بۇگىن تۇركى اكادەمياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «ماقتۇمقۇلى جانە ءداستۇرلى تۇركى پوەزياسى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيا بولىپ ءوتتى. ول تۇرىكمەننىڭ ۇلى اقىنىنىڭ 290 جىلدىعىنا ورايلاستىرىلعان.

القالى جيىنعا تۇركىتىلدەس ەلدەردىڭ استاناداعى ەلشىلەرى، كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى، قازاقستان پارلامەنتى سەناتىنىڭ جانە ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارى، تانىمال قالامگەرلەر، ءتۇبى ءبىر تۋىس مەملەكەتتەردىڭ بەلگىلى عالىمدارى مەن عىلىمي مەكەمەلەردىڭ باسشىلارى قاتىستى.

كونفەرەنتسيا قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى ءابىش كەكىلباەۆتىڭ بەتاشار سوزىمەن باستالدى. زامانىمىزدىڭ زاڭعار جازۋشىسى «شىعىس پوەزياسىنىڭ جارىق جۇلدىزى - ماحتىمقۇلى پىراعى تەك تۇرىكمەن حالقىنىڭ عانا ماقتانى ەمەس، تۇگەل تۇركىنىڭ تەگەۋىرىندى اقىنى ءھام ورتاق جاۋھارى ەكەندىگىن ايتا كەلىپ، ءسوز سوڭىندا تۇرىكمەن تىلىنەن ءوزى تارجىمالاعان ماقتۇمقۇلىنىڭ «مىزعىماس ەل» دەيتىن ولەڭىن وقىپ بەردى.

وسىعان دەيىن حالىقارالىق تۇركسوي ۇيىمى تۇركى حالىقتارىنىڭ ۇلى تۇلعالارىنا ارناپ ارناي «ماقتۇمقۇلى» مەدالىن  ازىرلەگەن بولاتىن. شارا بارىسىندا وسى سىيىقتىڭ العاشقىسى تۇركى تىلدەس حالىقتاردىڭ ادەبيەتىن الەمگە تانىتىپ، قازاق-تۇرىكمەن بايلانىستارىنا  قوسقان ۇلەسى ءۇشىن  ءابىش كەكىلباەۆقا بەرىلدى.   

اتالعان شارا بارىسىندا،  سونىمەن قاتار، تۇرىكمەنستاننىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى ماقتۇمقۇلى اقمىرادوۆ، تۇركى كەڭەسى  اقساقالدار كەڭەسىنىڭ توراعاسى ءادىل احمەتوۆ،  قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ توراعاسى نۇرلان ورازالين، ەگەمەن قازاقستان گازەتىنىڭ پرەزيدەنتى ساۋىتبەك ابدراحمانوۆ، تۇرىكمەنستان عىلىم اكادەمياسى ۇلتتىق قولجازبالار ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى انناگۋربان اشيروۆ، قر پرەزيدەنتى ءباسپاسوز قىزمەتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان وماروۆ جانە بەلگىلى تۇركولوگ عالىم، پروفەسسور شاكىر يبراەۆ بايانداما جاساپ، وزەكتى پىكىرلەرىمەن ءبولىستى.

جيىندا ارنايى قارار قابىلدانىپ، ماقتۇمقۇلىنىڭ  اندەرى شىرقالدى.

 جيىن تۇركى اكادەمياسىندا قازاقستان مەن تۇرىكمەنستاننىڭ اراسىن ودان ءارى  نىعايتۋدى كوزدەيتىن، جوبالاردى تالقىلايتىن وتىرىسپەن جالعاسۋدا.  

ماقتىمقۇلى پىراعى (1733-1783) تۇرىكمەنستاننىڭ اترەك  وزەنى بويىنداعى حاجىگوۆشان دەگەن اۋىلدا دۇنيەگە كەلگەن. اقىننىڭ اكەسى - داۋلەتمامەد ازادي دا ءبىلىمدى، بەلگىلى اقىن، عالىم بولعان ادام.  ماحتىمقۇلى دا اقىندىقپەن عانا شەكتەلمەگەن تۇلعا. ءوز ءداۋىرىنىڭ قايراتكەرى، ءپالساپاشىسى ءارى عۇلاماسى. ونىڭ ەسىمى شىعىس پوەزياسىنىڭ جارىق جۇلدىزدارى ءجالالاددين رۋمي، ساعدي، ومار حايام سىندى دۇلدۇلدەرمەن قاتار اتالادى. 17-18 عاسىر تۇرىكمەن حالقى ءۇشىن باسقىنشىلار باسقا شىققان اۋىر كەزەڭ بولدى. جاس ماقتىمقۇلىنىڭ سول كەزدەگى قارا حالقىنىڭ قامىن كۇيتتەپ جىرلاعان جىرلارى قازاقتىڭ ھاكىمى ابايدىڭ كوپتەگەن تۋىندىلارىمەن وتە ۇقساس.

ال تۇرىكمەن كلاسسيك اقىنىنىڭ دانالىق پەن عيبراتقا تولى، ادامگەرشىلىك پەن ماحابباتقا ۇندەيتىن، تاقۋالىققا نەگىزدەلگەن جىرلارى بولسا، قوجا احمەت ياسساۋي حيكمەتتەرىمەن ۇندەسىپ جاتادى. تۇرىكمەن اقىنى ءوز كەزىندە قازىرگى وزبەكستان، قازاقستان مەن تاجىكستان دالاسىندا دا ساپار  شەككەن. اقىننىڭ سوڭىندا قالعان 500-دەن استام تۋىندىسى بار. ماقتىمقۇلىنىڭ دۇنيەگە دەگەن فيلوسوفيالىق كوزقاراستارى، ماحاببات عازالدارى مەن ادامگەرشىلىككە، رۋحاني تازالىققا ۇندەيتىن عيبراتتى جىرلارى پارسى، ءازىربايجان، تۇرىك، تاتار، باشقۇرت، قازاق، ت.ب. كوپتەگەن تىلدەرگە اۋدارىلىپ باسىلعان. بيىل العاش رەت كورەي جانە قىتاي تىلدەرىنە اۋدارىلدى.

بيىك تاۋلار، بويشاڭمىن دەپ شىرەنبە،

ءبىر كۇن قۇلاپ، سەن دە تيپىل بولارسىڭ.

تەرەڭ تەڭىز، تاكاپپارسىپ تۇنەرمە،

سۋىڭ كەپسە، سەن دە ءبىر ءشول بولارسىڭ،-

دەپ توگىلتكەن ءبىرتۋار اقىندى قازاق تىلىندە العاش سويلەتكەن بەلگىلى اقىن-اۋدارماشىلارىمىز: عالي ورمانوۆ، ع.قايىربەكوۆ پەن د.قاناتباەۆ  بولاتىن. ماقتىمقۇلىنىڭ تاڭدامالى شىعارمالارى قازاقشا 1947 جىلدان باستاپ جەكە جيناق بولىپ شىعا باستادى.

 اباي-اقپارات