«ازار بولسا، تەلەجۋرناليست بولا سالار»
قازىرگى قازاقستان راديو، تەلەۆيزياسى سالاسىنداعى شىعارماشىلىق قارىم-قابىلەت پەن ەفير تۋىندىلارىنىڭ مازمۇنى مەن ساپاسى مەرزىمدى باسپاسوزبەن باسەكەلەسەتىن جاعدايعا جەتە العان جوق. سوعان قاراماستان، قوعام دا، رەسمي بيلىك تە گازەتتەن گورى تەلەۆيزيا باعدارلامالارىنا كوبىرەك نازار اۋدارادى جانە ىقپال ەتۋگە تىرىسادى. الايدا، مۇنىڭ ءوزى ۋاقىتشا قۇبىلىس. جالپى باق ارقىلى الەۋمەتكە ىقپال جۇرگىزۋگە تىرىسۋشىلىقتىڭ ءوزى بيلىك ءۇشىن كۇرەستىڭ شىنايى كورىنىسى. مۇنداي كۇرەس سوڭعى جىلدارى ءبىرشاما كۇش الىپ كەلەدى. پارتيا جەتەكشىلەرى، ۇكىمەت بيلەۋشىلەرى بەلگىلى ءبىر ءباسپاسوز، اقپارات ۇيىمىن ءوز يدەولوگياسىنىڭ قۇرالى ەتكىسى كەلەتىندىگى انىق بايقالىپ وتىر. ءارتۇرلى اتاۋلارمەن مەدياحولدينگتەر قۇرىپ، تەلەەفير اشۋعا، گازەت باسىلىمدار شىعارۋعا كىرىسىپ كەتكەندەرى دە بارشىلىق. وعان دا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا ابدەن بولادى. ءوز مۇددەسىن، كوزقاراسىن باق ارقىلى قورعاتۋعا، ونى ءوز ساياساتىن ناسيحاتتايتىن مىنبەر ەتۋگە تىرىسۋ ەجەلدەن بەرى قالىپتاسقان ءداستۇر. وسىنداي قىزۋ باسەكەلەستىك تۇسىندا كاسىبيلىك پەن بىلىكتىلىكتى كىم دۇرىس ءارى ءتيىمدى جولعا قويا بىلەدى سول عانا اقپارات نارىعىندا ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن تابا الادى. الايدا، بۇل ماسەلەنىڭ ءدال قازىر وڭايلىقپەن شەشىلە قويماسىن قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى دامۋ كەسكىن-كەلبەتى انىق كورسەتۋدە.
قازىرگى قازاقستان راديو، تەلەۆيزياسى سالاسىنداعى شىعارماشىلىق قارىم-قابىلەت پەن ەفير تۋىندىلارىنىڭ مازمۇنى مەن ساپاسى مەرزىمدى باسپاسوزبەن باسەكەلەسەتىن جاعدايعا جەتە العان جوق. سوعان قاراماستان، قوعام دا، رەسمي بيلىك تە گازەتتەن گورى تەلەۆيزيا باعدارلامالارىنا كوبىرەك نازار اۋدارادى جانە ىقپال ەتۋگە تىرىسادى. الايدا، مۇنىڭ ءوزى ۋاقىتشا قۇبىلىس. جالپى باق ارقىلى الەۋمەتكە ىقپال جۇرگىزۋگە تىرىسۋشىلىقتىڭ ءوزى بيلىك ءۇشىن كۇرەستىڭ شىنايى كورىنىسى. مۇنداي كۇرەس سوڭعى جىلدارى ءبىرشاما كۇش الىپ كەلەدى. پارتيا جەتەكشىلەرى، ۇكىمەت بيلەۋشىلەرى بەلگىلى ءبىر ءباسپاسوز، اقپارات ۇيىمىن ءوز يدەولوگياسىنىڭ قۇرالى ەتكىسى كەلەتىندىگى انىق بايقالىپ وتىر. ءارتۇرلى اتاۋلارمەن مەدياحولدينگتەر قۇرىپ، تەلەەفير اشۋعا، گازەت باسىلىمدار شىعارۋعا كىرىسىپ كەتكەندەرى دە بارشىلىق. وعان دا تۇسىنىستىكپەن قاراۋعا ابدەن بولادى. ءوز مۇددەسىن، كوزقاراسىن باق ارقىلى قورعاتۋعا، ونى ءوز ساياساتىن ناسيحاتتايتىن مىنبەر ەتۋگە تىرىسۋ ەجەلدەن بەرى قالىپتاسقان ءداستۇر. وسىنداي قىزۋ باسەكەلەستىك تۇسىندا كاسىبيلىك پەن بىلىكتىلىكتى كىم دۇرىس ءارى ءتيىمدى جولعا قويا بىلەدى سول عانا اقپارات نارىعىندا ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن تابا الادى. الايدا، بۇل ماسەلەنىڭ ءدال قازىر وڭايلىقپەن شەشىلە قويماسىن قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى دامۋ كەسكىن-كەلبەتى انىق كورسەتۋدە.
باق جۇيەسىندە مامان دايارلاۋ ءىسىن ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن جولعا قويا العان جوقپىز. ەلىمىز جوو-نىڭ 26-ندا تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا جۋرناليست ماماندارىن وقىتىپ، جىل سايىن ولاردىڭ كوبىسىنە «قىزىل ديپلوم» تابىس ەتىپ كەلسەك تە مەرزىمدى باسپاسوزبەن بىرگە اقپارات ايدىنىنداعى ەڭ ۇتقىر قۇرال تەلەۆيزيا سالاسى دا بىلىكتى ماماندارعا ءالى ءزارۋ كۇيىندە قالىپ وتىر.
قازىرگى تەلەكورەرمەن ءۇشىن تاڭداۋ كوپ. ءوزىمىزدىڭ ونشاقتى تەلەارنانى بىلاي قويعاندا كابەلدىك جۇيە ارقىلى الەمگە اتى ايگىلى تەلەكورپوراتسيالار كورسەتىلىمدەرىن تاماشالاۋعا كەڭ مۇمكىندىك تۋدى. BBC-World, Euronews, CNN, Discovery, History سىندى ارنالاردى ايتپاعاننىڭ وزىندە رەسەيلىك نتۆ-نىڭ ءوزى قازاق كورەرمەندەرىن تەلەديدار الدىندا ءجىپسىز بايلايتىن بولدى. كەيدە مىنانداي ويعا قالاسىڭ: قازاق تىلىنە جەتىك كورەرمەندەردىڭ ءوزى جات جۇرتتىڭ ارناسىنا تەلمىرىپ وتىرعاندا ورىس تىلدىلەر مەن وزگە ۇلتتاردىڭ كوز قىرىن دا سالعىلارى كەلمەيتىن ءبىزدىڭ ۇلتتىق ارنالار نە ءۇشىن ورىسشا باعدارلامالار ازىرلەپ اۋرەگە ءتۇسىپ ءجۇر ەكەن؟ جاپپاي ءجۇز پايىز قازاق تىلىنە كوشىرە سالسا دا ءتىپتى سونىڭ ورىسشا نۇسقاسىن بىرەۋ جوقتاي قويار ما؟! ال، ەڭ قيىنى - Jetix, CN, Nicelodeon ارنالارىنان كوز المايتىن بۇلدىرشىندەرىمىزدىڭ تۋعان شاڭىراعىندا وتىرىپ-اق انا تىلىنەن اجىراپ بارا جاتقاندىعى بولىپ وتىر. اتالعان ارنالارمەن باسەكەگە تۇسۋگە ءبىزدىڭ ەشبىر ارنانىڭ قابىلەتسىزدىگىن ەسكەرسەك، تەزىرەك ساندىق (تسيفروۆىي) جۇيەگە كوشىپ باعدارلامالاردى قازاق تىلىندە كورسەتۋگە اسىققاننان باسقا جول جوق.
جالپى تەلەۆيزيا سالاسى جۋرناليستەردەن قىرۋار كۇش پەن قارىم-قابىلەتتى، دارىن مەن بىلىكتىلىكتى، كاسىبي شەبەرلىكتى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى نىسان. ونىڭ سىرتىندا ەفير ادەبى، ءتىل مەن قارىم-قاتىناس مادەنيەتى، قيمىل قوزعالىستاعى يكەمدىلىك، اۋديتوريانى سىيلاي بىلەتىن سىپايگەرشىلىك، تارتىمدىلىق سەكىلدى تولىپ جاتقان فاكتورلار بار. سونداي تالاپتاردى قاناعاتتاندىرا الاتىن جۋرناليستەردى دايارلاپ شىعارۋعا ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى جۋرناليستيكا كافەدرالارى ەرەكشە نازار اۋدارۋعا ءتيىس بولسا كەرەك. الايدا، ءدال بۇگىنگىدەي جۋرناليست شەبەرلىگىنەن ءدارىس بەرەتىن، كافەدرا اياسىندا «برەندىمىز» دەپ دارىپتەلەتىن كەيبىر اقساقالدارىمىزدىڭ ءوزى جاستىق شاعىنان ەستەلىك ايتىپ، ستۋدەنتتەرىن مەزى ەتۋدەن، ورتا بۋىن قىرما ساقالدارىمىز دەكاننىڭ كوزىن الا بەرە توپتى تاراتا سالۋدان، جاس بۋىن وكىلدەرى الدىڭعى اربانىڭ جۇرىسىنەن جاڭىلماۋدان اسا الماسا وندا ءبىز پرەزيدەنتىمىز ن.نازارباەۆ ايتقانداي، «ديپلوم ساتۋدان، الەم كوشىنەن ارتتا قالۋدان» ارىلمايتىن شىعارمىز.
زەرتتەۋلەر ناتيجەسى كورسەتكەندەي، بۇگىندە تەلەكورەرمەندەردىڭ 65 پايىزى ۇلتتىق تەلەارنالاردىڭ شىعارىلىمدارىنا كوڭىلدەرى تولمايدى. سونداي-اق، الەۋمەتتىك ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ 21,5%-ى تەلەجۇرگىزۋشىلەر مەن رەداكتورلاردىڭ ءبارى تەك جۋرناليست ماماندارمەن جاساقتالۋى كەرەك دەيدى. جۋرناليست دايارلايتىن وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن جەتىلدىرۋدى 47,5%، وركەنيەتتى ەلدەردىڭ تەلەكورپوراتسيالارىمەن تاجىريبە الماسۋدى 52 پايىزى تالاپ ەتكەن. راسىندا تەلەمامانداردىڭ كاسىبي شەبەرلىگىنىڭ نەگىزى جۋرناليستىك ءبىلىم بەرۋ ورىندارىندا عانا قالانباق.
جۋرناليستيكا ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتقان ستۋدەنتتەردىڭ 80-90 پايىزى دەرلىك تەلەجۋرناليست بولعىلارى كەلەدى. ونىڭ سەبەبى تانىمال بولۋعا نەمەسە وتاندىق تەلەارنالاردا قىزمەت ەتەتىن ۇلگىلى تۇلعالارعا ەلىكتەۋگە دەگەن بالاڭ ىنتىزارلىقتان شىعار دەپ ويلاعانبىز. سويتسەك، ماسەلە مۇلدە باسقادا ەكەن. تەلەۆيزيا سالاسىنا بىلىكتىلىكتەرى تومەن، دارىنسىز، قابىلەت-قارىمى سىن كوتەرمەيتىن، ءتىپتى جۋرناليستيكاعا ەش قاتىسى جوق، ءوز ماماندىقتارى بويىنشا ەش جەردە جۇمىسقا ورنالاسا الماعاندار دا قىزمەتكە قابىلدانا بەرەدى ەكەن. ونى از دەسەڭىز، ءتىل مەن مادەنيەت سەكىلدى رۋحاني وزەكتى پروبلەمالاردى كوتەرۋدەن جالىقپايتىن، ۇلتىنا شىن جانى اشيدى-اۋ دەپ جۇرتتىڭ ءبارى قۇرمەتپەن قارايتىن ءبىر باۋىرىمىزدىڭ ءوزى جۇمىس تاپپاعان جاقىندارىن ءىرى تەلەارناعا ورنالاستىرا سالاتىندىعىن ايتىپ ماقتانىپ وتىر. وسىنىڭ ءبارىن كۇندەلىكتى كورىپ-ءبىلىپ جۇرگەن بولاشاق جاس مامان «تەلەجۋرناليست بولا سالۋ» بارىنەن دە وڭاي دەپ پايىمدايتىن جاعدايعا جەتكەن.
ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن ماماننىڭ تەلەارناعا بارعاندا كامەرا مەن ميكروفوندى جاتسىنباۋى، ەفير مادەنيەتىنەن حاباردار بولۋى اسا قيىندىق تۋدىرمايدى. سەبەبى، بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ بارىندە دەرلىك وقۋ تەلەستۋديالارى بار جانە ءتورت جىلدا ءار كۋرستى بىتىرگەن سايىن جازعى پراكتيكادان وتەتىندىكتەن تەحنيكالىق قۇرال جابدىقتاردى يگەرۋ دەگەنىڭىز ايتارلىقتاي پروبلەما ەمەس. قانشا دەگەنمەن، ەلەكتروندىق عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان جوقپىز با. ونىڭ سىرتىندا ءاربىر ادام ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى اينالىساتىن تەحنيكالىق قۇرالدارىن يگەرۋگە سونشالىقتى باس قاتىرىپ جاتقان دا جوق. ودان دا كۇردەلى اسپاپتار، تۇرمىستىق تەحنيكالار قولدانىسقا ەش قيىندىقسىز-اق ەنىپ جاتىر.
ولاي بولسا، تەوريالىق، بازالىق ءبىلىمدى ۋنيۆەرسيتەتتەن قالاي الىپ شىعۋى ونىڭ پراكتيكادا قانشالىقتى بىلىكتى جۋرناليست بولىپ قالىپتاسۋىنا ەلەۋلى ىقپال ەتپەك. وتكەن وقۋ جىلىنىڭ سوڭىندا اتى دارداي ءبىر ۋنيۆەرسيتەتتە «تەلەجۋرناليستيكا» پانىنەن ەمتيحان تاپسىرىپ شىققان قازاق توبىنىڭ ءبىر ستۋدەنتىن سوزگە تارتىپ كوردىم. بەس دەگەن باعا العان بالا تەلەرەپورتاج پەن جاڭالىقتاردىڭ قانداي قۇرىلىم بويىنشا جازىلاتىندىعىنان دا بەيحابار بولىپ شىقتى. سوندا نە وقىتىلعانىن سۇراساق، وتاندىق تۆ تاريحى، ەلىمىزدە نەشە ارنا بار، ولاردى كىمدەر باسقارادى، پالەن دەگەن حاباردى كىم جۇرگىزەدى، بەلگىلى تەلەجۋرناليستەر مەن ديكتورلاردىڭ ءومىربايانى، قاشان تۋدى، قاشان ءولدى ت.س.س. ال، كەلەسى ءبىر وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتىنەن ءدال سونى سۇراعانىمىزدا، ول ايتەۋىر تەلەرەپورتاجدىڭ ليد، بەينەسيۋجەت، سينحرون، سۋبتيتر، ستەند-اپتان تۇراتىنىن مۇدىرمەي ايتىپ بەرە الدى. سوندا، ءبىر ەلدەگى بىرىڭعاي مەملەكەتتىك ستاندارتپەن ءبىلىم الاتىن جاستاردىڭ ارقايسىسى ءارتۇرلى باعدارلامامەن وقيتىن بولعانى ما؟!
اتالمىش ءپاننىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتتاعى ساعات سانىنىڭ ءوزى سىن كوتەرمەيدى. ءبىر سەمەستردە وقىتىلاتىن لەكتسيانىڭ كولەمى بار-جوعى 15-اق ساعاتتى قۇرايدى. قالعان بولىگى پراكتيكالىق ساباقتارعا بولىنگەن. ونىڭ ءوزى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تەلەستۋدياسىندا تىڭعىلىقتى وتكىزىلسە جاقسى. ەگەر ستۋديا قىزمەتكەرلەرى تويلاردان تۇسىرگەن بەينەجازبالارىن مونتاجداپ مۇرىندارىنان شانشىلىپ جاتسا، وندا ستۋدەنتتەردىڭ اۋديتوريانى تاستاپ «قىسقا مەرزىمدىك دەمالىسقا» شىعۋلارىنا تۋرا كەلەدى. ونى ۋنيۆەرسيتەتتە رەسمي تۇردە «سرىۆ» دەپ اتايدى.
كەز كەلگەن تەلەتۋىندى، ونى جاساعان جۋرناليست، رەجيسسەر، جۇرگىزۋشىلەردىڭ قىزمەتى ميلليونداعان قاۋىمنىڭ كوز الدىندا اشىق تا ايقىن ءوتىپ جاتاتىندىقتان سىنعا ەڭ كوپ ۇشىرايتىندىعى بەلگىلى. سوڭعى كەزدە ونىڭ ساپالىق ولشەمى رەتىندە جۋرناليست دايارلايتىن جوو-نىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى كورسەتكىشى نەگىزگە الىناتىن بولدى. سوندىقتان، الداعى ۋاقىتتا بالكىم، ءدال قاي ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىلىم العان قانداي جۋرناليست دارىندىلىعىمەن جۇرتتى مويىنداتىپ ءجۇر دەگەنگە دە مونيتورينگ جۇرگىزىپ، تالداۋ جاساۋ كەرەك شىعار.
سونىمەن قاتار تەلەجۋرناليستيكا ءپانىن ەكىنشى كۋرستان باستاپ بەلگىلى كەزەڭدەرمەن جۇيەلى تۇردە ساپالى وتكىزىپ ساعاتى مەن كرەديتىن كوبەيتۋ قاجەتتىلىگى ومىردەن تۋىنداپ وتىر. تەلەحابار جۇرگىزۋشىلىكتىڭ قىرى مەن سىرىن ۇيرەتەتىن، شەبەرلىكتەرىن شىڭدايتىن ارنايى دارىستەر مەملەكەتتىك ستاندارتقا بازالىق ءپان رەتىندە ەنگىزىلمەيىنشە قازىرگى باق تالاپتارىن قامتاماسىز ەتەتىن تەلەجۋرناليستەر مەن تەلەجۇرگىزۋشىلەر دايارلاپ شىعارۋ مۇمكىن ەمەس. بۇگىنگى جاعدايدا ءبىز دراما ارتىستەرىن نەمەسە ءتۇر كەلبەتى تاۋىرلەۋ بولسا ءبىتتى جۇمىسسىز جۇرگەن تاريحشىنى، فيلولوگتى، اسابانى، كۆن-شىنى، ءتىپتى سايقىمازاقتى دا جۇرگىزۋشى ەتىپ ەفيرگە شىعارا سالامىز. ولاردا كاسىبي ءبىلىم بولماعان سوڭ كەيدە ءتىپتى اۋزىنا نە كەلسە سونى ايتىپ، ەفيردە بىلگەندەرىن ىستەپ قوعامدىق اسا جاۋاپتى قىزمەتتى قارابايىر دولبارمەن جۇرگىزەدى. وسىلايشا، تەلەجۋرناليستيكانىڭ قادىرىن كەتىرىپ، قۇت-بەرەكەسىن قاشىرىپ جۇرگەن جايىمىز بار. اۋەسقويلىقتان ەشقاشان جاقسى مامان تۋمايدى. سوندىقتان، «شىمشىق سويسا دا قاساپشى سويسىن» دەگەندەي، قالاي بولعاندا دا ەفيردە كاسىبي ءجۋرناليستىڭ ءوزى تۇرعانى جاقسى.
جۋرناليست ەڭ الدىمەن بىلىكتى مامان بولۋى كەرەك. بارلىق عىلىمدار مەن ءارتۇرلى سالالار بويىنشا جالپى تانىمى مەن تۇيسىگى بولسا عانا ول ادامدارمەن ەركىن قارىم-قاتىناس جاساپ، ءماندى دە ماڭىزدى سۇحبات جۇرگىزە الماق. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، ەكونوميكا، ساياساتتانۋ، قۇقىقتانۋ، الەۋمەتتىك پسيحولوگيا سەكىلدى پاندەردىڭ دە جۋرناليستيكاداعى وقىتىلۋ ساپاسىنا كوڭىل بولۋگە تۋرا كەلەدى.
الەمدىك تالاپتارعا ساي كەلەتىن ساپالى دا بىلىكتى جۋرناليست ماماندارىن دايارلاپ شىعارۋدىڭ باستى كىلتى ورتا مەكتەپ بىتىرگەن تالاپكەرلەردى وقۋعا قابىلداۋدان باستالماق. جۋرناليستيكا ماماندىعىنا مەملەكەتتىك گرانت از بولىنەتىندىكتەن وعان تۇسۋگە دەگەن باسەكە دە ايتارلىقتاي كۇشتى. ەڭ جوعارعى بالل العاندارعا ءسوز جوق، ال، وعان، 5-6 عانا بالل جەتپەي قالعاننىڭ وزىندە گرانتقا ىلىكپەۋ تاڭدانارلىق جايت ەمەس.
ال، اتا-انالاردىڭ دەنى بۇگىندە بالالارىنىڭ بولاشاعىنا وتە نەمقۇرايدى قارايدى. وسى ماماندىققا لايىق پا، بەيىمدىلىگى بار ما دەگەنگە قاراماستان، ايتەۋىر، ۋنيۆەرسيتەتكە ءتۇسىپ ءبىر ديپلوم الىپ شىقسا بولدى دەگەن پسيحولوگيامەن كوممەرتسيالىق بولىمدەرگە بالالارىن وڭدى، سولدى تىقپالاي بەرەدى. ساپاسىز ماماننىڭ، قابىلەتسىز ءجۋرناليستىڭ پايدا بولۋىنا ونىڭ دا كەرى اسەرى كوپ ءتيىپ ءجۇر. ءبىر تانىسىم ايتادى: «بالامدى جۋرناليستيكاعا تۇسىرەيىن دەپ وتىرمىن. «قازاق ءتىلى» مەن «قازاقستان تاريحى» دەگەن ەكى-اق پانگە دايىندالسا بولدى ەكەن. شىعارماشىلىقتىڭ ەكى پانىنەن وقىتۋشىلار ونسىز دا جوعارى بالل قويىپ بەرە سالادى، ولارعا دا ستۋدەنت كەرەك ەمەس پە». مەن سۇرايمىن: «بالاڭىزدا جۋرناليست بولۋعا لايىق دارىن-قابىلەتى نەمەسە بەيىمى بار ما؟». ول ايتادى: «وي، ونى قايتەسىڭ؟ وقۋعا تۇسسە بولدى، اۋىلدىڭ كۆوتاسى تاعى بار. ءبىر ديپلوم الىپ شىقسا، كەيىنگىسىن كورە جاتارمىز. ازار بولسا، تەلەجۋرناليست بولا سالار» (؟).
راسىندا، قازىر جۋرناليستيكانى ءدال جوعارىداعىداي موتيۆپەن تاڭداپ جاتقاندار كوبەيمەسە ازايماي وتىر. سان جاعىمىز بارشىلىق-اق، ال، ساپا جاعىن وزدەرىڭىز تارازىلاي بەرىڭىزدەر.
قالاي بولعاندا دا، جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ ەرەكشەلىگىنە ساي كەلەسى پروبلەمالارعا دا ءجىتى نازار اۋدارىلۋى قاجەت بولىپ تۇر:
بىرىنشىدەن, تالاپكەرلەرگە قويىلاتىن تالاپ پەن ولشەمدەردى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرۋ، نەگىزىنەن باق-دا بەلگىلى دارەجەدە دارىن مەن قابىلەتىن تانىتقان جاستاردىڭ وقۋعا تۇسۋلەرىنە كەڭىرەك مۇمكىندىك بەرۋ;
ەكىنشىدەن, جۋرناليستەردى قوس ماماندىق بويىنشا دايارلاۋ، ناقتى تاقىرىپتارعا، باعىتتارعا لايىقتاپ مامانداندىرۋ;
ۇشىنشىدەن, وقىتۋشىلاردىڭ بىلىمدەرىن جەتىلدىرۋ، قايتا دايارلاۋ، بولاشاق وقىتۋشى مامانداردى ستۋدەنت كەزىنەن باستاپ ارنايى باعدارلاما بويىنشا وقىتۋ، كەيىن ماگيستراتۋراعا، دوكتورانتۋراعا ءتۇسىرۋ;
تورتىنشىدەن, ءبىلىم بەرۋدىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسىن جەتىلدىرۋ، «ءبىلىم بەرۋ + عىلىمي-زەرتتەۋ + ءوندىرىس» ارالىق بايلانىستارىنىڭ ۇزىلمەي جالعاسۋىن قامتاماسىز ەتۋ;
بەسىنشىدەن, جۋرناليست دايارلايتىن جوو-دارىنىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعىن ارتتىرۋ جانە تاجىريبەلىك ۇيىمدارمەن (باق) تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەۋىن كەپىلدەندىرۋ، تەلەجۋرناليستيكا مەن تەلەرەجيسسۋرانى مۇمكىندىك بولسا ونەر اكادەمياسىندا جەكە دايارلاۋ;
التىنشىدان, ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمي-زەرتتەۋدى جوعارى دەڭگەيدە ۇشتاستىرۋ، جۋرناليستيكا سالاسىن زەرتتەۋ ىسىنە وقىتۋشىلارمەن قاتار ستۋدەنتتەردى دە قاتىستىرۋدى قولعا الۋ. مۇنىڭ ءمانى - ستۋدەنتتەردى عىلىمعا باۋلۋ، تانىمدىق كوكجيەكتەرىن كەڭەيتۋ. سونىمەن قاتار باق-دىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرىن ايىرىپ بىلۋلەرى ارقىلى جازۋ شەبەرلىكتەرىن شىڭدايدى، تەوريالىق بىلىكتىلىكتەرىن دامىتۋلارىنا كومەكتەسەدى.
جەتىنشىدەن, جوو-نىڭ شەت ەلدىك ارىپتەستەرىمەن قارىم-قاتىناستارىن كەڭەيتۋ، ءارتۇرلى جوبالار جاساپ جۇزەگە اسىرۋلارىنا قولداۋ كورسەتۋ، وقىتۋشىلار مەن ستۋدەنتتەر الماستىرۋ ءىسىن قولعا الۋ ت.ب.
جۋرناليستيكا -كوپتەگەن عىلىمدار مەن تاجىريبەلىك قىزمەتتەردىڭ سيپاتتارىن ءون بويىنا سىڭىرگەن قوعامدىق ەرەكشە ينستيتۋت. سوندىقتان ونىڭ ماماندارىن دايارلاۋ ماسەلەسى دە اسا كۇردەلى ءارى كوپ كۇش-جىگەر مەن قاجىرلى ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن دە قاجىماي-تالماي ىزدەنۋ، تەوريالىق-تاجىريبەلىك، ادىستەمەلىك تەرەڭ بىلىمدىلىك پەن قابىلەت كەرەك.
قۋاندىق شاماحايۇلى،
قر مادەنيەت قايراتكەرى،
حالىقارالىق جۋرناليست.
استانا
