پرەزيدەنتتىڭ سالاماتتى ءومىر سالتىن ورنىقتىرۋ جونىندەگى تاپسىرماسىندا قازاقستان حالقىنىڭ ەسىرتكىمەن اۋەستەنۋىن 2015 جىلعا دەيىن 15 پايىزعا ازايتۋ جۇكتەلگەن. وسى تاپسىرمانى ورىندايمىز دەپ ۇكىمەت 2012-2016 جىلدارعا ارنالعان ەسىرتكى جانە ەسىرتكى بيزنەسىمەن كۇرەس جونىندەگى باعدارلاما قابىلداعان بولاتىن.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى ناۋبەتكە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرۋىنىڭ سالماقتى سەبەپتەرى بار. ويتكەنى، ەسىرتكى تۇتىنۋشىلىق قازىر ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى الەۋمەتتىك ماڭىزى بار پروبلەمانىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. باس پروكۋراتۋرانىڭ مالىمەتتەرىنە قاراعاندا قازاقستانداعى ناشاقورلار سانى 50 مىڭ ادامنىڭ توڭىرەگىندە ەكەن. الايدا بۇل سانداردىڭ تولىق ەمەستىگىن پروكۋراتۋرانىڭ ءوزى مويىنداپ وتىر، ويتكەنى كەم دەگەندە ءاربىر ءۇشىنشى ناشاقور ەسەپكە تۇرۋدان قاشادى. ال 2001 جىلى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلىمىزدەگى ناشاقورلار سانى 250 مىڭ ادامنان ارتىق ەكەنىن جاريالاعان. بىراق كەيبىر عىلىمي ساراپتارعا قاراعاندا ولاردىڭ سانى سول كەزدەردە 500 مىڭ ادامعا جەتىپتى.

مىنە، وسى مالىمەتتەرگە نازار اۋدارا وتىرىپ، ءماجىلىس دەپۋتاتى تالعات ەرعاليەۆ پرەمەر-مينيستر كارىم ماسىموۆكە دەپۋتاتتىق ساۋال جولدادى. جوعارىداعى مالىمەتتەردەن باسقا دەپۋتات ءوزىنىڭ ساۋالىندا 2013 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا باس پروكۋراتۋرا ەسىرتكى جانە ونىڭ اينالىسىنا قاتىستى جاسالعان اۋىر قىلمىستار سانى 4215 بولعانىن جانە ونىڭ جارتىسىنان ارتىعىن جاس ادامدار جاسادى دەپ حابارلاعانىن جازادى. ت.ەرعاليەۆ ەسىرتكى تۇتىنۋشىلاردىڭ جاس شاماسى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ دەڭگەيىنە دەيىن ءتۇسىپ كەتكەنى ءتىپتى الاڭداتارلىق ءجايت ەكەنىن ايتا كەلىپ، وسىنىڭ ءوزى ۇلتتىڭ ساۋلىعىنا كەلتىرەتىن زور قاتەر دەپ اتاپ كورسەتتى.

ءوزىنىڭ وسى پروبلەمانى تەرەڭ زەرتتەگەنىن كورسەتكەن تالعات ەرعاليەۆ ودان ءارى بىزدەگى ەسىرتكى قۇمارلىققا توسقاۋىل قوياتىن شارالاردىڭ دارمەنسىزدىگىن، قولدانىلاتىن ادىستەردىڭ تيىمسىزدىگىن دە ايتتى. ويتكەنى، بىرىنشىدەن، ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋ شارالارى جۇيەلى تۇردە جانە جاپپاي جۇرگىزىلمەيدى. سونىڭ كەسىرىنەن ناشاقورلىق ناۋقاستىڭ ءوزىنىڭ جانە ونىڭ وتباسىنىڭ عانا جەكە پروبلەماسى بولىپ قالا بەرەدى. ەكىنشىدەن، ناشاقورلىقتان الەۋمەتتىك ساۋىقتاندىرۋ جۇيەسى ءتيىستى دەڭگەيدە ەمەس. ناشاقوردىڭ ءوزى جۇرتقا جاريالانىپ قالامىن با دەپ ارناۋلى كومەك ورىندارىنا قارالۋعا قورقادى. سونىمەن قاتار قارالۋعا اقشاسى دا بولا بەرمەيدى. ۇشىنشىدەن، مەملەكەت تە، قوعام دا ەسىرتكى قۇمارلىقتى وسىرۋگە ۇلانعايىر قارجىلىق شىعىن جۇمساپ، ونىڭ تارالۋىنا لوببي جاسايتىن كۇشتەردىڭ قاۋىپتىلىگىنە نازار اۋدارمايدى. تورتىنشىدەن، ەسىرتكىگە قارسى كۇرەستە قوعامنىڭ ازاماتتىق ىنتىماقتاستىعى تومەن. بەسىنشىدەن، قازاقستاننىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋ جاعدايى اۋعانستاننان شىققان ەسىرتكىنىڭ ەۋروپا مەن رەسەيگە ءوتۋ جولىنىڭ ۇستىندە. مىنە، وسى جاعدايلار بىزدەگى ناشاقورلىقتىڭ ۇدەۋىنە اكەلىپ وتىر، دەي كەلىپ دەپۋتات ءوزىنىڭ ساۋالىنىڭ نەگىزگى ماسەلەسىنە ويىستى.

جاعداي وسىنداي بولىپ تۇرعاندىقتان ناشاقورلىققا قارسى كۇرەستى ۇدەتۋ كەرەك دەپ سانايمىن. 2014 جىلدىڭ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتىندە ناشاقورلىقپەن كۇرەسكە 142 ملن. 529 مىڭ تەڭگە قاراستىرىلعان. سونىڭ 14 ملن. 398 مىڭ تەڭگەسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە ءبولىندى. بۇل قاراجاتتى مينيسترلىك ناشاقورلىقتى انىقتايتىن پسيحولوگيالىق تەست جاساۋدىڭ كومپيۋتەرلىك باعدارلاماسىن ازىرلەۋگە جانە بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ەسىرتكى قۇمارلىقتىڭ الدىن الۋ شارالارىن جۇرگىزۋگە جۇمسايتىنىن كورسەتىپتى. بىزدىڭشە، ناشاقورلىققا قارسى كۇرەستە مۇنداي شارالار مۇلدە ازدىق ەتەدى. بۇل ەسىرتكى قۇمارلىقتىڭ ۇلتتىق قاتەرگە اينالىپ بارا جاتقانىن ۇقپاۋدىڭ كورىنىسى، دەي كەلىپ دەپۋتات پرەمەر-مينيستردەن وسىناۋ ناۋبەتكە قارسى قوسىمشا شارالار ۇيىمداستىرۋدى جانە وعان قارجىلىق قولداۋ جاساۋدى سۇرايدى. سونىڭ ىشىندە جاسوسپىرىمدەردى اسكەر قاتارىنا شاقىرعاندا، ستۋدەنتتەر مەن وقۋشىلاردى مەديتسينالىق كوميسسيالاردان وتكىزگەندە ولاردىڭ بويىندا ەسىرتكى داقتارى بار-جوعىن انىقتاپ وتىرۋ كەرەكتىگىن ايتادى. ارينە، بۇكىل ەلىمىزگە قاسىرەتىن تيگىزەتىن بۇل ناۋبەتكە قارسى كۇرەستى ءتيىمدى جۇرگىزۋ كەرەكتىگىن ۇكىمەت باسشىسى دا ۇعاتىن شىعار دەپ ويلايمىز.

جاقسىلىق قۋاندىق   

Abai.kz