قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىس مينيسترلىگى 2016 جىلعا قاراي كەلىسىم-شارت نەگىزىندەگى اسكەري قىزمەتكە كوشىرۋ پروتسەسسىن تۇبەگەيلى اياقتاماق. مينيسترلىك وكىلدەرىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، بىلتىر   مەرزىمدى قىزمەتتىڭ 12 مىڭ اسكەرى قالعان بولاتىن، الايدا، سوڭعى ەكى جىل ىشىندە ولاردىڭ سانى ازايىپ،  كەلىسىم-شارت نەگىزىندەگى 3 مىڭنان استام اسكەر قابىلدانۋى ءتيىس بولعان. ولار كىمدەر؟ ءبىز ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىگىن كىمگە سەنىپ تاپسىردىق؟ ۋكراينادا ورىن العان سوڭعى وقيعالاردان كەيىن بۇل سۇراقتار بۇگىنگى تاڭدا كوكەيكەستى ماسەلەگە اينالدى.

ءوز سۇراقتارىما جاۋاپ الۋ ءۇشىن مەن جاقىن ارادا ورنالاسقان اسكەر بولىمشەسىنە ات باسىن تىرەدىم. جول مەن كۇتكەندەي ۇزاق بولماي شىقتى. استانالىق اسكەر بولىمشەسى زاماناۋي تەمىر قورشاۋمەن جابدىقتالعان ەكەن، ءبىزدى سەنىم تۋعىزاتىن كۇزەت قىزمەتى قارسى الدى. قۇجاتتارىمدى تەكسەرگەننەن كەيىن، قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ رۇقساتىنىڭ ارقاسىندا بولىمشەگە كىرگىزىپ، جانىما جول كورسەتۋشى دە قوسىپ بەردى. تاڭعى التىداعى ساپارىمىز استانا قالاسىنىڭ جوو كۋرسانتتارى ورنالاسقان شاتىرلى قالاشىقتان باستالدى. كەلىسىمشارت نەگىزىندەگى اسكەرلەر بولىمشەگە جۇمىس تارتىبىنە ساي 8-00 دە كەلدى. كادىمگى جۇمىس. 

سوڭعى ۋاقىتتا مەنىڭ تۇسىنىگىمدە باتىرلار  ورتا عاسىرلاردىڭ رىتسارلارى بولىپ قالىپتاسسا، سامۋرايلار – زاماناۋي كاسىبي اسكەريلەر ياعني وفيتسەرلەر مەن كەلىسىمشارت  نەگىزىندەگى اسكەرلەرى بولىپ ەلەستەيدى.   ولار ءۇشىن اسكەري قىزمەت جالعىز كاسىپ. ال ەگەر شىندىعىنا كەلسەك، كەلىسىمشارت نەگىزىندەگى اسكەرلەر ءسوزى ماعان جاعىمدى اسەر ەتە قويمايدى، اسكەري ءىستىڭ شەبەرى قاۋىپ-قاتەر بولا قالعان جاعدايدا، ءوز ومىرىن بەرۋگە ارقاشان دايىن ەكەندىگى بەلگىلى. اقشا ءۇشىن بە؟ مەنىڭشە، ولاي ەمەس.  بىرىكتىرۋشى يدەيا، وتان، حالىق، ەل سياقتى ءوز ومىرىنەن دە جوعارى تۇراتىن ءمان بولۋى ءتيىس. جالاقى، جەڭىلدىكتەر سياقتى بارلىق باسقا دا ماتەريالدىق يگىلىكتەر – وسى ومىردە حالقىنان الاتىن العىس ىسپەتتى. ءبىزدىڭ ەلدە سولاي ما؟ كەلىسىمشارت نەگىزىندەگى اسكەرلەردىڭ وزەكتى ويى، حالىقتىڭ الدىنداعى پارىز دەپ پايىمداي ما؟

دالەلسىز بولماۋ ءۇشىن، مەنىڭ اسكەر بولىمشەسىنە كەلۋدەگى باستا ماقساتىم تەحنيكا مەن قارۋ-جاراقتى كورىپ قانا قويماي، جۇزدەسكەن اسكەرمەن ەمەن-جارقىن اڭگىمەلەسۋ ەدى. سونىمەن، بۇل ادامدار كىمدەر، قاي جاقتان جانە مۇندا نە ءۇشىن جۇرگەندىگى جونىندەگى شىنايى تاريح.

Cۋرەتتە:  سەرجانت جاقسىبەك.

ۇزىن بويلى، قاراتورى كەلگەن ارىقتاۋ جىگىت ۇستاپ وتىرعان قارۋىن سىعىمداپ قىسىپ، سۇراقتارىما قىسقا، شىڭ كوڭىلمەن ءوز ويىن اشىق ءبىلدىردى.  

«مەن ءوزىم ەكىباستۇز قالاسىنانمىن. سول جەردەگى پوليتەحنيكالىق كوللەدجدى بىتىرگەنمىن. مەرزىمدى قىزمەتتەن كەيىن، كەلىسىمشارتقا قالۋ تۋرالى ۇسىنىس بولدى. سونىمەن، مىنە، قىزمەت ەتكەنىمە 6 جىلعا اينالدى. 

- نە سەبەپتى؟

- ماعان اسكەري قىزمەت ۇنايدى، بارلىق جاعداي تاماشا، جالاقىدان (120 000 تەڭگە) باسقا، پاتەر ءۇشىن تولەماقى قامتاماسىز ەتىلگەن ، ەكى بولمەلى پاتەر جالداپ تۇرامىن. ۇيلەندىم، ۇلىم بار. كەلىسىمدى ۇزارتىپ، ءالى دە قىزمەت ەتسەم دەگەن ويدامىن. 

اسكەردىڭ كەلىسىم-شارت نەگىزىنە كوشىرىلۋى الەمدىك تاجىريبە.  قازاقستاندا دا ولار ساعات 8.00 دەن 18.30 دەيىن قىزمەت اتقارادى. دەمالىس كۇندەرىن ۇيلەرىندە وتكىزەدى (بولىمشەدەن قالاعا دەيىن 20 مينۋت جانە قالالىق باعىتتاعى 22 اۆتوبۋس جۇرەدى). جاقسىبەك جان جارىن استانادا كەزدەستىرىپ، شاڭىراق كوتەردى، تۇڭعىش ۇلدارى دۇنيەگە كەلدى، مەنىڭ تۇسىنگەنىم وتباسى تاعىدا ءسابي كۇتۋدە. «اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان» كۇندى بىزدە كۇتۋدەمىز....

 سۋرەتتە: توقتار، سنايپەر

 «تاراز قالاسىنداعى جول-كولىك كوللەدجىن اياقتاعاننان كەيىن، قىسقا مەرزىمدى اسكەر قىزمەتىندە بولدىم. بىرنەشە اي دەمالىستان كەيىن، كەلىسىم-شارت نەگىزىندەگى قىزمەتكە كەلەمىن دەپ شەشتىم.

- نە سەبەپتى؟

 - كولىكجول جۇمىستارى ادەتتە ماۋسىمدىق بولىپ كەلەدى، جازدا جۇمىس بولسا، قىس ۋاقىتتارىندا جۇمىس توقتاپ تۇرادى. ال بۇل جەردە جىل بويى تۇراقتى جۇمىس بار، لايىقتى جالاقى مەن تۇرعىن ءۇي ءۇشىن وتەماقى قاراستىرىلعان. پاتەردى استانادا جالداپ تۇرامىن. جاقىن-تۋىستارىما كومەك كورسەتەمىن. ىنىلەرىم مەن ەكى قارىنداسىم، اناما جۇمىسىم ۇنايدى، قولدايدى.  وزىمە دە ۇنايدى، الىمجەتتىك كورسەتىلمەيدى، باستىقتارىمىز جاقسى، كەلىسىمشارت اياقتالعاننان كەيىن جالعاستىرماق ويىم بار. باسقا جۇمىس ىزدەپ تە كورمەپپىن. ۇناپ جاتسا، ىزدەۋدىڭ نە كەرەگى بار؟

اسكەري بولىمشەنىڭ جاعدايىنا كەلەتىن بولساق،  تەمەكى، ازىق-تۇلىك ساتىلاتىن ءبىر-ەكى دۇنگىرشەك جۇمىس ىستەيدى. تۇسكى اس ۋاقىتى بولعاندىقتان، اسكەرلەردىڭ اسحاناسىندا تۇستەنۋ مۇمكىندىگى تۋدى. اس ازىرلەنەتىن بولمەگە ارنايى باس سۇقتىم. اڭعارعانىم، اسحانانىڭ ءىشى، ىدىس-اياق تازا ۇستالادى. تۇستىك اسقا بورشش پەن لاعمان بەرىلدى.  مەنەن باسقا ساربازدارمەن بىرگە رۋدنىي قالاسىنىڭ اسكەري-پاتريوتتىق كلۋبىنىڭ بوزبالالارى تاماقتاندى. 

ارينە، بۇل ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن شەتەلدىك قوناقتار ءجيى كەلەتىن استانا تۇبىندەگى اسكەري بولىمشە دەرسىز. دەگەنمەن، بولىمشە مىندەتى ەلوردانىڭ قاىپسىزدىگى، مۇنى تەحنيكا مەن قارۋ-جاراق جاعدايىنان-اق اڭگارۋعا بولادى.

ءوز پىكىرىمدى ناقتىلاۋ ءۇشىن كەلىسىمشارت نەگىزىندەگى تاعى بىرنەشە بولىمشەلەرگە باس سۇقپاقپىن.  الماتى تۇبىندە ورنالاسقان قاپشاعاي دەسانتتى-شابۋىلداۋشىلار بريگاداسى 65 پايىز كەلىسىمشارت نەگىزدەگى اسكەري نىسانعا وتكەندىگى ايتىلدى. ەگەر قورعانىس مينيسترلىگى رۇقسات بەرىپ جاتسا، اسكەري بولىمشەنى كورۋگە دە بولادى. تۇسىنگەنىم –  ەلىمىزدىڭ قورعانىس جۇيەسىندەگى قازاقستان اسكەرىن كەلىسىم-شارت نەگىزىنە كوشىرۋ ءساتتى جۇزەگە اسۋدا. بۇل ءبىزدى رەسەي مەن ۋكراينادان ەرەكشەلەيتىن ءبىر تۇسىمىز، كوپتەگەن ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، بۇل ەلدەردە اتالمىش باستاما ءساتسىز اياقتالدى (العاشقى باستامالارى). سەبەبى – قازاقستاندىق اسكەرگە قاراعاندا الەۋمەتتىك پاكەتتەردىڭ جوقتىعى. ياعني، جالاقى تەڭ بولعانىمەن، تۇرعىن ءۇي، قم گرانتتارى سياقتى جەڭىلدىكتەر وتە تومەن نەمەسە مۇلدە بولماعان.     

ات تەرلەتىپ كەلگەندەگى باستى سۇراعىمىز بىرەۋ ەدى. ول ء«وز بورىشىڭىزدى وتەۋگە دايىنسىز با؟». بارلىعى وڭ جاۋاپ قاتتى. بۇل حاتتامالىق جاۋاپ ەمەس ەدى. ول جاۋاپتى ولاردىڭ كوز جانارلارىنان كوردىم. ء يا، ولار شىنىمەن دە ءبىزدىڭ باتىرلارىمىز. ولاردى مەرزىمدى اسكەرلەرگە قاراعاندا،  كاسىبي دايىندىق پەن اسكەري داعدىلار ەرەكشەلەيدى.

اق جول، باتىرلار!

Abai.kz