سوڭعى كەزدەرى تەك شەتەلدىك  ەمەس، وتاندىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ بەتتەرىندە دە  يسلام تۋرالى اڭگىمە قوزعالا قالسا بولدى «لاڭكەستەر» دەگەن قوسىمشانىڭ قۇلاعىن قىلتيتىپ قويۋ  داستۇرگە اينالىپ بارا جاتىر. قۇددى، مىنا ءبىر دۇنيەدە بولىپ جاتقان بارلىق جانتۇرشىگەرلىك  قىلمىستار مەن جارىلىستاردى  ۇيىمداستىرۋشى، جۇزەگە اسىرۋشى،   دەم بەرۋشى دە مۇسىلماندار دەپ اشىق ايتپاعانىمەن، سەبەپ-سالدارىن حازىرەتى مۇحاممەد (س.ع.س) پايعامبارىمىزدىڭ ۇمبەتتەرىنەن تاپقىسى كەلەتىنىن  استارلاپ  جەتكىزۋشىلەر سانى كۇن وتكەن سايىن كوبەيە تۇسۋدە.

                       جاۋ جاعادان العاندا...

«جاۋ جاعادان العاندا، ءبورى ەتەكتەن الادى» دەمەكشى، سولاردىڭ قاتارىندا تەولوگيا مەن گەولوگيانىڭ ارا جىگىن اجىراتا المايتىن  ءوزىمىزدىڭ دۇمشەلەر دە ءجۇر. ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى  لەۆ تولستويدىڭ  «مەن اقىلدىمىن، سانالىمىن دەگەن ادامنىڭ ەڭ سوڭعى تابان تىرەيتىن جەرى - يسلام» دەگەن  ساليقالى  تۇجىرىمىن ميىنا سىڭىرە الماي، تار جەردەگى  تاراقاننىڭ كەبىن كەشىپ، جان باعىپ جۇرگەندەر   قازاقتىڭ سەنىم بىرلىگىنە، حاق ءدىنىنىڭ اراسىنا وت جاعۋ ءۇشىن  بارىن سالىپ-اق كەلەدى.  ساياساتتانۋشى  نۇرلان ەرىمبەتوۆ ايتقانداي: « قازاقتى ابدەن بولشەكتەپ بىتتىك قوي. قالانىڭ قازاعى، دالانىڭ قازاعى، باي قازاق، كەدەي قازاق، ءتىل بىلمەيتىن كوسموپوليت قازاق، ناعىز قازاق، ءدىنشىل قازاق، اتەيست قازاق دەپ. ەندى قازاقتار يسلامنىڭ ىشىندە بولىنە باستادى. سۋفيست، ۋاحاب، سالافيت، قۋرانيت ت.ب. دەپ. بۇل ماسقارا عوي!». وكىنىشكە قاراي، زيالى قاۋىم دا، ەلىنىڭ ەرتەڭىن ويلايتىندار  دا قانشاما «اتتانداعانىمەن»  بولشەكتەۋ جۇمىستارى  جىمىسقى تۇردە ءالى دە جالعاسۋدا.

ەلدىگىمىزدى، مەملەكەتتىگىمىزدىڭ ارا جىگىن ايقىندايتىن ءتىل مەن ءدىن اراسىنداعى بولىنۋشىلىك، تەكەتىرەس ءتۇبى وپا بەرمەيدى. قازاق قازاق بولعالى يماندىلىقتى، ۇلكەندى سىيلاپ، كىشىگە قامقور بولۋدى، كىسىنىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋدى، السىزدەردى، قارتتاردى قامقورلىقتان قاعا بەرىس قالدىرماۋدى  ومىرلىك تاربيەسىنىڭ  وزەگى ەتىپ، ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاستىرىپ كەلەدى. سوندىقتان دا قاسيەتتى پايعامبارىمىز ۇسىنعان جاراتقان يەمىزدىڭ حاق ءدىنى-يسلامدى  جاتىرقاماي، جان-جۇرەگىمىزبەن قابىلدادىق. مۇسىلمان  الەمىنىڭ اتا زاڭىنا اينالعان قۇران كارىمنىڭ ءاربىر سۇرەلەرىنەن كوك ءبورى ۇرپاعىنىڭ  ءوسىپ-وركەندەۋىنىڭ سارا جولىن تاپتىق. مىناۋ دۇنيەدە جاساعان ءىس-ارەكەتىمىزگە  ءتۇبى جاۋاپ بەرەتىنىمىزدى،  ومىرىمىزدەگى بولىپ جاتقان بارلىق جاقسىلىقتار مەن جاماندىقتىڭ نيەتىمىزگە ساي جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن، بايلىق پەن جوقشىلىقتىڭ  سىناق ەكەنىن  جادىمىزدا ساقتاۋدامىز.    «ساتىلمايتىن نارسە جوق، تەك ارقايسىسىنىڭ ءوز قۇنى بار» دەگەن وركەنيەت قاعيداتىنان ەرىكتى تۇردە باس تارتىپ، سانانى تۇرمىسقا بيلەتپەۋگە تىرىستىق.

مويىنىمىزعا قۇلدىق  قامىتىن كيگىزىپ، 70 جىل بويى بيلەگەن كەڭەستىك كەزەڭ تۇسىندا دا حاق دىنىمىزدەن باس تارقان جوقپىز. مەشىتتەر جابىلىپ، تالقاندالىپ، مولدالارىمىز قۋعىندالىپ، مۇسىلمانشىلىق تۋرالى  كوپشىلىك الدىندا اڭگىمە ايتۋدىڭ ءوزى ۇلكەن قاتارگە اپارىپ سوقتىراتىنىنا قاراماتستان اللانىڭ ەسىمىن جۇرەگىمىزدە ساقتادىق. ءجاھنامنىڭ ازابىنان قورىقتىق. اق پەن قارانىڭ، جاقسىلىق پەن جاماندىقتىڭ، حالال مەن حارامنىڭ، كۇنا مەن ساۋاپتىڭ  ارا جىگىتىن اجىراتا الاتىن ۇرپاق تاربيەلەۋگە تىرىسىپ كەلدىك.

«اققا قۇداي جاق» دەمەكشى،  اتەيستىك، شايتاني قوعام اقىرى ءوز قازعان ورعا ءوزى قۇلادى. اتا-بابامىز ارمانداعان ەگەمەندىككە قول جەتتى. كوك بايراعىمىز توبەمىزدە جەلبىرىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدى بۇكىل الەم جۇرتشىلىعى مويىندادى. وسىنىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ ءالى دە سانا-سەزىمىمىزبەن  تۇسىنە الماي  جاتقان، بىراقتا  ايداي اقيقات، جاراتقان يەمىزدىڭ قۇلدارىنا  بەرگەن باعا جەتپەس بايلىعى، قادىرىن بىلسەك، سارقىلماس قازىناسى ەكەندىگىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. سولاي بولا تۇرسا دا، دەموكراتيا تۋىن جەلبىرەتىپ، وركەنيەت كوشىنىڭ الدىڭعى شەبىنە شىعامىز دەپ  كەرنەيلەتىپ-سىرنايلاتىپ جۇرگەن كەزدە  قاسيەتتى ءدىنىمىزدىڭ  اراسىنا سىنا ءتۇسىرىپ العانىمىزدى كەشىرەك تۇسىنگەندەيمىز. «دۇشپانىڭدى جەڭگىڭ كەلسە-ۇرپاعىن  تاربيەلە» دەگەن شىعىس دانالىعىن مۇسىلماندارعا قارسى پايدالانعان يسلام جاۋلارى نيەتى ءتۇزۋ، تۇسىنىگى تومەن جاستارىمىزدى قاتارىنا تارتىپ، ەندى وزىمىزگە قارسى قويۋدا. سان عاسىرلار بويى ۇرپاقتان ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقان سالت -ءداستۇرىمىزدى، ادەبيەتىمىز بەن مادەنيەتىمىزدى، ونەرىمىزدى، تاريحىمىزدى  مانسۇق ەتۋ  ناسيحاتى ارقىلى  اكەسىنە بالاسىن، اناسىنا  قىزىن  جاۋ قىلدى.

ۇلت مۇددەسىن، ءتىلىن، ءدىنىن قورعاعىسى كەلگەن  ازاماتتارىمىزدىڭ تاقىمىن تايدىرىپ، ابىرويىن توگەتىن نە ءبىر قيتۇرقى ارەكەتتەر ارقىلى  بيلىك، ساياسات ساحناسىنان  ىعىستىرۋ كەڭىنەن ەتەك الۋدا. مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن، بىلگىسى دە كەلمەيتىن، قازاق دەگەن حالىق بولماسا ەشكىمگە كەرەك ەمەستىگىن ۇعىنبايتىن، ۇلتى- قازاق، جان-جۇرەگى- ماڭگۇرت-ءدۇبارالار اتقا ءمىندى. توقسان توعىز قازاق وتىرىپ ارامىزداعى ءبىر باسقا ۇلت وكىلىنە بولا ورىسشا سويلەۋدى  ءالى قويا الماي كەلەمىز. سول ءۇشىن ءبىزدىڭ ابىرويىمىزدى كوتەرىپ، راحمەت ايتىپ جاتقان ەشكىم جوق. قايتا، يتاليالىق كاسiپكەر، جيھانكەز رەناليۋ گاسپيرين سياقتىلار: «مەن الەمنiڭ 141 ەلiن ارالاعان اداممىن. سولاردىڭ iشiندە ءوز مەملەكەتiندە ءوز تiلiندە ءومiر سۇرە الماي وتىرعان بەيشارا حالىقتى كوردiم. ول – قازاقتار» دەپ، تابالاپ ەمەس،  تۇسىنبەي، نامىسسىزدىعىمىزعا  كۇيىنە تاڭعالدى. سول رەناليۋدىڭ جەرلەسى، ويشىل ن.ماكياۆەللي: «ۇزاق ۋاقىت قۇلدىقتا بولعان حالىق ەلىنە دەگەن قۇشتارلىقتان، پاتريوتيزم مەن يماندىلىقتان ايىرىلىپ، كونگىش، جالتاق، تىلالعىش، جاعىمپاز بولادى»-دەسە، ءوزىمىزدىڭ اعامىز، مارقۇم اقسەلەۋ سەيدىمبەكتىڭ: «وتارشىلدىق زاردابىن  كوپ تارتقان حالىقتىڭ ءوز جۇرەگى وزىنە قارسى شىعادى» دەگەن ويتۇرتكىلەرى سانامىزدى   قامشىلاپ، نامىسىمىزدى شارعا جانىعانداي.

جەزوكشەلىك پەن ناپسىقۇمارلىقتى، ارسىزدىق پەن زورلىق-زومبىلىقتى، ماسكۇنەمدىك پەن ناشاقورلىقتى  جارنامالايتىن ارزانقولدى ونەر تۋىندىلارىن جاساۋشى رەجيسسەر، سۋرەتشى، ارتىستەردىڭ تۇكىرسە تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەي تۇر. يماني  قۇندىلىقتارىمىزدى تومەندەتىپ، سايقال سەزىمنىڭ جەتەگىنە سۇيرەلەيتىن وسىناۋ  دۇنيەلەردى اتاسى مەن كەلىنى، ەنەسى مەن كۇيەۋ بالاسى تىعىلىپ وتىرىپ قارايتىن دارەجەگە جەتكەنىمىزدى نەسىنە جاسىرامىز. سول ارقىلى يبالى قىزدارىمىزدى اردان جۇرداي ەتىپ، ەرتەڭ ەلىن قورعايتىن ۇلدارىمىزدى تومەن ەتەكتىلەردىڭ قاتارىنا وزدەرىمىز قوسىپ جاتقانىمىزدى كىم وتىرىك دەي الادى. ءبىزدىڭ وسىنداي ولقىلىقتارىمىزدى ءتيىمدى پايدالانعان اسىرە دىنشىلدەر  ەلىمىزدى «تاكفير»، ياعىني (كاپىر) مەملەكەتتەردىڭ قاتارىنا قوسىپ ، حاليفات يدەياسىن اشىق ناسيحاتتاۋدا.ۇلدارىمىز بەن قىزدارىمىز اكە-شەشەلەرىن، باۋىرلارىن، جارىن، بالا-شاعالارىن تاستاپ، بىزگە ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن سيرياعا بارىپ سوعىسىپ جاتقانى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كۇن سايىن جاريالانىپ جاتىر. سولاردىڭ قاتارىندا اتىراۋلىق جاستاردىڭ دا از ەمەس ەكەنى كوڭىلگە كىربىڭ ۇيالاتادى.

جاستاردىڭ ساناسىن ۋلاپ، ماڭگۇرتتەندىرۋ ءۇشىن  شەتەلدەن اكەلىنگەن پسيحوتروپتىق ءدارى-دارمەكتەردىڭ كوپتەپ  قولدانىلىپ جاتقانى دا شىندىق. ولاردى قابىلداعان   كەز-كەلگەن ادام  ازعانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە «امىرلەرى» مەن «قوجايىندارىنىڭ» ايتقانىن ەكى ەتپەيتىن قۇلاق كەستى قۇلى  بولىپ شىعا كەلەدى. ۇرەي يدەولوگياسى مەن سانا  مانيپۋلياتسياسى ادىستەرى دە اداسىپ  جۇرگەندەردى قاقاپانعا ءتۇسىرۋدىڭ تاپتىرماس تاسىلىنە اينالدى.

كەشە كەلگەن توقالدار...

 «كەشە كەلگەن توقالدار، ءشومىش الىپ قوقاڭدار» دەمەكشى، كۇنى كەشە  نامازعا جىعىلىپ، قولدارىنا تاسپيح ۇستاعاندارىنا  ءماز بولىپ،  شولاق بالاق شالبار كيگەن ۇلدارىمىز بەن ايدىڭ كۇنى اماندا قارا جامىلىپ، ءۇستى-باسىن تۇمشالاعان  قىزدارىمىزدى كوشەدەن كورگەن كەزدە ەرىكسىز قىنجىلۋعا تۋرا كەلەدى. بىردەمە دەسەڭ ، ءبىتتى، پالەگە قالاسىڭ. «اۋەلى ماسكۇنەمدەرىڭ مەن جەزوكشەلەرىڭدى،  جەمقور شەنەۋىنىكتەرىڭدى، انا تىلىندە سويلەۋگە ارلاناتىن ماڭگۇرتتەرىڭدى، ناشاقور ۇلدارىڭ مەن كىندىگىن اشىپ، قوعامدىق ورىنداردا جۇرەتىن قىزدارىڭدى تۇزەپ ال» دەپ، اۋىزىڭا قاقپاق قويادى. كەيبىرەۋلەرىنىڭ اتا-انالارى: «كوشە كەزىپ، اراق ءىشىپ، جۇمىسسىز ساندالعاننان، تەرىس تە بولسا ءدىن جولىندا جۇرگەنى دۇرىس. ايتەۋىر، ۇيگە اقشا اكەلەدى»-دەپ تە ءۋاج ايتادى. بىلاي قاراساڭ، ولاردىڭ سوزدەرىنىڭدە   جانى بار. بىرەۋگە بىردەمە ۇيرەتۋىڭ ءۇشىن، اۋەلى ءوزىڭ بىردەمە ءبىلۋىڭ كەرەك. ءتاتتى ومىرگە ەلەگىزىپ ازعىندىققا ۇشىراعاندار دا، قۇلقىنىنىڭ قۇلىنا اينالعان جەمقورلار دا قوعامىمىزدا جەتەرلىك. زيناقورلىقتى  تابىس كوزىنە اينالدىرىپ وتىرعانداردىڭ، تۇسكە دەيىن يمام، تۇستەن كەيىن يۆان بولىپ جۇرگەن مولدالارىمىزدىڭ  سيرەك تە بولسا كەزدەسىپ قالاتىنىن  دا جوققا شىعارمايمىز. جوعارعى وقۋ ورىنىن ءبىتىرىپ، جۇمىسسىز جۇرگەن جاستارىمىز قانشاما؟

باسقا جەردى بىلمەيمىن، ءبىزدىڭ اتىراۋدا  ۇيالى تەلەفون، كوتەرمە-بولشەك ساۋداسىنىڭ  ۇشتەن ءبىر بولىگى ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم وكىلدەرىنىڭ قولىندا. وسى ساۋدا ورىندارى ارقىلى كۇنىنە ميلليونداعان  اقشا ءتۇسىپ، ونىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى ءوز قاتارلارىنا قارجىدان تاپشىلىق كورىپ جۇرگەندەردى  تارتۋعا جۇمسالاتىنى بوياماسىز شىندىق. كەيبىر سۋپەرماركەتتەردە ساتۋشىلارعا تەرىس اعىمدى ناسيحاتتايتىن كيىمدەر كيگەنى  ءۇشىن نەگىزىگى جالاقىسىنان بولەك، ايىنا 40-تان 50 مىڭ تەڭگەگە دەيىن قوسىمشا اقى تولەنەدى. وعان ميسسيونەرلەر ارقىلى كەلەتىن قاراجاتتى قوسساڭىز، ولاردىڭ تۇپكى ويلارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن  اقشادان ەشقانداي تاپشىلىق كورمەيتىنىنە كوزىڭىز جەتەدى.

سوڭعى كەزدەرى «مەشىتتەردە ناماز وقيتىنداردىڭ سانى ءوسىپ كەلەدى. شۇكىر، يماندىلىققا بەت بۇرعاندار كوبەيۋدە» دەپ،نەمقۇرايدلىلىققا بەلەڭ الدىرىپ بارا جاتقان سياقتىمىز. شىن مانىندە، سول جۇما نامازى كەزىندە اللا ءۇيىنىڭ ءىشى-سىرتىنا  سىيماي كەتەتىن جاماعاتتىڭ قانشاسى ءابۋ حانيبا ماززابىندا،  قانشاسىنىڭ «حيزب-ۋت تاحرير»، «تابليعي جاماعات»، «ۋاحابي»، «قۇرانشىلار» ، «دجۋند ءال-حاليفات» («حاليفات ساربازدارى») ەكەنىن سارالاپ، زەردەلەپ جاتقان ەشكىم جوق.

سوڭعى «دجۋند ءال-حاليفات» («حاليفات ساربازدارى») توبى مۇشەلەرىنىڭ  اراب تەلەارنالارىنا بەينەروليك شىعارىپ، ەلىمىزدەگى ءدىن تۋرالى زاڭنىڭ كۇشىن جويۋعان شاقىرعاندىعى تۋرالى كەزىندە باق قۇرالدارى ارقىلى جاريالاندى. بەينەروليكتە بەتتەرىن بۇركەمەلەگەن 4 سارباز  «قازاقستاننىڭ ءدىن تۋرالى زاڭىندا  مەملەكەتتىك ورىنداردا  ناماز وقىپ، ورامال تاعىپ جۇرۋگە تيىم سالىنعان. ەگەردە بۇل ۇستانىمدارىڭىزدان باس تارتپاساڭىزدار، ءبىز سىزدەرگە قارسى ارەكەت جاساي باستايمىز»-دەپ، قوقان-لوقى كورسەتەدى. كوپ كەشىكپەي بۇل توپ 2011 جىلدىڭ قازان ايىنىڭ 31-ءشى جۇلدىزىندا اتىراۋ قالاسىندا ەكى جارىلىس جاساپ، قاراشا ايىنىڭ 12-ءشى جۇلدىزىندا  تاراز قالاسىندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنە لاڭكەستىك جابۋىل جاسادى. وسى وقيعالارعا قاتىستى بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز مويىندارىنا الادى.  سوزدەن ىسكە كوشكەن  اتالمىش توپتى 30-شى قاراشادا اتىراۋ قالالىق سوتى  تەرروريستىك ۇيىم دەپ تانىپ، ونىڭ قازاقستان اۋماعىندا  قاندايما بولماسىن ءىس-ارەكەت جاساۋىنا تىيىم  سالدى.

استانا ،اقتوبە، اتىراۋ، تاراز، قۇلسارى قالالارىندا  جاسالعان لاڭكەستىك ارەكەتكە قاتىستىلاردىڭ  باسىم بولىگى ءدىني تۇسىنىگى تومەن، وي-ءورىسى تاياز، اتا-بابالارىمىزدىڭ  سان عاسىرلار بويى ۇستانعان   سەنىم راسىمدەرىن جوققا شىعارۋشىلار، ياعىني ءداستۇرلى دىنىمىزگە قارسى شىعىپ تەكەتىرەسكە تۇسكەن تەرىس اعىمداعىلار. ولاردىڭ كوزدەگەن ماقساتتارى-قوعامدىق قۇرىلىستى شايقالتىپ، بيلىكتى قولدارىنا الۋ.

                                  ءسوز سوڭى

ىقىلىم زاماننان بەرى قازاقتار دىنىنە بەرىك حالىق. نە ءبىر تار جول تايعاق كەشۋلەردى باستارىنان وتكەرسە دە ءتىلىن دە ، ءدىنىن  دە ساتپاعان. باسقا ءدىندى قابىلداماعان. مويىنداماعان. ويتكەنى سەنىمى بەرىك، يمانى تازا بولاتىن. سويتكەن ءدىنىمىز ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان تۇستا  توقسان توعىز ءدىننىڭ قۇرساۋىندا قالدى.  «حيزب-ۋت تاحرير»، «تابليعي جاماعات»، «ۋاحابي»، «قۇرانشىلار»،  «دجۋند ءال-حاليفات» («حاليفات ساربازدارىن»  ايتپاعاننىڭ وزىندە باحايزم سەنىمى، ساتانيزم شىركەۋى، حارا كريشنا، بۇددا،  ساينتولوگيا  ت.ت.. اعىمداردىڭ  وكىلدەرى تاپايدىڭ تال تۇسىندە  قاراكوز باۋىرلارىمىزدى اتا دىندەرىنەن بەزدىرىپ، ءوز قاتارلارىنا تارتۋدا.

ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟ وسىلايشا اۋىزىمىزدى اشىپ كوزىمىزدى جۇمىپ، كۇندەلىكتى ءىشىپ-جەگەنىمىزگە ءماز بولىپ جۇرگەندە ەگەمەندىگىمىزدەن دە، دىنىمىزدەن دە، تىلىمىزدەن دە  ايىرىلىپ، تاعى  بىرەۋلەردىڭ بودانىنا اينالماسىمىزعا كىم كەپىلدىك بەرەدى؟ لاڭكەستىك پەن ەكسترەميزمگە قارسى باعىتتالعان 2013-2017 جىلدارعا ارنالعان  مەملەكەتتىك باعدارلاما بويىنشا بولىنگەن 103,1 ملرد تەڭگە ولقىلىعىمىزدىڭ ورىنىن تولتىرىپ، اداسقان باۋىرلارىمىزدى قايتادان اتا دىنىمىزگە قايتارۋعا سەپتىگىن تيگىزە مە؟ اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەتەمىز دەپ كەلىپ جاتقان جىمىسقى ميسسيونەرلەر مەن  اتىراۋدىڭ ماساسىنداي  قادالعان جەرىنەن قان الماي تىنبايتىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنا قاشان قاتاڭ باقىلاۋ قويىلىپ، مەملەكەتتىگىمىزگە قاتەر توندىرەتىن تەرىس اعىمداردى  زاڭ ارقىلى قاي كەزدە اۋىزدىقتايمىز؟!  تاعى دا سول: سۇراق كوپ، جاۋاپ از.

ءسىز قالاي ويلايسىز وقىرمان؟

بورانباي عاليەۆ،

اتىراۋ وبلىستىق سوتىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى.

Abai.kz