فيلمدە باستى كەيىپكەر - كەلىن ەمەس، ەنە. ەنە دە - كەزىندە وسى ۇيگە كەلىن بولىپ تۇسكەن ادام. سوڭىندا قولىنداعى اسا تاياعىن كەلىنىنە ۇستاتادى. بۇل - ەنەنىڭ بويىنداعى بار قاسيەتىن، انالىق مىندەتىن تولىق اتقارىپ ءبىتىپ، كەلىنىنە وسى شاڭىراقتىڭ تىزگىنىن ەستافەتا رەتىندە تاپسىرۋى. بۇل - «ۇرپاق جالعاسا بەرەدى»، «ايەل امان بولسا، ەشقاشان ولمەيمىز» دەگەن ءسوز. وسىنى ءتۇسىنۋ ءۇشىن دە ارنايى جوعارى ءبىلىم كەرەك پە؟ وكىنىشكە قاراي، كينو تۋرالى جازاتىنداردا ەشقانداي تەرەڭ وي جوق. ءبىرىنىڭ اۋزىنا ءبىرى تۇكىرىپ قويعانداي، «سوزدەن جۇرداي، ءۇنسىز فيلم، قازاقىلىقتان تۇك تە جوق!» دەپ شىعادى.

- فيلمدەگى ىڭعايسىز كورىنىستەر بولماعاندا، مۇمكىن...

- (مىرس ەتتى.) ءبىز وسى نەگە شىندىقتان قورقامىز؟ كەرەك بولسا، باسىندا تيتردا «پالەن عاسىر، پالەن جەر» دەگەن جازۋ تۇر عوي. ءتىپتى بۇل جاعداي ەكىنشى عاسىردا ەمەس، ودان نە ارىدا، نە بەرىدە بولۋى دا مۇمكىن ەمەس پە؟ بۇگىنگى كۇنگە بايلانىستى دەمەيمىن، بىراق قازىردىڭ وزىندە اۋىلدىق جەرلەردە جاس قىزداردى ەشكىم الىپ قاشپاي ءجۇر دەيسىز بە؟ نەمەنە، ءبىزدىڭ قىزدارىمىزدىڭ ءبارىنىڭ ءومىرى كەرەمەت پە؟ قانشاما ايەلدىڭ تاعدىرى تاس-تالقان بولىپ جاتىر. فيلمدەگى وقيعا قاي عاسىردا، قاي داۋىردە بولسا دا، ەڭ نەگىزگى وي ساقتالعان: ول - ايەلدىڭ جاسامپازدىعى. نە ىستەسەك تە، ايەلگە ۇناۋ ءۇشىن جاسايتىنىمىز راس قوي. سودان بەرى تەك ءومىر ءسۇرۋ سالتى عانا وزگەرىسكە ۇشىراعان شىعار، قالعانىنىڭ ءبارى سول قالپىندا.

جالعاسى...