وتكەن عاسىردىڭ 20-30 جىلدارى قازاق حالقى ۇلتتىڭ ءوسۋ-ءونۋ وزەگىن ورتەگەن، دامۋىن كەيىنگە شەگەرگەن قاتىگەز توتاليتارلىق ساياساتتىڭ زاردابىن شەكتى. مونارحيالىق رەسەيدىڭ تۇسىندا «الحامدۋللا 6 ميلليون ادامىز» دەپ «شۇكىرشىلىك» ەتكەن الاش بالاسى پاتشانى قۇلاتقان كوتەرىلىس، اق-قىزىل بولىپ اتىس-شابىسقان ازاماتتىق سوعىس، اشارشىلىق، رەپرەسسيا ورىن العان  باس-اياعى 20-30 جىلدىڭ ىشىندە تەڭ جارتى ادامىنان، ۇلتتىڭ ءسۇتتىڭ بەتىنە شىعاتىن قايماعىنان (ەليتاسىنان) ايىرىلدى. قولداعى ءتورت تۇلىكتى ۇكىمەتتىڭ كەرەگى ءۇشىن دەپ ءبىر تارتىپ، بايدان كەدەيگە الىپ بەرەمىز دەپ ەكى تارتىپ، ۇجىمداستىرامىز دەپ تاعى تارتىپ، مال شارۋاشىلىعىمەن كۇن كورىپ وتىرعان، وتىرىقشىلدىققا تۇبەگەيلى بەت قويماعان حالىقتى اشارشىلىققا ۇشىراتىپ قىناداي قىرعان ساياسات حح عاسىردىڭ باسىندا الاش يدەياسىنىڭ وزەگىنە ۇيىسقان قازاق زيالىلارىن «ۇلتشىل-كەڭەسشىل» دەپ جىككە ءبولىپ، اقىر سوڭىندا ولاردى دا جازالاۋ ماشيناسىنىڭ قۇربانى ەتتى. ا.بوكەيحانوۆ، ا. بايتۇرسىنوۆ، م. دۋلاتوۆ، و. جاندوسوۆ، ت. رىسقۇلوۆ، ا.سەيىتوۆ،  س. سەيفۋللين، ءى. جانسۇگىروۆ، ب. مايلين، م. تىنىشباەۆ، م. جۇماباەۆ. س. اسفەندياروۆ...  قابىرعانى قايىستىرار، جان-دۇنيەڭدى قۇلازىتار قاسىرەت! ەلگە ورنى تولماس ناۋبەت اكەلگەن قاسىرەتتى جىلداردا قوستاناي ءوڭىرى دە، قازاقستاننىڭ وزگە ايماقتارى سىندى، ۇلكەن زارداپ شەكتى. ەجەلگى قونىس تورعايدى اياۋسىز اشارشىلىق «ارالاسا»، «ەلىم» دەپ باس كوتەرگەن الاش كوسەمدەرى ا. بايتۇرسىنۇلى، م.دۋلاتوۆ، ە.وماروۆ، كوركەم ءسوزدىڭ شەبەرى ب.مايلين ستاليندىك تەرروردىڭ قۇربانى بولدى. قۇيقالى قونىس قۋ مەكيەن دالاعا اينالدى. كەيىنىرەك وعان شەشەن، كارىس، نەمىس، پولياك سىندى حالىقتاردى كۇشتەپ اكەلىپ قونىستاندىردى، بۇدان سوڭ تىڭ يگەرۋ دەگەن جەلەۋمەن كەڭەس كەڭىستىگىنىڭ ەۋروپالىق وڭىرىنەن سلاۆيان تەكتەس حالىقتاردى ورنالاستىردى. وسىلايشا، بۇگىنگى قوستاناي ايماعىنىڭ دەموگرافيالىق بەت-بەردەسىن قالىپتاستىردى. «وتكەنگە – سالاۋات، بولاشاققا -امانات» دەگەن بۇگىنگى الاش ازاماتىنىڭ بولاشاقتان كۇتەتىنى نە ءۇمىت، وتكەن تاريحتىڭ زارداپتارى قايتالانباۋى ءۇشىن ونىڭ بويىندا قانداي قارسى كۇش، قانداي جاۋاپ بار؟

قوستاناي وبلىسىنىڭ ورتالىعىندا ازالى جيىننىڭ ءون بويىنان ورىن العان تاعىلىم وسىنداي ويدىڭ ارناسىندا ءوربىدى. جيىندى قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرالى سادۋاقاسوۆ اشىپ، ءوزى باس بولىپ قازاقستانداعى قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنا ارنالعان ەسكەرتكىش-بەلگىگە تاعزىمدىق گۇل شوقتارىن قويدى. ازاپ تارتىپ، ناقاقتان-ناقاق كۇيگەن قۇربانداردىڭ رۋحىنا ەسكەرتكىش جانىندا ءبىر مينۋتتىك ۇنسىزدىك جاريالاندى. بۇل ەسكەرتكىشتى كەزىندە وبلىستىڭ بەلسەندى ازاماتتارى جاماعاتتىڭ ءوز ىقىلاسىمەن جناعان قارجىسىنا ورناتقان بولاتىن. وعان ۇيىتقى بولعان كىسىلەر قۋعىن-سۇرگىن جىلادارى جازالاۋشى بولعان نكۆد-نىڭ كەڭەستىك كەزىندەگى مۇراگەرى مقك (كگب) قىزمەتكەرلەرى بولدى. قوعامنىڭ وڭالا باستاۋىنىڭ بەلگىسى وسى كورىنىستەردەن بايقالعان ەدى.

جيىنعا جينالعان جۇرتشىلىقتىڭ اراسىنان قۋعىن-سۇرگىننىڭ ازابىن تارتقان ۇرپاق وكىلدەرى، زىميان ساياساتتىڭ قىر-سىرىن زەرتتەپ جۇرگەن ازاماتتار ازالى جيىندا ءسوز الىپ، وتكەن عاسىرداعى قاسىرەتتىڭ ەندى قايتالانباۋى ءتيىس ەكەنىن ءسوز ەتتى. ول ءۇشىن ەل ازاماتتارى تاريحتىڭ تاعىلىمىن جادىنا ءتۇيۋى، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردىڭ تەرەڭدەۋى، ۇلت ارالىق قارىم-قاتىناستىڭ بەرىك بولۋى باستى تىرەك دەگەن وي تۇيىندەلدى. قۇرباندار رۋحىنا تاعىزىم ەتىلگەن جيىندا وسى ءبىر تاعىلىم كەڭىستىكتى كەزىپ ءجۇردى. قازاق باقيلىق بولعان كىسى تۋرالى: «قايتقان كىسىنىڭ رۋحى ءبىر جىل ءوز وتباسىنىڭ ماڭىندا جۇرەدى، سودان كەيىن كەڭىستىكتى شەكتەۋسىز ەركىن شارلايدى» دەيدى. جوقتاۋسىز كەتكەن قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ رۋحى كەڭىستىكتى شارلاپ كەتكەنى انىق. سەبەبى جەندەتتەر ولاردىڭ جانىن قيعانىمەن، رۋحىن سوندىرە المادى. رۋح سوبەگەندىكتەن، قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ ءراسىمى قازاقستاننىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىندە تۇراقتى ورىندالىپ كەلەدى. قۇرباندار رۋحىنا تاعزىم ەتە وتىرىپ، الاش جۇرتى بەيبىت ءومىردى، تاتۋلىقتى، باياندى تىرلىكتى تىلەيدى. قوستانايلىقتاردىڭ تىلەگى دە وسى بولدى.

الماس ابسادىق.

قوستاناي قالاسى