2011 جىلى 22 شىلدەدە تۇبەگەيلى وزگەرگەن «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭىن ەلباسىمىزدىڭ تۇبەگەيلى ساياساتىنىڭ ءتۇپ قازىعى ەتىپ  جۇزەگە اسىرا بەرسە، بۇل كەرەمەت زاڭ ەدى. وكىنىشكە قاراي سول كۇنى قر-نىڭ ازاماتىعىنا بايلانىستى زاڭعا ەنگىزلگەن وزگەرىستەرگە قازاق كوشىنە قارسى بىرەۋلەر «وزدەرى تۇرعان ەلدەرىنەن ازاماتتىقتان شىققاننى تۋرالى انىقتاما» الىپ كەلسىن دەگەندى قوستى دا جىبەردى. ءبىر جىل شۋىلداپ، اقىرى، 2012 جىلى مامىر ايىندا بۇل جاعداي ەلباسىمىزعا جەتىپ، تۇسىنىكسىز تالاپتىڭ كۇشى جويىلدى. بىراق تا مەملەكەت باسشىسىنا  جەتپەي جولدا جەلكەسى قيىلىپ قالاتىن  اقپاراتتاردىڭ قىرى مەن سىرىن وزدەرىنىڭ يگىلىگىنە ەپپەن جاراتا بەرەتىن كەيبىرەۋلەر  بۇل قاعيداعا دا ءمان بەرمەي، ءوز دەلدالدارى ارقىلى ارەكەت ەتكەن ورالماندارعا «انىقتاماسىز-اق» ازاماتتىق بەرۋدى جالعاستىردى.  2013 جىلى 13 ماۋسىمدا زاڭعا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، ورالماندار عانا ەمەس، جالپى حالىقتىڭ كوشى-قون ۇردىسىنە بايلانىستى «تاعدىرلار تولعاۋى» جەرگىلىكتى وبلىس اكىمدىگىنىڭ قۇزىرىنا بەرىلدى. ياعني، ءوزى باسقارىپ وتىرعان وبلىستىڭ شەكاراسىنا كىمدەر كىردى، ونىڭ قايسىسى قوناقتار، تۇراقتى كەلگەندەر كىمدەر، قازاق ەلىنە قانداي كوزقاراسپەن ەندى، نەندەي ماقسات-مۇددەسى بار وسىنىڭ ءبارىن حالىقتىڭ يەسى، كوزى بولعان اۋىل اكىمدەرى، پوليتسەيلەر ارقىلى ءبىلىپ وتىرۋ وبلىس اكىمىنىڭ قۇزىرىنا بەرىلگەن ەدى. زاڭ بويىنشا ەندى وبلىس اۋماعىنا كەلىپ كەتكەن، قالىپ قالعاندارى مەن جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ىشكى كوشى-قونىن، زاڭسىز كوشى-قون ۇردىستەرىن، ەڭبەك كوشى-قونى، بيزنەس كوشى-قونى ماسەلەسى بويىنشا كۇندەلىكتى جۇمىستى ۇيىمداستىرىپ جۇيەلى باسقارۋمەن  مينيسترلىكتەر ەمەس، اكىمدەر اينالىساتىن بولدى. مينيسترلىكتەر ءوز قۇزىرەتى شەگىندە ەرەجە، قاعيدالار نورماتيۆتىك اكتىلەر، زاڭدى جۇزەگە اسىراتىن تەتىكتەرىن بەكىتىپ، كورسەتىلەتىن كومەكتەردى ايقىنداپ، جول عانا كورسەتپەك. ال وبلىس اكىمى ۇكىمەتكە ستاتيستيكالىق ەسەپتەر بەرىپ وتىرۋدى دا ءوز قولىنا الاتىن بولدى. بۇل ەندى كوش باستالعالى سانىنا ناقتى جەتپەگەن، قاي ەلدى-مەكەندە قانشا ورالمان تۇراتىندىعىنىڭ ەسەبىن وڭ جولعا قويۋدىڭ ءتۇيىنى شەشىلدى دەۋگە بولاتىن جاڭالىق. ويتكەنى ءوز اۋىلىنداعى ادام ەسەبىن، كىمدەر تۇرىپ، كىمدەر كەلىپ-كەتىپ جاتقانىن اۋىل اكىمدەرىنەن ارتىق كىم بىلەر دەيسىز.

   وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا كوشى-قون زاڭىنا تاعى اياق استى ەڭبەك كوشى-قونىنا بايلانىستى وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ، «وتانىما تۇراقتى تۇرامىن قازاق ەلىنىڭ ازاماتى بولامىن» دەپ كەلگەن اعايىنداردى جۇمىس ىزدەپ، ەڭبەك ەتىپ ناپاقا تابۋ ماقساتىمەن كەلگەندەر اراسىنا ەنگىزدى دە جىبەردى. بۇل ماسەلەنى قازاقي قاندى، حالقىن سۇيەتىن ۇلتجاندى جاندار ەلباسىنا ناقتى دايەكتەرىمەن دەر كەزىندە جەتكىزبەگەندە ونىڭ  سوڭى قانداي كۇيگە ۇلاسىپ كەتەر ەدى...

    مىنە، سونىڭ ارقاسىندا   مەملەكەتتىڭ دە، جەكە ادامنىڭ دا مۇددەسىن ەلباسىنا  جەتكىزە الاتىن زيالى،   ۇلتىنىڭ قامى ءۇشىن وتقا دا سۋعا دا تۇسە الاتىن جاندارعا جانە قاشاندا ۇلت جاناشىرلارىنىڭ ۇلاعاتتى ءىسىن باعالاي بىلگەن مەملەكەت باسشىسىنا  قازاق ەلىنە كەلىپ العان ورالماندار مەن شەتتەگى 5 ميلليوننان استام (بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا 8 ميلليونعا جۋىق) قانداستارىمىز ءوز العىسىن ءبىلدىرىپ، اق باتالارىن بەرۋدە. بۇل – ءومىر شىندىعى!

   كوشى-قون مەملەكەتتىك مەكەمەسى جەكە دارا شاڭىراق كوتەرىپ، حالىققا قىزمەت ەتپەيىنشە، كوشى-قون زاڭى جانە پرەزيدەنتتىڭ وسى تۇرعىداعى ساياسي  باعدارلاماسى جۇيەلى جۇزەگە اسا قويماسىن ءومىر كورسەتتى. ءوز ۇلتىنا جاناشىرلىق تانىتقان يزرايل، پولشا، رەسەي، گەرمانيا سياقتى  ەلدەردىڭ ۇزدىك تاجىريبەسى دە وسىنى دالەلدەپ بەردى. اۋەلى جاپونيا ەلى ءتىرىسىن قويىپ، باياعىدا سوعىستا جات جۇرتتا قالعاندارىنىڭ سۇيەكتەرىن ەلىنە اكەلىپ جەرلەۋگە ىنتا تانىتىپ وتىر. ۇلتىن ءسۇيۋ، قۇرمەتتەۋدىڭ كيەلىلىگى وسىندا جاتسا كەرەك.               

ءسوز سوڭىندا كوشى-قون ماسەلەسىنە بايلانىستى تومەندەگى ۇسىنىستاردى دا قوسا ايتقىم كەلەدى:

1. كوشى-قون ءۇردىسىن  ءبىر جۇيەدە باسقاراتىن مينيسترلىك نەمەسە اگەنتتىك قۇرىلسا; (ونىڭ قۇرامىندا كوشى-قون كوميتەتى جانە كوشى-قون پوليتسياسى كوميتەتى ەنگىزىلسە).

2 . وبلىس، قالالارداعى جەكە باسقارمالار جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ باسقارۋىندا بولىپ، وبلىس اكىمىنىڭ شتاتىنا بەرىلسە ( سەبەبى اۋىل، كەنت، قالاعا كىمدى قالاي ورنالاستىرۋ مۇمكىندىگىن سول ەلدى باسقارعان اكىم شەشۋى وتە ماڭىزدى. ال اۋىل اكىمىنىڭ قازىرگى جۇيەدەگى كوشى-قون بولىمىنە باعىنا قويۋى وڭدى شەشىم ەمەس دەپ ويلايمىز).

3. حالىقتىڭ كوشى-قونىنا بايلانىستى ۇكىمەتتىڭ ارنايى كومەگىنە ءزارۋ جانداردى ورنالاستىرىپ، جۇيەلەۋ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنا عانا بەلگىلەنسە.

قۇرمەتبەك سانسىزبايۇلى، الماتى وبلىسى

Abai.kz