قازاقستاننىڭ بارشا ازاماتىنا تەڭ مۇمكىندىكتەر

مەن لايىقتى تىرشىلىك جاعدايىن تۋعىزۋعا ۇمتىلۋ،

ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسىن

مويىنداۋ، ۇلت تاعدىرىنا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋ،

مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيادا،

مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭدا

جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىندا

كورسەتىلگەندەي بايىرعى قازاق جەرىندە

ۇلتتىق مەملەكەتتىلىك قۇرۋ مەن نىعايتۋ جانە دە

باسقا قاعيداتتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ،

قوعام مەن ۇلتقا

قازاقستاننىڭ ۇلت بىرلىگى دوكتريناسى ۇسىنىلادى

جالپى ەرەجەلەر

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق مەملەكەتتىلىگىنىڭ قۇقىقتىق، تاريحي جالعىز دارا مۇراگەرى جانە ونىڭ ساياسي، مەملەكەتتىك قۇرىلىمىنىڭ تابيعي جالعاسى بولىپ تابىلادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوز تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ جانە ۇلتتىق مەملەكەتتىلىگىن كۇشەيتۋ جولىنداعى بارلىق شارالاردى اتقارادى.

قازاقستاننىڭ بارشا ازاماتىنا تەڭ مۇمكىندىكتەر

مەن لايىقتى تىرشىلىك جاعدايىن تۋعىزۋعا ۇمتىلۋ،

ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسىن

مويىنداۋ، ۇلت تاعدىرىنا جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋ،

مەملەكەتتىك ەگەمەندىك تۋرالى دەكلاراتسيادا،

مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىك تۋرالى كونستيتۋتسيالىق زاڭدا

جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسياسىندا

كورسەتىلگەندەي بايىرعى قازاق جەرىندە

ۇلتتىق مەملەكەتتىلىك قۇرۋ مەن نىعايتۋ جانە دە

باسقا قاعيداتتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ،

قوعام مەن ۇلتقا

قازاقستاننىڭ ۇلت بىرلىگى دوكتريناسى ۇسىنىلادى

جالپى ەرەجەلەر

قازاقستان رەسپۋبليكاسى قازاق حالقىنىڭ سان عاسىرلىق مەملەكەتتىلىگىنىڭ قۇقىقتىق، تاريحي جالعىز دارا مۇراگەرى جانە ونىڭ ساياسي، مەملەكەتتىك قۇرىلىمىنىڭ تابيعي جالعاسى بولىپ تابىلادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءوز تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋ جانە ۇلتتىق مەملەكەتتىلىگىن كۇشەيتۋ جولىنداعى بارلىق شارالاردى اتقارادى.

ەل تاريحى - كوپتەگەن قايعىلى وقيعالاردىڭ كۋاگەرى. حالىقتىڭ ءومىرى، ونىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتى جويىلۋدىڭ الدىندا تۇرعان دا كەزدەر بولعان. قازاق حالقى اسا اۋىر سىناقتان ءوتىپ، جاي عانا امان قالعان جوق، مەملەكەتىن دە قۇردى، تاۋەلسىزدىگىن دە الدى.

«قازاق كسر مەملەكەتتىك ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراتسيادا جانە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭدا ەگەمەندى ۇلتتىڭ ءارى قاراي ۇيىسۋىنىڭ نەگىزدەرىن ايقىنداعان ەكى قاعيدات جاريا ەتىلدى: بىرىنشىدەن - قازاقستان مەملەكەتىن قۇرۋدىڭ العىشارتى بولىپ تابىلاتىن قازاق حالقىنىڭ ءوز تاعدىرىن ءوزى تاڭداۋ قۇقى; ەكىنشىسى - ەلدىڭ بارلىق ازاماتتارى ءۇشىن جاسالاتىن تەڭ مۇمكىندىك.

حالىقتىڭ دانالىعى، كەڭدىگى مەن سىيلاستىعى ەتنيكالىق تەگىنە، الەۋمەتتىك، ءدىني جانە دە شىعۋ تەگىنە قاراماي جاڭا مەملەكەتتىڭ بارشا ازاماتىنىڭ ۇيىسۋىنا نەگىز بولدى.

تاۋەلسىزدىك ورنىعۋىنىڭ ەڭ قيىن جىلدارىندا حالىقتىڭ كەمەلدىگى مەن ەلدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى - نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ قايراتكەرلىگى ناتيجەسىندە قازاقستاندا ەتنوسارالىق جانجال مەن قوعامنىڭ بولىنۋىنە جول بەرىلگەن جوق.

سول جىلدارى، كەڭەستىك داۋىردەن قالعان داعدارىستان ءوتۋ، جاڭا ەكونوميكالىق جانە ساياسي قاتىناستاردى قالىپتاستىرۋ جاعدايىندا، قوعامدى ۇيىستىرۋ ءىسى: ىشكى ساياسي تۇراقتىلىق، ازاماتتىق تاتۋلىق جانە ەتنوسارالىق كەلىسىم قاعيدالارى نەگىزىندە جۇزەگە اسقان ەدى.

سودان بەرى قازاقستاننىڭ جەتىستىگىنە اينالعان قوعامدىق كەلىسىمىمىز ەلدىڭ ناتيجەلى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، قوعامدىق-ساياسي دامۋىنىڭ كەپىلى جانە نەگىزى بولىپ تابىلدى.

الايدا ءومىر ءبىر ورىندا تۇرمايدى. وتكەن جىلداردا كوپ نارسە وزگەردى. ءوزىمىز دە وزگەردىك، ءبىزدىڭ سانامىز توتاليتارلىق جۇيەنىڭ قالدىقتارىنان قۇتىلۋدا. تاۋەلسىزدىك العان جىلى تۋعان ۇرپاق كامەلەتكە تولدى.

ءبىزدى قورشاعان الەمدەگى جاعداي دا وزگەردى. جاھاندانۋ ىقپالى ارتتى. قازاقستان الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بەلسەندى مۇشەسى عانا بولىپ قالعان جوق، ول ءتۇرلى گەوساياسي مۇددەلەردىڭ نىسانىنا دا اينالدى. جاڭا عاسىردىڭ ەكىنشى ونجىلدىعىندا ەلدىڭ الدىندا يننوۆاتسيالىق-وندىرىستىك دامۋعا ءوتۋ جونىندە جاڭا الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق مىندەتتەر تۇر.

وسىنىڭ بارلىعى، جاڭارعان قوعامنان، وزگەرگەن الەم الدىندا ءوزىنىڭ بىرلىگىن تەرەڭ سەزىنگەن جاڭا تيپتەگى ۇيىسۋدى تالاپ ەتەدى.

ەگەر مەملەكەتتىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭىندە باستى مىندەت ەتنوسارالىق توزىمدىلىك پەن قوعامدىق كەلىسىم نەگىزىندە قوعامدى ۇيىستىرۋ بولسا، ەل دامۋىنىڭ جاڭا كەزەڭىندە، ستراتەگيالىق باسىمدىق رەتىندە، قوعامنىڭ بارلىق ازاماتتارى مويىنداعان ورتاق قۇندىلىقتار مەن قاعيداتتار جۇيەسىنە نەگىزدەلگەن ۇلت بىرلىگىنە جەتۋ بولىپ تابىلادى.

سوندىقتان دا ءدال قازىر، ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ، ازاماتتاردىڭ سىندارلى ۇسىنىستارىن جيناقتاعان قازاقستاننىڭ ۇلت بىرلىگى دوكتريناسىن قابىلداۋ اسا قاجەت.

ۇلت بىرلىگى دوكتريناسى - حالىقتىڭ، ۋاقىت تالابىنا سايكەس، بىرىگۋ قاجەتتىگىن تۇسىنۋىنە نەگىز. بۇل - ءبىزدى قانداي كۇش بىرىكتىرەدى جانە ءبىرتۇتاس ەتەدى - سونى ءتۇسىنۋدىڭ ءتاسىلى. بۇل - بولاشاققا بىرىگىپ ۇمتىلۋدىڭ سەرپىنى.

دوكترينانىڭ قاجەتتىلىگى ءومىردىڭ وزىنەن، ءبىزدىڭ جالپى تاعدىرىمىزدان، تاريح لوگيكاسىنان تۋىنداپ وتىر. ويتكەنى بىرلىكسىز - ۇلت جوق. ۇلتسىز - مەملەكەت جوق. ال، مەملەكەتسىز - بولاشاق جوق.

وسىلاردى نەگىزگە الا وتىرىپ، قازاقستاننىڭ ۇلت بىرلىگىنىڭ تومەندەگىدەي قاعيداتتارى جاريا ەتىلەدى.

•I. «ءبىر ەل - ءبىر تاعدىر»

ۇلت بىرلىگىن نەگىزدەيتىن ءبىرىنشى قاعيدات - ءار ازاماتتىڭ ءوزىنىڭ ورتاق تاعدىرى مەن وتانىنىڭ - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ - ورتاق ەكەنىن ۇعىنۋ.

ءبىزدىڭ ۇلتتىق بىرلىگىمىز، ەتنيكالىق شىعۋ تەگىنە قاراماستان، ءاربىر ادامنىڭ جوعارى دەڭگەيدە قازاقستانمەن جانە ونىڭ بولاشاعىمەن ەتەنە بىرىگۋىنە نەگىزدەلگەن.

قانداي دا ءبىر ەلدىڭ ازاماتى بولۋ - ءار ادامنىڭ تاعدىرى. الايدا، ادامدار ارقاشان تاڭداۋ قۇقىعىنا يە - ال ءبىز ءوز تاڭداۋىمىزدى جاسادىق. ءبىزدىڭ تاڭداۋىمىز تەرەڭ دارا سيپاتتا، وسى تاڭداۋ - ءبىزدىڭ بارلىعىمىزدى وتانداستار ەتەدى. سەبەبى ءبىزدىڭ ورتاق ەلىمىز، ورتاق وتانىمىز بار، ول - تاۋەلسىز قازاقستان. تاريحي تاعدىرىمىزدىڭ ورتاقتىعىن ءتۇسىنۋ جانە وسى تاڭداۋدى تۇيسىنە ءبىلۋ - ەلدىڭ بارشا ازاماتىن بىرىكتىرەتىن ەڭ باستى نەگىز.

ءبىر مەملەكەتتە تۇرىپ، وزگە ەلدىڭ زاڭىنا باعىنىپ ءومىر ءسۇرۋ، ازاماتتىڭ بارلىق قۇقىعىنا يە بولا وتىرىپ، بىراق ونىڭ مىندەتتەرىن ورىنداماۋ مۇمكىن ەمەس. قۇقىقتار مەن مىندەتتەردىڭ مۇنداي بىرلىگى ءبىزدىڭ تاعدىرىمىزدى دا، بولاشاعىمىزدى دا ءبىر ارناعا قوسادى.

ورتاق بولاشاعىمىزدى بىرلەسە قالىپتاستىرماي تاعدىرلاسا ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن ەمەس. تاۋەلسىزدىك العاننان سوڭ ءبىز ءوز مەملەكەتىمىزدى بىرلەسىپ قۇرۋعا تاريحي مۇمكىندىك الدىق. سودان بەرگى جىلداردا ءبىز، ءبارىمىز، كۇشتى، قۋاتتى، زاماناۋي مەملەكەت قۇرۋ جولىندا بىرگە ەڭبەك ەتتىك. ەلدىڭ ەگەمەندىگى، ونىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعى، قاۋىپسىزدىگى، ەكونوميكالىق دامۋى، قوعامدىق كەلىسىمى - ءبىزدىڭ بىرلەسكەن ەڭبەگىمىزدىڭ ناتيجەسى.

سوندىقتان ءبىز، ءبارىمىز، ءبىر وتاننىڭ ۇلدارى مەن قىزدارى ەكەندىگىمىزدى، ال ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىز - سان ۇرپاقتىڭ ورىندالعان ارمانى، حالقىمىزدىڭ ەرەن ەڭبەگىنىڭ، ەرلىگىنىڭ جانە ەرىك-جىگەرىنىڭ جەمىسى ەكەندىگىن ارقايسىمىز تۇسىنۋگە ءتيىسپىز. تاۋەلسىزدىك پەن بايىرعى قازاق جەرىندە قۇرىلعان مەملەكەتتىلىگىمىزدى دامىتۋ - ءبىزدىڭ باستى قۇندىلىعىمىز بولىپ تابىلادى.

جاڭا تاريحي كەزەڭدە مەملەكەتىمىز قازاقستانعا ءوزىنىڭ اسقاق ەسىمىن بەرگەن قازاق حالقىنىڭ الدىندا ۇلتتى ۇيىستىرۋدىڭ التىن دىڭگەگىنە اينالۋ جونىندە جاڭا تاريحي ميسسيا تۇر. جاڭا تاريحي جاعدايدا قازاق حالقىنىڭ الدىندا جاڭا تاريحي پارىز تۇر.

قازاقستان تاعدىرى ءۇشىن، وتكەن اتا-بابالار مەن بولاشاق ۇرپاق الدىندا، قازاق حالقى - باستى جاۋاپكەر. سوندىقتان دا ءبىزدىڭ ىلگەرى وركەندەپ، تەڭدەس جانە دامىعان ەلدەردىڭ قاۋىمداستىعىنا قادام باسامىز با، الدە وتكەن داڭقتى جولىمىزدان جۇبانىش تاۋىپ، وكپە مەن وكىنىشكە كومىلىپ، تاريح قالتارىسىندا قالامىز با - ول قازاق حالقىنىڭ پاراساتىنا بايلانىستى.

ءبىزدىڭ ۇلى ماقساتىمىز - ەتنيكالىق شىعۋ تەگىمىزگە قاراماي بىرىگىپ، داڭقتى ۇلتقا اينالۋ جانە قولىمىزدا تۇرعان ەڭ باعالى قۇندىلىق -

ەگەمەن، تاۋەلسىز قازاقستاندى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، بولاشاق ۇرپاققا امانات ەتۋ. ول ءۇشىن ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ىنتىماعىمىزعا كەدەرگى كەلتىرەتىن بولىمسىز ىستەردەن جانە قولدان جاسالعان كەدەرگىلەردەن ارىلۋىمىز كەرەك.

مۇنان شىعاتىن قورىتىندى، ءاربىر ازامات، قوعام جانە مەملەكەت، حالىقتىڭ، بولاشاق ۇرپاقتىڭ الدىندا ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنىپ، تومەندەگىدەي قاجەتتى ءارى ۇتىمدى شارالاردى قامتاماسىز ەتۋى كەرەك:

• ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتىنىڭ ءوز تاعدىرىن وتانى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاعدىرىمەن بىرگە ءارى تەرەڭ تامىرلاس ەكەنىن سەزىنۋى;
• ءبىزدى ىدىراتۋعا جانە ىنتىماعىمىزدى بۇزۋعا باعىتتالعان كەز كەلگەن ىقپالعا بەلسەندى تۇردە قارسى تۇرۋ;
• رەسپۋبليكا كونستيتۋتسيالىق قۇرىلىسىنىڭ، تەرريتوريالىق تۇتاستىعى مەن ۋنيتارلىق قۇرىلىمىنىڭ مىزعىماس بەرىكتىگىن نىعايتۋ;
• ۇلتتىق مۇددەگە نەگىزدەلگەن ەلدىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي، رۋحاني، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگىن ودان ءارى نىعايتۋ، باسقا مەملەكەتتەر تاراپىنان بولاتىن اقپاراتتىق تاۋەلدىلىك پەن باسقىنشىلىققا نەمەسە قىسىمعا جول بەرمەۋ;
• ەلدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋ ءۇشىن رەسپۋبليكانىڭ بارشا ازاماتىن قازاق حالقىنىڭ توڭىرەگىنە ۇيىستىرۋ;
• ەل ەگەمەندىگىنىڭ بەرىكتىگىنە نەگىزدەلگەن حالىقارالىق ارىپتەستىك سالاسىندا ۇلتتىق مۇددە باسىمدىعىن ۇستانۋ;
• باستى بايلىعىمىز - تاۋەلسىزدىككە، جەرگە، بىرلىك پەن رۋحاني قۇندىلىقتارعا تاعزىم ەتۋ;
• ازاماتتار مەن قوعام تاراپىنان مەملەكەتتىلىكتى نىعايتۋ، تاۋەلسىزدىك پەن تەرريتوريالىق تۇتاستىقتى قورعاۋعا مەيلىنشە جاردەمدەسۋ.

•II.

•III. «تەگى باسقا - تەڭدىگى ءبىر»

ەكىنشى باستى قاعيدات - ەتنيكالىق، بولماسا باسقا دا شىققان تەگىنە، ءدىني ۇستانىمىنا جانە الەۋمەتتىك جاعدايىنا قاراماي بارلىق ازاماتتارعا تەڭ مۇمكىندىك بەرۋ.

ءبىرىمىزدىڭ الدىندا بىرىمىزگە الدىن الا ارتىقشىلىق بەرىلمەيدى. بۇل ۇستانىم ءبىزدىڭ بىرلىك عيماراتىمىزعا بەرىك ىرگەتاس بولىپ قالانعان. ول قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىندا جاريا ەتىلگەن.

بۇل قاعيدات ءاربىر قازاقستان ازاماتى ءوزىنىڭ جەكە ارتىقشىلىعى مەن شىعۋ تەگىنە قاراماي، قابىلەتىنە قاراي بارلىق مۇمكىندىگىن جۇزەگە اسىرىپ، جەتىستىكتەرگە جەتە الاتىنىن اڭعارتادى. وتان مەن قوعامعا قىزمەت ەتۋگە باعىتتالعان قابىلەت پەن دارىن ەركىن دامۋى ءتيىس، وعان ەشقانداي كەدەرگى بولمايدى.

بۇل مەملەكەت پەن قوعامنىڭ دامۋىنا قولايلى جاعداي تۋعىزادى: قابىلەتى مەن مۇمكىندىگى ارتقان ادامدار سانى كوبەيگەن سايىن ەل ەگەمەندىگى نىعايىپ، قوعامنىڭ بىرتۇتاستىعى ارتادى.

مەملەكەت تاراپىنان بارلىق ادامعا بىردەي ادىلەتتى جانە تەڭ مۇمكىندىك جاسالادى. مەنشىك ەركىندىگىن دامىتۋ - ەل وركەندەۋى ءۇشىن قاجەتتى شارت. ورتاشا تاپتى جەدەل قالىپتاستىرۋدىڭ ەكونوميكالىق جانە قۇقىقتىق نەگىزدەرىن جاساۋ - قازاقستاننىڭ بۇگىنى مەن بولاشاعى ءۇشىن ومىرلىك قاجەتتىلىك.

تەڭدىك قاعيداتى اۋىل مەن قالا تۇرعىندارىنىڭ، سونداي-اق قايتا ورالعان وتانداستارىمىزدىڭ ءومىر ءسۇرۋ دارەجەسىن تەڭەستىرەدى، قالاعا كەلۋشىلەردىڭ بەيىمدەلۋى مەن ۋربانيزاتسيا ۇدەرىسىن باسقارۋدى رەتتەيدى.

مۇمكىندىكتەردىڭ تەڭدىگى، شىعۋ تەگى مەن ءدىني ۇستانىمىنا قاراماي، اركىمنىڭ قوعام مەن مەملەكەت ءومىرىنىڭ بارلىق سالاسىنا قاتىسۋ قۇقىعىنا يە بولا الاتىنىن كورسەتەدى.

ءبىزدىڭ باستى بايلىعىمىز - ارالۋاندىقتىڭ بىرلىگى. سوندىقتان مەملەكەت ءوز حالقىنىڭ مادەني، رۋحاني داستۇرلەرىنىڭ ۇلتتىق يگىلىك رەتىندە ساقتالۋىنا قامقورلىق جاسايدى. وسى قامقورلىقتىڭ ءبىر تەتىگى رەتىندە مادەنيەتارالىق سۇحباتتىڭ ايرىقشا ينستيتۋتى - قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قىزمەتى وسىعان باعىتتالادى.

ءبىز مۇمكىندىكتەر تەڭدىگى قاعيداتىن ساقتاي وتىرىپ كوپ نارسەگە قول جەتكىزدىك، كەلەشەكتە بۇدان دا زور ناتيجەگە قول جەتكىزەمىز. ول ءۇشىن ازاماتتار، قوعام جانە مەملەكەت جاۋاپكەرشىلىكتى تەڭ ءبولىسۋى جانە مىناداي قاجەتتى شارالاردى پارمەندى قولدانۋى قاجەت:

• ەتنيكالىق شىعۋ تەگىنە، ناسىلىنە، تىلىنە، ءدىني سەنىمىنە، سونداي-اق قانداي دا الەۋمەتىك توپقا نەمەسە قوعامدىق ۇيىمدار مەن پارتيالارعا جاتاتىنىنا قاراماستان، ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقىعى مەن بوستاندىعى تەڭدىگىن قامتاماسىز ەتۋ;
• قوعامداعى ەتنوسارالىق جانە دىنارالىق الاۋىزدىقتىڭ الدىن-الۋ جانە جولىن كەسۋ;
• ەتنيكالىق جانە ءدىني قاعيداتتار بويىنشا قۇرىلعان ساياسي ۇيىمدارعا زاڭمەن تىيىم سالۋ;
• ۇلتارالىق قاتىناس ماسەلەلەرىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا جالپى قابىلدانعان ادەپ نورمالارى مەن قاعيداتتارىن ساقتاي وتىرىپ شىنايى تۇردە جاريالاۋ;
• ازاماتتىق تەڭدىكتى جۇزەگە اسىرۋ تەتىكتەرىن ودان ءارى جەتىلدىرۋ;
• ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتاتىن الەۋمەتتىك نەگىز رەتىندە ورتاشا تاپتىڭ قالىپتاسۋىن جەدەلدەتۋ;
• ءاربىر ادامنىڭ ازاماتتىق قۇقىعىن جانە بارلىق ازاماتتىڭ زاڭ الدىنداعى بىردەي جاۋاپكەرشىلىگىن ساقتاۋ;
• اۋىلدىق جەرلەردى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە مادەني جاعىنان دامىتۋ، ميگراتسيا جانە ۋربانيزاتسيا ۇدەرىستەرىن رەتتەۋ.

ءىىى. «ۇلت رۋحىنىڭ دامۋى»

ۇلت بىرلىگىنىڭ ءۇشىنشى نەگىزگى قاعيداتى - بىرىكتىرۋشى جانە بەكىتۋشى باستاۋ رەتىندە ۇلت رۋحىن نىعايتۋ جانە دامىتۋ.

رۋحاني باستاۋ - ۇلتتى ءبىر تۇتاستىققا بىرىكتىرەتىن كۇش. حالىقتىڭ رۋحى كۇشتى بولعان سايىن، ونىڭ مەملەكەتتىلىگىنىڭ دە بولاشاعى زور. بۇل - تاريحتىڭ جانە تاعدىرىمىزدىڭ باستى قوزعاۋشى كۇشى. تاپ وسى ۇلتتىق رۋح كەز كەلگەن ەلدىڭ بەت-بەينەسىن ايقىندايدى، باعىت-باعدارىن نۇسقاپ، دامۋىنا سەرپىن بەرەدى.

ءبىزدىڭ ۇلتتىق رۋحىمىزدى كوتەرۋ ءۇشىن نەگىزگى باسىمدىقتار مىنالار: ءداستۇر مەن وتانسۇيگىشتىك رۋحى، جاڭارۋ رۋحى، جارىس پەن جەڭىس رۋحى.

ۇلتتىڭ رۋحى حالىقتىڭ وزىندىك ساناسىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلاتىن مىڭداعان جىلدىق داستۇرگە، قۇندىلىقتار مەن مادەنيەتكە، تىلگە سۇيەنەدى. وسى ءتىل، ءداستۇرلى قۇندىلىقتار مەن قايتالانباس ءتول مادەنيەتىمىز حالىققا جۇزدەگەن جىلدار بويى دەمەۋ بولىپ، ونى تاريح جولىندا تاراپ كەتۋدەن ساقتاپ قالدى. بۇلار بۇگىندە دە ءبىزدى وزگەلەردەن ايىرىپ، ەرەكشەلەيدى. ءارى قايتالانباس ءبىر تۇتاس رۋحانياتىمىزدىڭ ىرگەتاسى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان دا مادەنيەتتى، ءداستۇر مەن ءتىلدى جاڭعىرتۋ مەن دامىتۋ، ۇلتتىق قادىر-قاسيەتتى نىعايتۋ - مەملەكەتتىڭ ەڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى.

بۇل، ەڭ الدىمەن، قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە قولدانىس اياسىن كەڭەيتۋگە قاتىستى. ونى مەڭگەرۋ اركىمنىڭ پارىزى مەن مىندەتى، جەكە باسەكەگە قابىلەتتىلىگى مەن قوعامدىق ومىرگە اتسالىسۋداعى بەلسەندىلىگىن ايقىندايتىن ۇمتىلىسى مەن ىنتالانۋىنا اينالۋى قاجەت. بۇل - شەشۋشى باسىمدىق، رۋحاني جانە ۇلتتىق بىرلىكتىڭ نەگىزگى فاكتورى.

سونىمەن قاتار مەملەكەت تاراپىنان قازاقستاندا تۇرىپ جاتقان بارلىق ەتنوستىڭ مادەني، رۋحاني جانە تىلدىك قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا قامقورلىق كورسەتىلۋى ءتيىس.

قوعامنىڭ رۋحاني نەگىزى بولىپ تابىلاتىن ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى ارقاۋ ەتۋ ء(تىل مەن مادەنيەتكە قۇرمەت، يماندىلىق، وتباسى، ۇرپاقتار ساباقتاستىعى، وتانسۇيگىشتىك جانە سىيلاستىق) قازىرگى الەمدە ءبىزدىڭ بىرلىگىمىز بەن وزىندىك ەرەكشەلىگىمىزدى نىعايتا ءتۇسۋدىڭ سۇيەنىشىنە اينالۋدا.

قازىرگى الەم كۇن وتكەن سايىن ەلدەر مەن ۇلتتارعا قاتال تالاپ قويىپ وتىر. ولاردىڭ ىشىندە تۇپكى داستۇرلەرى مەن قۇندىلىقتارىن جوعالتپاعان، ۇنەمى جاڭارۋعا، مودەرنيزاتسياعا، باسەكەلىك باسىمدىقتارىن كۇشەيتۋگە ۇمتىلاتىنداردىڭ عانا دەربەس بولاشاقتان ءۇمىتى بار. بۇل - ۋاقىت تالابى، وعان ەندى ءبىز لايىقتى بولۋىمىز شارت. داستۇرگە سۇيەنگەن مودەرنيزاتسيا مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىك ءبىزدىڭ ۇلتتىق رۋحىمىزدىڭ ءححى عاسىرداعى وركەندەۋىنە نەگىز بولادى.

تەك قانا عالامدىق دەڭگەيدەگى اسقارالى مىندەتتەرگە ۇمتىلعان ۇلتتار عانا جەڭىسكە جەتەدى. سوندىقتان باسەكەگە قابىلەتتىلىككە بەت تۇزەۋ ۇلت رۋحىنىڭ ەڭ ماڭىزدى بولىگىنە اينالۋى شارت. بۇل - ۇلتتىڭ العا قارىشتاپ قادام باسۋىنىڭ، سەرپىلىپ جاڭا كوكجيەكتەرگە ۇمتىلۋىنىڭ نەگىزى مەن كەپىلى. قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى مۇنى جاقسىلىققا، بايلىققا، اقىلدىلىققا ۇمتىلىس دەپ تانىپ، تۋعان ەلىنىڭ گۇلدەنۋىنە قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن ىستەۋ قاجەت دەپ سەزىنۋى كەرەك. ءاربىر ادام ءوز بويىنداعى وسى قاسيەتتەردى دامىتۋى شارت، ولار جەڭىس رۋحىنىڭ ءوز عۇمىرىنىڭ، قوعام مەن مەملەكەت ءومىرىنىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالۋىنا بار كۇش-جىگەرىن سارپ ەتۋى ءتيىس.

قوعامنىڭ بارلىق سالالارىن مودەرنيزاتسيالاۋ ارقىلى عانا باسەكەگە قابىلەتتىلىككە قول جەتكىزۋگە بولادى. ال، ەڭ باستىسى، مودەرنيزاتسيا، ۇنەمى جاڭارۋعا دەگەن ۇمتىلىس رەتىندە ءبىزدىڭ سانامىزدىڭ اجىراماس بولشەگىنە، جالپى ۇلت رۋحىنىڭ بولىگىنە اينالۋى ءتيىس. بۇل - ءبىزدىڭ ۋاقىت دابىلىنا قايتارعان جاۋابىمىز، ويتكەنى دامۋعا ۇمتىلماعان ۇلتتىڭ كۇنى ساناۋلى.

بىزگە ۇلت الەۋەتىن وياتاتىن ينتەللەكتۋالدىق سەرپىلىس قاجەت. بىلىمگە، عىلىمعا جانە يننوۆاتسيالارعا كوزقاراستى وزگەرتۋدىڭ ومىرلىك ماڭىزى زور. ءححى عاسىردا تەك ينتەللەكتۋالدى ۇلت قانا جەڭىس تۇعىرىنان كورىنۋ مۇمكىندىگىنە يە بولا الادى.

تەك وسىنداي جولمەن عانا، داستۇرلەرگە سۇيەنىپ ۇنەمى جەتىلۋ ارقىلى، بيىك ماقساتتار قويا وتىرىپ ۇلتتىڭ بىرىگۋىنە، ۇلت رۋحىنىڭ نىعايۋىنا قول جەتكىزە الامىز.

بۇعان جەتۋ ءۇشىن مەملەكەت، ارقايسىمىز، ءبۇتىن قوعام جاۋاپكەرشىلىكتى ءبولىسۋى ءتيىس جانە قاجەتتى ءارى ۇتىمدى مىناداي شارالاردى قامتاماسىز ەتۋى كەرەك:

• - ۇلت رۋحىن دامىتۋ جانە نىعايتۋ، وسىنى ەلىمىزدەگى ءاربىر ازاماتتىڭ ومىرلىك باعدارىنا اينالدىرۋ;
• - مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋعا جانە ونىڭ اياسىن كەڭەيتۋگە ۇلت بىرلىگىن نىعايتاتىن فاكتور رەتىندە باسىمدىق بەرۋ;
• - قازاقستاندا تۇراتىن ەتنوس وكىلدەرىنىڭ مادەنيەتىن، ءداستۇرىن، سالتىن، ءتىلىن دامىتۋعا جاعداي جاساۋ;
• - ۇلتتىڭ، مەملەكەتتىڭ، قوعام جانە وتباسىنىڭ مىزعىماستىعىنا باعىتتالعان رۋحاني داستۇرلەردى، ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى، دۇنيەتانىمدىق ۇستانىمداردى ساقتاۋ جانە نىعايتۋ;
• - ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن يگىلىكتەرگە قامقورلىق جاساۋ;
• - جاس ۇرپاقتى سىيلاستىق، وتانشىلدىق، ەلىنە جانە حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋ قۇندىلىقتارى رۋحىندا تاربيەلەۋ;
• - ءاربىر ادام ءوزىنىڭ ءبىلىمىن، قابىلەتىن، كاسىبيلىگىن جانە باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ۇنەمى جەتىلدىرىپ وتىرۋ;
• - قوعامنىڭ ومىرلىك ماڭىزدى بارلىق سالاسىن ودان ءارى مودەرنيزاتسيالاۋعا بايلانىستى بىرلەسكەن دايەكتى جۇمىستار جۇرگىزۋ;
• - قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىنىڭ كەپىلى رەتىندە ينتەللەكتۋالدى ۇلت قالىپتاستىرۋ.

قورىتىندى ەرەجەلەر

وسى دوكترينا حالىق بىرلىگىن نىعايتۋعا، دەموكراتيانى، مادەنيەتتەر جانە وركەنيەتتەر سۇحباتىن دامىتۋعا باعىتتالعان قۇقىقتىق، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق، ساياسي، مەملەكەتتىك باسقارۋ شارالارىنىڭ ءبىرتۇتاس جۇيەسىن جاساۋدىڭ نەگىزى بولادى.

دوكترينانى جۇزەگە اسىرۋ قازاقستاننىڭ جەدەل دامۋى ءۇشىن، ارقايسىمىزدىڭ لايىقتى ءومىر ءسۇرۋىمىز ءۇشىن ەلدىڭ ادامي، ينتەللەكتۋالدىق الەۋەتىن جانداندىرۋ مەن جۇمىلدىرۋعا، ازاماتتاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسىندا كەپىلدىك بەرىلگەن قۇقىعى مەن بوستاندىعىن ساقتاۋ جانە قورعاۋعا باعىتتالعان.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارىنا سايكەس، دوكترينا قازاقستاندىق قوعامدى ۇيىستىرۋ ۇدەرىسىنىڭ باستى قۇرالى بولماق.

ۇلت بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋ - دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەتتى قۇرۋدىڭ ماڭىزدى شارتى. مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ءوسۋى، الەۋمەتتىك ىلگەرىلەۋى، دەموكراتيالىق دامۋى قوعام بىرلىگى ۇيىسقان جانە ساقتالعان جاعدايدا عانا جۇزەگە اسۋى مۇمكىن. بۇل مىندەتتى شەشۋ ءۇشىن تاۋەلسىز، ەگەمەن، بارلىق الەم مويىنداعان مەملەكەت رەتىندە قازاقستاندا ساياسي ەرىك جانە قاجەتتى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك رەسۋرستىڭ ءبارى بار.

تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋ جانە مەملەكەتتىلىكتى نىعايتۋ، مۇمكىندىكتەر تەڭدىگىن جانە ازاماتتار قۇقىعى مەن بوستاندىعىن قورعاۋ، ينتەللەكتۋالدى ۇلت قۇرۋ جانە ۇلتتىق رۋحتى دامىتۋ - ءبىزدىڭ ۇلتتىق بىرلىگىمىزدىڭ باستى ۇستانىمى ءارى ءاربىرىمىزدىڭ ومىرلىك قاعيداتتارىمىز بولۋى شارت.

وسىنىڭ ءبارى الدىمىزداعى جىلداردا ەلىمىزدىڭ قارقىندى دامۋىنىڭ نەگىزىن قالايدى.

http://inform.kz/kaz/article/2263392