ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق. الدەكىمدەردىڭ ەرىنىپ، بالكي، بىلمەي جازىپ جۇرگەنىندەي ەۋرازيالىق وداق ەمەس. ءۇش تاراپتىڭ دا رەسمي بيلىگى بۇل وداقتىڭ ەشقانداي ساياسي بوياۋى جوق ەكەنىن توقتاۋسىز ءتۇسىندىرىپ كەلەدى. تەك رەسەيدىڭ تۇشتاقاي ساياساتكەرسىماقتارى بىرەسە ورتاق ۆاليۋتا، بىرەسە ورتاق پارلامەنتاري جۇيەسىن ايتىپ قالىپ، جۇرتتىڭ جۇيكەسىنە تيۋمەن اينالىسىپ ءجۇر.

وتكەن جىلدىڭ جەلتوقسانىندا وتكەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا ن.نازارباەۆ وسى توڭىرەكتەگى سۇراقتارعا بىلاي دەپ نۇكتە قويعان بولاتىن: «بۇرىن دا ايتقانمىن، تاعى دا قايتالايمىن، ۇيىمنىڭ ساياسيلانۋىنا جول بەرىلمەيدى. شەكارا قورعاۋ، ميگراتسيالىق ساياسات، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك جۇيەسى سەكىلدى باعىتتار، سونىمەن قاتار، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت، ازاماتتىق، اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق قۇقىق سالالارىنىڭ ەشبىرىنىڭ بۇل ەكونوميكالىق ينتەگراتسياعا قاتىسى بولمايدى. تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە ءبىز بارلىق مەملەكەتتەرمەن جانە حالىقارالىق ۇيىمدارمەن بەلسەندى قارىم-قاتىناسىمىزدى جالعاستىرا بەرەمىز جانە وداق بۇل تۇرعىدا بىزگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى ءتيىس». 

اقش تۋدىرعان اڭىز

انىعىندا، بۇل وداق تۋرالى باستاما سوناۋ 1994 جىلدان باستاپ كوتەرىلىپ كەلەدى. ءوزارا ەكونوميكالىق ىقپالداستىق سودان بەرى بىرنەشە ساتىدان ءوتتى. قانشاما كەلىسىمدەر مەن قۇجاتتارعا قول قويىلدى. دەگەنمەن، بوياۋدىڭ سوڭعى ءبىر جىلدا قاتتى قالىڭداپ كەتۋىنە مىنا ءبىر مالىمدەمەنىڭ قاتىسى جوق پا ەكەن دەگەن وي تۋادى. اقش-تىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى حيلاري كلينتون وتكەن جىلى: ء«بىز ايماقتىڭ (پوستكەڭەستىك – C.ت.) قايتادان «سوۆەتتەنۋگە» بەت العانىن بايقاپ وتىرمىز. ءبىز بۇل ماسەلەنى بارىنشا باياۋلاتۋدىڭ نەمەسە توقتاتۋدىڭ ءتيىمدى تاسىلدەرىن تابۋعا بارىنشا تىرىساتىن بولامىز» دەپ مالىمدەگەن بولاتىن. اقش-تىڭ كىمگە ەمەشەگى ەزىلىپ وتىر؟ رەسەي تارابى مۇنداي قادامداردى سوڭعى جىلدارى ورىن الىپ وتىرعان ساياسي تەكەتىرەستەرمەن بايلانىستىرسا، ءبىز دە جاڭاعى ءسوزدىڭ جارتى سالماعىن وزىمىزگە قابىلداپ قويامىز. دەمەك، سوڭعى كەزدەرى اقپاراتتىق كەڭىستىكتى قاپتاعان «تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلۋ» كارتيناسىنىڭ باس بوياۋشىسى قاي جاقتان ەكەنىن اڭدۋ قيىن بولماي قالدى.  

«ۇن دا جوق-اۋ، ماي بولسا، باۋىرساق ءپىسىرىپ بەرەتىن...»

بۇل، ءسوز جوق، اسا اۋقىمدى، ماڭىزدى، تاعدىرلى ماسەلە.ونداي ماسەلەدە جاقتاۋ مەن داتتاۋدىڭ بولۋى زاڭدى. بيلىككە قاتىستى ايتساق، سول پىكىرتالاسقا لايىقتى كوڭىل بولمەي وتىرعانداي كورىنەتىنى راس. دەگەنمەن، كەي ازاماتتار تاراپىنان ارتىق ايتىپ، شەكتەن شىعۋدىڭ، قازاق بالاسىنا ءتان ەمەس قاراداي جالا جابۋدىڭ ورىن الىپ جاتقانىن دا مويىنداۋعا ءتيىسپىز. ولار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە جالا جابۋدا. ءوز بيلىگى مەن بايلىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن وسى قادامعا بارىپ وتىر دەپ. قيسىنسىز قيىستىرۋ. نازارباەۆتىڭ بيلىگى پۋتينگە قاراپ تۇرماعانىن ءبارىمىز ءبىلىپ وتىرمىز. وعان نازارباەۆتىڭ اقىلى جەتپەي قاپتى دەگەن تىم كۇلكىلى، ءپۋتيننىڭ تىلىمەن ايتقاندا، «تىم «نايۆنو».

ەكىنشىدەن، بىرەۋمەن ەلبەسىپ-سەلبەسىپ كۇن كورمەسە بولمايتىنىن جاھاندانۋدىڭ جازىلماعان جابايى زاڭى الدەقاشان ۇقتىرىپ قويعان.

ۇشىنشىدەن، وسىناۋ ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانىڭ ارتىندا قانداي ساياساتتار وينالىپ جاتقانىن ءبىز ازىرگە تۇسىنە المايمىز. ءبىر كەزدە قاتتى سىنعا قالعان «كوپۆەكتورلى ساياسات» نەمەسە «استانانىڭ اۋىسۋى» سەكىلدى بۇل قادامنىڭ دا قايىرلى بولارىنا سەنۋ كەرەك. سەنبەگەن كۇندە دە، جوعارىداعىداي سالانى تۇتاس ءبىر حالىق سەنگەن باسشىسىنىڭ باسىنا قوتارا سالماي، سىننىڭ ءوزىن ساپالى ايتا بىلگەن ءجون-اۋ.

ال تاقىرىپشاعا كەلسەك، نۇرسۇلتان نازارباەۆتى قولىندا ءابسوليۋتتى بيلىگى بار بيلەۋشى دەپ ەمەس، كوپ قاقپاننىڭ اراسىنان جول تاۋىپ بەرۋگە تىرىسىپ جۇرگەن جولباسشى عانا دەپ بىلسەك، جاعدايعا ەنە قاراساق ادامشىلىققا دا، قازاقشىلىققا دا قونىمدىراق بولار ما ەدى...    

Abai.kz