...19 جەلتوقساندا حريستيانداردىڭ، ونىڭ ىشىندە، كاتوليكتەردىڭ استاناسى سانالاتىن ۆاتيكاندا «روجدەستۆوعا» ارنالعان شىرشا قويىلدى. ال جەتپىس پايىزى مۇسىلمان ءدىنىن ۇستاناتىن قازاق ەلىندەگى قالالاردا جاڭا جىلدىق شىرشالار 1 جەلتوقساننان باستاپ قويىلا باستادى. استاناداعى شىرشالار سانى ريم قالاسىنداعى شىرشالاردان دا كوپ كورىنەدى. يۋسۋس حريستوستىڭ تۋعان كۇنىن اتاپ وتۋدە دە بىزدەر الدا كەلەمىز....

كەڭەس وكىمەتى سانامىزعا تەك قانا توتاليتارلىق جۇيەنى، كوممۋنيستىك يدەلوگيانى ءسىڭدىرىپ قويعان جوق، سونىمەن قاتار، رەسەي يمپەرياسىنىڭ مەتروپوليالىق (وتارشىلدىق) ساياساتىن جالعاستىرۋشى بولدى. بۇل – سان ءتۇرلى ايلا-تاسىلدەر ارقىلى جۇزەگە استى، سولاردىڭ ءبىرى – قازاقتىڭ ۇلتتىق، ءدىني قۇندىلىقتارىن، سالت-داستۇرلەرىن ورىستىق (حريستياندىق) قۇندىلىقتارمەن الماستىرۋ بولىپ تابىلادى. ايت پەن ناۋرىزعا تىيىم سالىنۋ، ادامداردىڭ اتى-جونىنە «-وۆ»، «-وۆالاردى» قوسۋ، ت.ب.  وسى ساياساتتىڭ ناقتى «جەمىسى». ەڭ قورقىنىشتىسى، ەگەمەن ەل بولعانىمىزعا شيرەك عاسىر بولسا دا، كەيبىرەۋلەرىمىزدىڭ ءالى دە ۇلتتىق داستۇرىمىزگە قايتىپ ورالعىمىز كەلمەيتىن سياقتى. بىرەۋلەر «وندا تۇرعان نە بار» دەپ قاشقاقتاسا، ەندى بىرەۋلەرىمىز «ۇيرەنىپ كەتتىك قوي...» دەپ كۇمىلجيدى.

وسىنداي قولدان جاسالعان، ءبىزدىڭ سالتىمىزعا جاتپايتىن، بىراق 80 جىلدىڭ ىشىندە قانىمىزعا ءسىڭىپ، اتا سالتى سياقتانىپ كەتكەن داستۇرلەردىڭ ءبىرى – جاڭا جىل. ارينە، جاڭا جىلدى تويلاۋ نە مويىنداماۋ  – ءار ادامنىڭ وزىندىك تاڭداۋى، دەگەنمەن جىلىنا ەكى رەت «جىل كەلدى!» دەپ ءبىر ءبىرىمىزدى قۇتتىقتاۋدىڭ وعاش كورىنەتىنى دە انىق. ايتا كەتۋ كەرەك، جىل سايىن «ەسكى جاڭا جىلدىڭ»  قادىرى كەتىپ بارا جاتقان سياقتى. الايدا، «كەڭەستىك جاڭا جىلدى» تويلاۋشىلاردىڭ دا بىرنەشە ۋاجدەرى بار: ونىڭ ءبىرىنشىسى – «بارلىق ەلدەر جاڭا جىلدى قارسى الىپ، تويلاپ جاتقاندا، بىزدەر نەگە ولاردان ءبولىنۋىمىز كەرەك» دەگەن دالەل. 

شىنىندا دا، بالا كەزىمىزدە ءبارىمىز دە سولاي ويلايتىنبىز. اياز اتا، مىندەتتى تۇردە، ماسكەۋدەن كەلەتىن (بۇل ءداستۇر ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالعان. وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن لەرمونتوۆ تەاترىندە بولعان جاڭا جىلدىق شىرشادا دا اياز اتا مەن اقشاقار سوزدەرىن: ء«بىز جاڭا عانا ماسكەۋدەن ۇشىپ كەلدىك» دەپ باستادى). ەسەيگەندە اياز اتانىڭ لاپلانديادا تۇراتىنىن، باسقا ەلدەردە ونى «سانتا كلاۋس» لەپ اتايتىنىن بىلدىك. ال ساياسي-قوعامدىق ومىرىمدە باسقا ەلدەرگە ءىس ساپارعا شىعا باستاعانىمدا جاڭا جىلدى ...كەڭەس وداعىنان باسقا ەشقانداي ەلدەردىڭ قارسى المايتىنىن، تويلامايتىن كورىپ، تاڭ قالدىم. ەۆروپا ەلدەرى، سولاردىڭ دىندەرىن قابىلداعان باسقا دا ۇلتتار مەن ۇلىستار يسا پايعامباردىڭ دۇنيەگە كەلگەنىن عانا ۇلكەن مەيرام ەسەبىندە اتاپ وتەدى دە، كۇنتىزبەلىك جاڭا جىلعا پالەندەي كوڭىل بولمەيدى ەكەن. ءسوزىم دالەلدى بولۋ ءۇشىن مىناداي ءبىر وقيعانى دا ايتا كەتكىم كەلەدى. بىردە جولىم ءتۇسىپ، جەلتوقساننىڭ  28 – جۇلدىزىندا بۇرىن الماتىدا تۇرعان، كەيىن فرانتسيانىڭ ازاماتتىعىن العان قازاقتىڭ ۇيىندە قوناق بولدىم.  توردە تۇرعان تاماشا شىرشانى كورىپ، «وسىنداي شىرشا بۇل جەردە قانشا تۇرادى» دەپ سۇرادىم. دوسىم: «سەنەن نەسىن جاسىرايىن، ونى ساتىپ العان جوقپىن، فرانتسۋزدار «كريسموستى» (حريستوستىڭ تۋعان كۇنىن) 25 جەلتوقساندا تويلايدى دا، 26 كۇنى شىرشالارىن ەسىكتىڭ الدىنا شىعارىپ تاستايدى. مەن سونىڭ بىرەۋىن تاڭداپ الىپ ۇيگە الىپ كەلەمىن» دەپ كۇلە جاۋاپ بەردى. ءساتىن سالىپ، سول جىلى 31 جەلتوقساندا پاريجدە بولدىم. 25 جەلتوقسانداعى تويدان كەيىن اپتىعى باسىلعان قالانىڭ ىشىندە مەرەكەلىك تىنىس-تىرشىلىك كوزىمە تۇسپەدى. قاراپايىم كۇندەردىڭ ءبىرى عانا. تەك قانا ەيفەل مۇناراسىنىڭ ماڭىندا تۋريستەردى قىزىقتىرۋ ءۇشىن كىشىگىرىم ءىس-شارا بولىپ جاتىر ەكەن.

ءدال وسىنداي جاعدايدى گەرمانيادان دا، يتاليادان دا كوردىم. جەلتوقساننىڭ باسىنان باستاپ، كوشەلەردە جەڭىل شاراپ ساتىلىپ، ازاماتتار ءبىر بىرىنە سىيلىقتار الىپ، توي-دۋماننىڭ نەشە ءتۇرى بولادى دا، ولاردىڭ بارلىعى 25 جەلتوقساننان سوڭ، ساپ باسىلادى. كوبىسى سول ۋاقىتتا دەمالىسقا كەتەدى. ايتا كەتۋ كەرەك، سول سىيلىقتاردى ءبىر بىرىنە ۇسىنعاندا تەك قانا قۇدايدىڭ تۋعان كۇنىمەن قۇتتىقتايدى. جاڭا جىل قۇتتى بولسىن دەگەن ءسوز اتىمەن جوق! قىسقاسى، حريستيانداردىڭ قۇدايدىڭ تۋعان كۇنىن قۇتتىقتاۋ مەيرامىن بىزدەرگە «جاڭا جىل» مەرەكەسى دەپ ءتۇسىندىرىپ كەلگەن سياقتى.

جاڭا جىلدىڭ كوكتەممەن، تابيعاتتىڭ ويانۋىمەن كەلەتىنىن بارلىق حالىق باياعىدا-اق مويىنداعان. 1 قاڭتاردى – كۇنتىزبەلىك جاڭا جىل رەتىندە بەكىتكەن ريم يمپەرياسىندا دا ءبىرىنشى اي – جىل باسى – ناۋرىز بولاتىن. ەگەر سەنبەيتىن بولساڭىزدار، سولاردان كەلگەن اي اتتارىنا كوڭىل بولسەڭىزدەر، جەتىپ جاتىر. (ەگەر «دەكابر» - ونىنشى اي («دەكادا» دەگەن ءسوزدى تۇسىنەتىن بولارمىز) دەگەن ءسوز بولسا، يانۆار – ون ءبىرىنشى اي دا، فەۆرال – ون ەكىنشى اي بولادى). تاريحشىلاردىڭ ايتۋىنشا ريم يمپەراتورى يۋلي تسەزار ريم سەناتىنىڭ جۇمىس باستايتىن كۇنى – ءبىرىنشى قاڭتاردى  كۇنتىزبەلىك جىل باسى رەتىندە بەكىتكەنگە ۇقسايدى. قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن كوممۋنيستىك بيلىك جاڭا جىل مەرەكەسىن «بۋرجۋازيالىق ءداستۇر» دەپ تاۋىپ، تويلاۋعا تىيىم سالعانى دا بەلگىلى. تەك 1937 جىلى ءستاليننىڭ بيلىگى تۇسىندا جاڭا جىلدى تويلاۋ مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى مەيرامعا اينالدى. ول دا تۇسىنىكتى; ميلليونداعان ادامداردى حالىق جاۋى رەتىندە اتىپ، تۇرمەگە قاماپ جاتقاندا، حالىقتىڭ كوڭىلىن اۋلاپ، جىل سايىن توي-دۋمانداتۋ -  ساياسي قاجەتتىلىك بولاتىن.

قىسقاسى، قازىر ءبىزدىڭ ەلدە ەكى جاڭا جىل بار. قايسىسى شىن، ال قايسىسى وتىرىك جاڭا جىل ەكەندىگىن وزدەرىڭ ايرىپ الىڭىزدار. ارينە، تويدىڭ كوپ بولعانى دۇرىس... بالالار دا ەكى مارتەبە سىيلىق الىپ، جەتىسىپ قالادى. بىزدەر دە ...150-160 جاس جاسايمىز.

دوس كوشىم.

اباي.kz