«جاھاندانعان الەمدە ەشبىر ەل ءوزىنىڭ كورشىلەرى كەدەي، تۇراقسىز جانە قاۋىپ-قاتەرمەن ءومىر سۇرەتىن جاعدايدا ءوز بولاشاعىنا سەنىممەن قاراي المايدى. مەنىڭ ەۋرازيالىق وداق تۋرالى يدەيامنىڭ تۇپقازىعى – وسى. مىنە، سول يدەيا قازىر جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. ورتاق ەكونوميكالىق كەڭىستىكتىڭ ارقاسىندا قازاقستان ءوزىنىڭ گەوەكونوميكالىق جاعدايىن جاقسارتىپ، ورتالىق ازياداعى ەلدەردىڭ اراسىنان ءبىرىنشى بولىپ قۇرلىقتىق تۇيىقتىقتان بوساپ شىعادى» دەگەن ەدى مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ 2011 جىلدىڭ 15-ءشى جەلتوقسانىندا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان سالتاناتتى راسىمدە. ەلباسىنىڭ سول كەزدەگى ايتقان ءسوزى شىندىققا اينالعانىنا كوزىمىز جەتىپ وتىر. ماسەلەن، كەدەن وداعى قۇرىلعاننان بەرگى ءۇش جىلدا قازاقستان رەسەي مەن بەلارۋسقا شامامەن 1 ملرد. اقش دوللارى سوماسىنا اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكسپورتتاعان. بۇل مالىمەتتى ەۋرازيالىق ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەرگە ارنالعان ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندەگى بريفينگتە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى جاريالادى.

ۆەدومستۆونىڭ اقپاراتى بويىنشا، كەدەن وداعىنا قوسىلعان كۇننەن باستاپ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى مەن قايتا وڭدەلگەن ونىمدەر ەكسپورتىنىڭ ءوسۋ قارقىنى ارتىپ، يمپورت ازايعان. مىسالى، 2011 جىلى وتاندىق ەكسپورت 7 پايىزعا ارتسا، 2013 جىلى ول 2 ەسەگە ءوسىپتى. بۇعان قوسا، يمپورتتىڭ ءوسۋ قارقىنى 44 پايىزدان 3 پايىزعا دەيىن تومەندەگەن. بۇل جەتىستىك پە؟ البەتتە، جەتىستىك! كەيبىر پەسسيميستىك كوزقاراستاعى ساراپشىلار ءۇش ەلدىڭ قۇرعان كەدەن وداعىنىڭ تيىمدىلىگىن ءالى كۇنگە دەيىن مويىنداعىسى كەلمەيدى. ولارعا ءبىر عانا مىسال ايتايىق. كەدەن وداعى قازاقستاننىڭ ينۆەستيتسيالىق تارتىمدىلىعىن ايتارلىقتاي دارەجەگە كوتەردى. پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتاەۆتىڭ ايتۋىنشا، كەدەن وداعى قۇرىلعاننان بەرى ەلىمىزدىڭ ءونىم وڭدەۋ ونەركاسىبىنە تارتىلعان شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ كولەمى ەكى ەسەگە دەرلىك ءوسىپ، 2009 جىلعى 1,8 ملرد. اقش دوللارىنان 2012 جىلى 3,4 ملرد. اقش دوللارىنا كوبەيگەن. بۇل ورايدا تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالاردىڭ جالپى كولەمى 34 پايىزعا دەيىن ارتىپ، 28 ملرد. اقش دوللارىنا جەتكەن.

مۇنىمەن قوسا، ەلىمىزدەگى ماشينا جاساۋ، قارا مەتالدان دايىن ونىمدەر شىعارۋ، پلاستماسسا، رەزەڭكە، قاعاز، تۇرمىستىق تەحنيكا وندرىسىندە دە جاعىمدى دامۋ ءۇردىسى بايقالىپ وتىر. اسىرەسە، رەسەي مەن بەلارۋسقا جۇك كولىكتەرىن ەكسپورتقا شىعارۋدى 17 ەسەگە ارتتىردىق. ياعني، قازاقستاندىق تاۋارلاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگى جوعارىلاپ كەلەدى. ماسەلەن، قازاقستان وتكەن جىلدان باستاپ رەسەيگە Hyundai ماركالى جۇك كولىكتەرى مەن اۆتوبۋستارىن ەكسپورتتايتىن بولدى. الماتى قالاسىندا «استانا موتورس» قازاق موتور كومپانياسى مەن رەسەيدىڭ «حەندە تراك سيبير» ااق-ى اراسىندا كەلىسىم-شارت جاسالدى. ايتا كەتەلىك، تمد اۋماعىندا Hyundai كوممەرتسيالىق تەحنيكاسىن قۇراستىراتىن بار-جوعى 2 زاۋىت بار. ءبىرى – «اۆتوتور» رەسەيدىڭ كالينينگراد وبلىسىنداعى جەڭىل اۆتوكولىك زاۋىتى، ەكىنشىسى – Hyundai AutoTrans اتتى الماتى وبلىسىنداعى جۇك كولىكتەرى مەن اۆتوبۋستارىن قۇراستىراتىن كاسىپورىن.

بۇدان شىعاتىنى، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋدىڭ ىرگەتاسى بولىپ سانالاتىن كەدەن وداعىنا مۇشە بولۋدان قازاقستان ەش ۇتىلعان جوق. كەرىسىنشە، ەلباسى ايتقانداي، رەسەيلىك جانە بەلارۋستىق نارىقتارعا شىقتى. ارعى جاعىندا: باتىسىندا – ەۋروپالىق وداقتىڭ، شىعىسىندا – جاپونيا مەن ازيا-تىنىق مۇحيتى ەلدەرىنىڭ نارىعى مەنمۇندالاپ تۇر. ال، ءبىزدىڭ اۋماعىمىز ارقىلى ولار قىتايعا جاقىندايدى. ءۇش تاراپ تا ۇتىلعان جوق. مۇنى رەسەيلىكتەر مەن بەلارۋستار دا راستايدى. جۋىردا عانا رف-سىنىڭ ەسەپ پالاتاسىنىڭ اۋديتورى سەرگەي شتوگرين ءۇش ەلدىڭ كەدەن وداعىنىڭ ينتەگراتسيالىق بىرلەستىك ەسەبىندە ءوز تيىمدىلىگىن دالەلدەگەنىن مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، 2009 جانە 2013 جىلدارى ءۇش ەل اراسىنداعى ءوزارا ساۋدانىڭ كولەمى 1,8 ەسەگە ءوسىپ، 64,1 ملرد. اقش دوللارىن قۇراعان. ء«ۇش ەلدىڭ كەدەن وداعىنا بىرىگۋى جالپى ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جانە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا قولايلى احۋال تۋعىزۋعا ىقپال ەتتى» دەيدى س. شتوگرين.

ال ەەو قۇرۋداعى قازاقستاندىق كەلىسسوز جۇرگىزۋشىلەر توبىنىڭ جەتەكشىسى، ءبىرىنشى ۆيتسە-پرەمەر ب. ساعىنتاەۆ جاڭا ەكونوميكالىق بىرلەستىكتىڭ تاعى ءبىر مۇمكىندىگىن اتاپ ءوتتى. «ەەو بىزگە نە بەرەدى؟ مىسالى، رەسەي مەن بەلارۋستاعى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدىڭ كولەمى 200 ملرد. اقش دوللارىنا جۋىقتايدى. بۇل ءبىزدىڭ دەڭگەيىمىزدەن 26 ەسەگە ارتىق. ياعني، ءبىزدىڭ كاسىپكەرلەرىمىز اتالعان ساتىپ الۋلارعا قاتىسا الادى. وتاندىق ءونىم وندىرۋشىلەر ءۇشىن بۇل بۇرىن-سوڭدى بولماعان مۇمكىندىك» دەدى ول. شىندىعىن ايتار بولساق، ينتەگراتسيالىق ۇدەرىستەردەن ءبىز تەك قانا ۇتامىز. ويتكەنى، الەم ينتەگراتسيالىق ۇردىسكە بەت بۇردى. جاڭا زامانداعى دامۋدىڭ كىلتى – تەك قۋاتتى ينتەگراتسيادا ەكەنى ايدان انىق. قازاقستان وسى قۇبىلىستى ءدال اڭداپ وتىر دەسەك قاتەلەسپەيمىز. الايدا، ەلباسى ايتقانداي، ءبىز كەشەگى قيراعان كسرو-عا قايتىپ بارمايمىز. ينتەگراتسيا عاسىرىنداعى جاڭا بىرلەستىكتىڭ كىرپىشىن قالايمىز. بۇل قادامىمىز الداعى 30 ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلامىز دەگەن اسىل ارمانىمىزعا تەزىرەك جەتكىزەدى.

ءامىرلان ءالىمجان

Abai.kz