ءبىزدىڭ قوعامدا شەتەلدەرگە «كوشىپ» جاتقان اقشا مەن مۇلىك تۋرالى ءجيى ايتىلادى. اقشاعا قاتىستى ايتار بولساق، كەيبىر مالىمەتتەردە تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا 140 ملرد دوللار، ەكىنشىسىندە 200 ملرد دوللار ەلىمىزدەن سىرتقا كەتتى دەلىنەدى. نە دەسەك تە، قىرۋار قارجىنىڭ شەتەل «اسىپ» جاتقانى شىندىق. مەملەكەت سول اقشالاردى قايتارۋعا قۇلشىنىپ وتىر. شىنىندا دا بيلىكتەگىلەر پايىمداعانداي ەلىمىزدىڭ قازىناسى ميللياردتاعان دوللارمەن تولىعا ما؟ وسىمەن ۇشىنشە رەت وتكىزىلگەلى وتىرعان راقىمشىلىق شاراسى ەكونوميكامىزعا جاعىمدى اسەر ەتە الا ما؟ وسىنداي ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ، عالامتورداعى ساراپشى-مامانداردىڭ وي-پىكىرلەرىن ءسۇزىپ الدىق.

ينۆەستيتسيالاردىڭ پايدالىلىعىن زەرتتەۋ جونىندەگى اگەنتتىكتىڭ ساراپشىسى ەرلەن بادىحاننىڭ پايىمداۋىنشا، راقىمشىلىقتىڭ ناتيجەسى قازاقستانعا قايتىپ كەلەتىن«اداسقان» اقشانىڭ كولەمىنە بايلانىستى بولماق. ونىڭ ايتۋىنشا، مىسالعا 5-10 ملن اقش دوللارى كولەمىندە عانا اقشا «ورالاتىن» بولسا، ونىڭ ەكونوميكامىزعا ەشقانداي جاعىمدى ىقپالى بولمايدى. «سونىمەن بىرگە، زاڭداستىرىلاتىن اقشانىڭ قايدا جۇمسالاتىنى اسا ماڭىزدى. ەگەر ولار ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ دەپوزيتتەرىندە جاتىپ قالاتىن بولسا، ول ەكونوميكامىزدى ساۋىقتىرۋعا ەشقانداي پايدا اكەلمەيدى. مەنىڭ ويىمشا، باسەكەگە قابىلەتتى وندىرىستەر اشىپ، جۇمىس ورىندارىن كوبەيتەمىز دەسەك ول اقشانى ينۆەستيتسيالىق الەۋەتى زور جوبالارعا  جۇمساۋىمىز كەرەك. ناقتى ناتيجە سوندا بولادى»،- دەيدى ول.

وتاندىق ساراپشى ە. بادىحان ءبىر كەزدەگى كيپردەگى جاعدايدى ەسكە الادى. اتالعان ەلدە بانك داعدارىسى ورىن الىپ، 100 مىڭ ەۋرودان استام اقشاسى بار سالىمشىلاردىڭ قوماقتى پايىزىن الىپ قويىپ، بارماق تىستەتكەنىن بىلەمىز. «سول كەزدە كيپردەگى داعدارىستان اۋقاتتى رەسەيلىكتەر مەن قازاقستاندىقتاردىڭ ەسەپ-شوتتارى جابىلىپ، زارداپ شەكتى. مۇنداي جاعدايلار تاعى دا قايتالانۋى مۇمكىن»،- دەيدى ول. ال، «كيپر» ساراپتامالىق-تالداۋ توبىنىڭ ديرەكتورى ەرلان سمايىلوۆ شەتەلدەرگە كەتكەن بارلىق اقشا ورالماسا دا، ونىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگى قايتاتىنىنا سەنىمدى.

ەرلان سمايىلوۆتىڭ پىكىرىنشە، بۇل شارا – ەكونوميكامىزدى ساۋىقتىرۋ جولىنداعى وڭ قادام جانە كولەڭكەدەگى اقشانى جاريا ەتۋگە بەرىلگەن ۇلكەن مۇمكىندىك. «ەلىمىزگە «ورالاتىن» كاپيتال بيزنەس، ءوندىرىس نەمەسە باعالى قاعازدار تۇرىندە جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن. ەڭ باستىسى، راقىمشىلىق شاراسى سىرتتاعى كاپيتالدىڭ ەلگە ورالۋىنا بەلسەندى تۇردە ىقپال ەتەدى»،- دەيدى ول. ەكىنشى جاعىنان، وتاندىق ساراپشى داۋلەتتىلەردىڭ كوپشىلىگى بۇل مۇمكىندىكتى پايدالانىپ قالۋعا تىرىساتىنىنا سەنىمدى. ونداي جاعدايدا بۇل اقشا ەكونوميكاعا جۇمىس ىستەپ، سالىقتاردىڭ وسۋىنە الىپ بارادى. «سونىمەن قاتار، راقىمشىلىق شاراسى مەملەكەت پەن ونىڭ ازاماتتارىنىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى قالىپقا تۇسىرەدى. ادامدار مەملەكەتتىڭ وزىنە قامقورلىق جاساپ، اقشاسىن زاڭداستىرۋعا ارەكەتتەنگەنىن كورەدى. ەڭ باستىسى، سول ارەكەتتىڭ قوقان-لوقى جاساۋ جولىمەن ەمەس، ەڭ قولايلى تالاپتارمەن جۇزەگە اسىرىلاتىنى»،- دەيدى ە. سمايىلوۆ.

«اسىل ينۆەست» اق-نىڭ ساراپتاما دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ايۆار بايكەنوۆ راقىمشىلىق ارقىلى مەملەكەت ءۇش ءتۇرلى نارسەنى كوزدەپ وتىرعانىن ايتادى. بىرىنشىدەن، كولەڭكەلى ەكونوميكا جانە ەلدەگى اقشا اينالىمىن باقىلاۋ ماسەلەسىن شەشۋ. ودان كەيىن زاڭداستىرىلعان كاپيتالدى بانك دەپوزيتتەرىنە كوشىرۋ ارقىلى بانك سەكتورىنا قولداۋ كورسەتۋ. ءۇشىنشى ماقسات – قور نارىعىنىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرۋ. «نارىق ەكونوميكاسىنىڭ بارلىق نورمالارىن قولدانۋعا ۇمتىلىس جاساۋ ەل ەكونوميكاسىنا جەكەمەنشىك ينۆەستيتسيالاردىڭ كوبەيۋىنە مۇمكىندىك تۋعىزادى. مەملەكەتتىك اكتيۆتەردى جەكەشەلەندىرۋ باعدارلاماسى وسىنداي ماقساتپەن جۇزەگە اسىرىلادى»،- دەيدى ا. بايكەنوۆ.

ءامىرلان ءالىمجان.  

Abai.kz