وتكەن جۇمادا ەل ءىشىن ەلەڭدەتكەن ەكى وقيعا بولدى.  بۇقارا جۇرتتى شۋلاتقان «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى - مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ باستاعان لاۋازىمدى توپتىڭ تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ ەلباسىنىڭ قۇزىرىنا جونەلتىلدى.

الماتىدا ۇلت پاتريوتتارنىڭ شاقىرۋىمەن جالپى قازاق قۇرىلتايى ءوتتى. ءبىزدىڭ رەداكتسياعا حابارلاسقان وقىرمان وسى ەكى جايتكە بايلانىستى نەگە ناقتى اقپار بەرمەيسىزدەر دەپ سۇراپ جاتىر. دوكترينا تۋرالى جاميعاتقا جاعىمدى جاڭالىق ايتۋعا بولاتىن سياقتى. ويتكەنى ەستۋىمىزشە، «ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنىڭ ۇلت پاتريوتتارى جاساعان نۇسقاسى ماقۇلدانعان كورىنەدى. ال، قازاق قۇرىلتايى تۋرالى ايتۋعا ءسال ىڭعايسىزدانىپ وتىرمىز. ويتكەنى قۇرىلتاي قۇرىلتاي ەمەس، قۇرقىلتايدىڭ بازارىنا اينالدى. وكىنىشتى. ايتسەدە اتالعان ەكى ماسەلەنىڭ دە باسى-قاسىندا جۇرگەن ازامات، بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمنىڭ (سۋرەتتە) بولعان جايدى بايانداپ بەرۋىن ءجون كوردىك.

وتكەن جۇمادا ەل ءىشىن ەلەڭدەتكەن ەكى وقيعا بولدى.  بۇقارا جۇرتتى شۋلاتقان «ەل بىرلىگى» دوكتريناسى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى - مەملەكەتتىك حاتشى قانات ساۋداباەۆ باستاعان لاۋازىمدى توپتىڭ تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ ەلباسىنىڭ قۇزىرىنا جونەلتىلدى.

الماتىدا ۇلت پاتريوتتارنىڭ شاقىرۋىمەن جالپى قازاق قۇرىلتايى ءوتتى. ءبىزدىڭ رەداكتسياعا حابارلاسقان وقىرمان وسى ەكى جايتكە بايلانىستى نەگە ناقتى اقپار بەرمەيسىزدەر دەپ سۇراپ جاتىر. دوكترينا تۋرالى جاميعاتقا جاعىمدى جاڭالىق ايتۋعا بولاتىن سياقتى. ويتكەنى ەستۋىمىزشە، «ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنىڭ ۇلت پاتريوتتارى جاساعان نۇسقاسى ماقۇلدانعان كورىنەدى. ال، قازاق قۇرىلتايى تۋرالى ايتۋعا ءسال ىڭعايسىزدانىپ وتىرمىز. ويتكەنى قۇرىلتاي قۇرىلتاي ەمەس، قۇرقىلتايدىڭ بازارىنا اينالدى. وكىنىشتى. ايتسەدە اتالعان ەكى ماسەلەنىڭ دە باسى-قاسىندا جۇرگەن ازامات، بەلگىلى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىمنىڭ (سۋرەتتە) بولعان جايدى بايانداپ بەرۋىن ءجون كوردىك.

-  مەن دوس نۇر-احمەت، دوس كوشىم سىندى ازاماتتارمەن بىرگە دوكترينانى تولىقتىرۋ جونىندەگى جۇمىسشى توپتىڭ قاتارىندا سوڭىنا دەيىن جۇمىس اتقاردىم. بيلىك تاراپىنان جۇمىس توبىنا ەۋرازيالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ رەكتورى باقىتجان ءادبىرايىموۆ، سول ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسورلارى ۆلاديمير كوچەنوۆ پەن بەلگىلى زاڭگەر ەڭلىك نۇرعاليەۆا، تاريحشى گەورگي كان قاتىستى. ارينە، العاشقى كەزدە جۇمىس توبىنىڭ وتىرىستارى قىزۋ، تارتىستى ءوتىپ جاتتى. الايدا، توبىمىزدىڭ ۇيلەستىرۋشىسى دوس نۇر-احمەتتىڭ، باسقا دا ازاماتتاردىڭ پاراساتى مەن سىندارلى ۇستانىمدارىنىڭ ارقاسىندا بارلىعىمىز ماملەگە كەلىپ، ءاربىر ماسەلەنى بايىپپەن، اقىلعا سالا وتىرىپ شەشەتىن جاعدايعا جەتتىك. دوس اعامىزدىڭ سوزىمەن ايتساق، "مەن بولىپ كەلىپ، ءبىز بولىپ" تاراستىق.

ارينە، بۇگىنگى كۇنى وسى قۇجاتتىڭ مازمۇنى مەن باعىتى تۋرالى سوڭعى كەزدە كوپتەگەن سۇراقتاردىڭ تۋىنداپ وتىرعانى راس. ءار جۇمىس توبىنىڭ ىشكى زاڭدارى مەن ىشكى ءتارتىبى بولادى. بىزدەر دە جۇمىستى باستاماس بۇرىن مىناداي كەلىسىمگە كەلگەن ەدىك: جۇمىس اياقتالىپ، قۇجات قابىلدانعانعا دەيىن ونىڭ مازمۇنىن سىرتقا شىعارمايىق دەگەن. ەڭ بولماعاندا بىرنەشە كۇن شىداۋلارىڭىزدى سۇرايمىن. قۇداي قالاسا، ول قۇجات رەسمي تۇردە قابىلدانادى. سول كەزدە وسى اڭگىمەنى جالعاستىرۋعا ءوز باسىم دايىنمىن. ءار بابى مەن ءاربىر سويلەمىنىڭ قايدان شىققانىن، نەنى مەڭزەيتىنىن ايتىپ بەرەيىن. ءبىر ايتارىم:  جەلتوقسان ايىندا تالقىعا ۇسىنىلعان دوكترينادان دا، قاڭتاردا "تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ" قوزعالىسى دايىنداعان بالاما تۇجىرىمدامادان دا بولەك قۇجات دۇنيەگە كەلدى. مەنىڭ پايىمداۋىمشا، دۇنيەگە ءتاپ-ءتاۋىر، جيناقى، شىن مانىدەگى ساياسي-فيليسوفيالىق دوكترينالدى قۇجات جاسالىپ شىقتى.

مەن بىلسەم وسى اپتانىڭ ىشىندە قۇجاتتىڭ رەسمي تۇساۋكەسەرى وتەدى. سودان كەيىن قۇجاتتىڭ ىشكى مازمۇنى تۋرالى اشىلىپ سويلەۋگە بولار. ءوز باسىم جۇمىسشى توپ جاساپ شىعارعان قۇجات قازاق مۇددەسىنە، قازاق ۇلتى مەن مەملەكەتىنىڭ بولاشاعىنا قىزمەت ەتەتىن دەڭگەيدە جاسالعانى تۋرالى اۋزىمدى تولتىرىپ ايتا الامىن. قۇجاتقا از-ماز وزگەرىستەر ەنگەننىڭ وزىندە دە، ونىڭ ىشكى ارحيتەكتۋراسى، باعىتى، رۋحى ساقتالادى دەپ سەنەمىن.

ال ەندى قۇرىلتاي تۋرالى اڭگىمەگە كەلەيىك. قۇرىلتاي تۋرالى ويلارىمدى جالپى جيىن بارىسىندا اشىق ايتقان بولاتىنمىن. و باستان ونى ۇيىمداستىرۋشىلارعا ءدال وسىلاي اسىعىپ، اپىل-عۇپىل شارا وتكىزۋدىڭ نە قاجەتى بار دەپ بىرنەشە رەت ەسكەرتكەن دە بولاتىنمىن. ودان دا تاعى بىرەر اي دايىندالىپ، ازاماتتاردىڭ پىكىرىن جيناپ، قاڭتاردا ۇلتشىلدار ۇسىنعان تۇجىرىمداما دەڭگەيىندەگى بىرنەشە قۇجاتتاردى جاساپ شىعايىق. الداعى ۋاقىتتا پارلامەنت جانە پرەزيدەنت سايلاۋلارى كەلە جاتىر. سولارعا قاتىستى قازاق جۇرتشىلىعىنىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن اشاتىن، سايلاۋدان ءۇمىتتى پارتيالارعا باعىت بەرەتىن "قازاق مانيفەستى", "قازاق پەتيتسياسى" سياقتى دۇنيەلەردى جاساۋ كەرەك دەگەن ويىمدى وسىدان بەس-التى اي بۇرىن قۇرىلتايدى ۇيىمداستىرۋ توبىنىڭ جيىنىندا دا ايتقانمىن. وكىنىشكە وراي، ونىڭ ءبىرى دە بولمادى. جاسالعان باياندامالار مەن قارارلار اعىمداعى ماقالالار مەن سۇحباتتاردىڭ دەڭگەيىنەن اسپايتىن، مازمۇنسىز، تاياز بولىپ شىقتى. كەشەگى كۇيىندە قۇرىلتاي - ماعىناسىزدىق مەرەكەسى مەن ءپوپۋليزمنىڭ تويى بولدى.

سوندا بىرنەشە جىل بويى ايتىلىپ كەلگەن قۇرىلتايدىڭ ماقساتى نە بولدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ەگەر ماقساتى وبلىستاردان حالىقتى جيناپ، كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرشىلىككە قاتىستى اڭگىمەلەردى عانا ايتىپ، بىرىمىزبەن ءبىرىمىز ايتىسىپ، ءبىر-ءبىرىمىزدى كەكەتىپ-مۇقاتۋ بولعان بولسا، وندا، ءسوزسىز، قۇرىلتاي ءوز ماقساتىنا جەتتى. ال ەگەر ماقسات بولاشاققا باعىت بەرەتىن، قازاق ۇلتتىق قوزعالىسىنىڭ ەرتەڭىنە باعدار بولاتىن قۇرىلتاي وتكىزۋ بولسا، وندا بۇل القالى جيىن ءوز ماقساتىنا جەتكەن دە، جاقىنداعان دا جوق. ۇيىمداستىرۋ توبىنداعى ازاماتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگىن قۇرمەتتەيمىن، سىيلايمىن، الايدا "دوس جىلاتىپ ايتادى" دەگەن قاعيدانى ەسكە الا وتىرىپ، ايتاتىنىم: مىناداي ۇيىمداستىرۋمەن، مىناداي دايىندىقپەن ءبىز تەك كۇلكىگە قالامىز. وقىپ تا، ەستىپ تە جاتىرمىز. قۇرىلتاي تۋرالى جارىققا شىققان بەس ماقالانىڭ تورتەۋى كەلەمەجدەۋگە اينالىپ كەتىپتى. قۇرىلتايعا قاتىسقان جۋرناليستەردىڭ بارلىعى دا "نە تۋرالى جازاتىنىمزدى بىلمەيمىز" دەپ اڭ-تاڭ. قازاقتىڭ جيىندارىنىڭ سيقى وسى بولسا، وندا "نۇر-وتانىم" امان بولسىن دەپ كەتكەندەر دە بولدى. اينالىپ كەلگەندە، ءوزىمىزدى-ءوزىمىز مازاقتاعانداي بولدىق.

قۇرىلتايعا پايىمداۋىمشا، تەرەڭدىك پەن شىنايىلىق جەتپەگەن سياقتى. ماسەلە قاتتى ءسوز ايتىپ، جالىندى ۇران تاستاۋدا ەمەس. ول جاعىنان جيىرما جىلدا قازەكەڭ ەكىجۇزجىلدىق جوسپارىن ۋاقىتىنان بۇرىن اتقارىپ تاستاعان حالىق. شامالاۋىمشا، قۇرىلتايدا ەڭ الدىمەن قازاق ۇلتشىلدارى دەگەن كىمدەر؟ ولاردىڭ باسقا ساياسي كۇشتەر مەن بيلىكتەن ايىرماشىلىعى نەدە؟ جاڭاعىلارمەن قايتسە، قايتكەن كۇندە بىرىگىپ جۇمىس ىستەۋگە بولادى دەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىلۋى ءتيىس ەدى.

ەكىنشىدەن، قازاق ۇلتتىق قوزعالىسىنىڭ بۇگىنگى كۇيى مەن تىرشىلىگىنە ادال باعا بەرىلىپ، ونىڭ بولاشاقتا اتقارار ىستەرى، ستراتەگياسى مەن تاكتيكاسى تۋرالى شىنايى اڭگىمە ايتىلۋى ءجون ەدى. وسى كەزگە دەيىن قالىپتاسقان "ۇلت پاتريوتتارى", "ۇلتشىلدار" دەگەننىڭ بارلىعى سايقىمازاقتار، قولىنان ايقاي-شۋدان باسقا ەشتەڭە كەلمەيتىن مارگينالدار دەگەن جالعان اتاقتان قالاي قۇتىلامىز؟ بيلىك پەن ارنايى قىزمەتتەر كورسەتىپ بەرگەن "سارا جولدان", "ستسەناريلىك رولدەردەن" قالاي شىعامىز؟ وسىنداي كەيىپتە جۇرگەنىمىز ءۇشىن كىم كىنالى؟ باسىمىز نەگە بىرىكپەيدى؟ نەگە ءبىر ۇيىم قۇرىلا قالسا بولدى، قاسىنان قىرىق ۇيىم بولىپ شىعا كەلەمىز؟ وسىنداي سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋىمىز قاجەت ەدى.

ۇشىنشىدەن، بۇگىن ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭى باستالىپ كەلەدى. حالىقتىڭ سانا-سەزىمىنىڭ ءوسۋى، زيالى قاۋىم بەلسەندىلىگىنىڭ ارتۋى وعان انىق دالەل. ەسەسىنە قازاق ەلى ءوز تاريحىنىڭ ەڭ كۇردەلى ونجىلدىعىنا اياق باسىپ كەلەدى. الدىمىزدا سان-الۋان وقيعالار مەن قيىن اسۋلار تۇر. وسىعان دايىندىعىمىز قالاي؟ قياتسەك ۇلتتىق كۇرەس وتىن جانداندىرا تۇسەمىز؟ قايتسەك بيلىكتى ءوز جاعىمىزعا قاراتامىز؟ وسىنداي سۇراقتارعا ناقتى جاۋاپ بولمادى.

«اباي-اقپارات»