وتكەن اپتادا استانادا پارلامەنت سەناتىنىڭ اگرارلىق ماسەلەلەر، تابيعاتتى پايدالانۋ جانە اۋىل تەرريتوريالارىن دامىتۋ جونىندەگى كوميتەتىندە كەڭەيتىلگەن ءماجىلىس ءوتتى.

وندا ءسوز سويلەگەن اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى اسىلجان مامىتبەكوۆ مىرزا، كۇپىرلىك بولماسىن، سوزبە-ءسوز كەلتىرەيىك، ءبۇي دەپ سالدى: «...ۋۆەليچەنيە نالوگا پريۆەدەت ك تومۋ، چتو تە زەملەپولزوۆاتەلي، كوتورىە نەەففەكتيۆنو  يسپولزۋيۋت زەملي، يم ستانوۆيتسيا نەۆىگودنو دەرجات ەتي زەمەلنىە رەسۋرسى، ي وني ناچنۋت يح وسۆايۆات ليبو جە ۆەرنۋت گوسۋدارستۆۋ، ليبو جە ناچنۋت يسكات پارتنەروۆ، س كوتورىمي موجنو ەتو وسۆايۆات...»

بۇ كىسى نەگە بۇلاي دەدى؟

سويتسەك، قاڭتاردا باستالاتىن كوپتەگەن          «جاڭالىقتارعا» (موراتوري مەرزىمىنىڭ ءبىتۋى، ازاماتتاردىڭ «پروپيسكالارى» تۋرالى كودەكس دەگەن سياقتى) تاعى ءبىر جاڭالىق – جەر سالىعىنىڭ كۇرت كوتەرىلۋى دەگەن جاڭالىق قوسىلاتىن بولىپتى. قاڭتاردىڭ بىرىنەن باستاپ. باقساق، ءبىزدىڭ جەر جونىندەگى قولدانىستاعى زاڭىمىزعا «اتاقتى قالاۋلىلارىمىز» وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىپ تاستاپتى. جوعارىدا ايتىپ وتتىك، اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى اسىلجان مىرزا كەڭەيتىلگەن ماجىلىستە ءسوز سويلەدى دەپ. ونىڭ سوزىندە وسى ماسەلە ايتىلدى. قاتىسىپ وتىرعاندارعا وسى ماسەلەنى مينيستر تاپتىشتەپ تۇرىپ ءتۇسىندىردى. وي جۇگىرتىپ كورسەك، مينيستر سوزىندە اجەپتاۋىر جان بار سياقتى. ايتۋىنشا، بۇدان بىلاي قاراي، ياعني الداعى جىلىمىزدىڭ ءبىرىنشى قاڭتارىنان باستاپ جەر سالىعى بەس ەسەگە كوتەرىلەدى ەكەن. ال ەندى جەردى جەكەمەنشىگىنە ساتىپ الىپ، ال بىراق ول جەردى نە يگەرمەي، نە يگەرۋ ءۇشىن باسقا بىرەۋگە بەرمەي، ء«سان ءۇشىن سارعايتىپ» قويعان كەيبىر «كەر جالقاۋلارعا» سالىقتى ون ەسەگە دەيىن كوتەرۋگە قۇقىق بەرىلگەن – جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىككە. ءمينيستردىڭ تاعى ءبىر ءسوزىنىڭ جانى بار، ءبىزدىڭ ويىمىزشا. اپ-از عانا جەر سالىعى، ونىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، پايدالانۋعا جارايتىن شۇرايلى جەرلەردى ساتىپ الىپ، الايدا ونى اجەتكە جاراتپاي قاڭسىتىپ قويۋدىڭ بىردەن-ءبىر سەبەبى كورىنەدى. اۋىلداعى ادامداردىڭ كوپشىلىگىنىڭ جەرلەرى بولعانمەن، ولار ونى «ىسكە جاراتپاي»، زاڭدا كورسەتىلگەن اپ-از سالىقتى تولەپ قويىپ وتىرا بەرەتىن ءتارىزدى. اسىلجان مىرزانىڭ سوزىنەن ءبىر تۇسىنگەنىمىز وسى. تاعى ءبىر تۇسىنگەنىمىز – كەيبىرەۋلەر وزدەرىنىڭ جەكە بيزنەستەرىن اشپاق بولسا نەمەسە اعىمداعى بيزنەستەرىن كەنەيتپەك بولسا، جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ولارعا «گرامم-گرامم» كومەك كورسەتە المايدى ەكەن، ويتكەنى ولاردا ء«ما، اينالايىن، الا عوي» دەپ بەرە قوياتىنداي شۇرايلى جەر رەسۋرستارى جوق. ءبارى ساتىلىپ كەتكەن. ال ەندى ادام اياعى جەتە بەرمەيتىن، بيزنەسكە ءتيىمسىز ايدالاداعى جەرلەردى تەگىن بەرسەڭ دە، ەشكىم المايدى. «ايتسە دە ۇلكەن جولداردىڭ بويىنداعى... ەلەكتر جۇيەلەرى مەن سۋ كانالدارىنا جاقىن ماڭدارداعى كوپتەگەن قۇنارلى جەر رەسۋرستارى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءتيىمدى پايدالانىلىپ جاتقان جوق، - دەپ اتاپ ايتتى اسىلجان مامىتبەكوۆ، - كەزىندە سوۆحوزدار مەن كولحوزداردان شۇرايلى جەرلەردى تەپ-تەگىن الىپ العان كەيبىرەۋلەر جەكەمەنشىك جەرىن يگەرۋدى مۇلدە قويعان. نەسيە المايدى. راحات! بالەنباي مىڭ تەڭگە سالىق تولە دەپ ەشكىم قىسىپ جاتقان جوق. پايىز ءوسىپ جاتقان جوق. تەگىن الىپ العان مەملەكەتتىك اكت سەرۆانتتاردا شاڭ باسىپ جاتادى. ارينە، وسىندايدان كەيىن نەگە جەر سالىعىنىڭ مولشەرىن كوتەرمەسكە...»

مىنە، اۋىل ادامدارىن القىمنان الاتىن الداعى جىلدىڭ تاعى ءبىر جاڭالىعى وسى – جەر سالىعىنىڭ بەس ەسەگە كوبەيۋى. جەرىن پايدالانباي جاتقان كەيبىرەۋلەر ءۇشىن سالىق مولشەرىنىڭ ون ەسەگە دەيىن كوتەرىلۋى. ال ەندى پايدالانىلماي جاتقان جەر دەگەن ماسەلەگە ناقتى دەرەك تۇرعىسىنان كەلەتىن بولساق، ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى قايىربەك وسكەنباەۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ەلىمىز بويىنشا اجەتكە جارايدى-اۋ دەگەن جەرلەردىڭ بەس ميلليون گەكتارعا جۋىعىن «شاڭ باسىپ» جاتقان بولسا، پايدالانىلماي جاتقان 1,7 ميلليون گەكتار جەر مەملەكەت مەنشىگىنە قايتارىلىپتى. 2,1 ميلليون گەكتار جەر جايلاپ-جايلاپ يگەرىلە باستاپتى. ال ەندى اسەكەڭنىڭ ايتقاندارىن ۇزىنقۇلاقتان ەستىپ ۇلگەرگەن كەيبىرەۋلەر الدەن-اق ءارتۇرلى-ءارتۇرلى اڭگىمەلەر ايتا باستادى. بىرەۋلەر ايتادى – «بۇل دەگەنىڭىز جەكەمەشىككە قول سۇعۋ عوي، تاپا-تال تۇستە توناۋ عوي» دەپ. تاعى بىرەۋلەر ايتادى – «سالىقتىڭ كۇرت كوتەرىلۋى تابىسى شامالى شارۋا قوجالىقتارىن ەسەڭگىرەتىپ جىبەرەدى عوي» دەپ. ەندى بىرەۋلەر ايتادى – «شۇرايلى جەرلەردىڭ بارلىعىن بەلگىلى ءبىر سىبايلاس جەمقور توپتار الىپ العان، سوندىقتان ءمينيستردىڭ ايتىپ وتىرعاندارى وتە دۇرىس، ال اۋىلداعى قاراپايىم قازاقتاردا جەر بولسا دا، ونى يگەرۋگە بولىنگەن سۋبسيديانى ورتا جولدا تاعى سول سىبايلاس جەمقورلار الىپ قويادى» دەپ.

مۇنىڭ دۇرىسى قايسى، بۇرىسى قايسى – ءبىز ازىرگە بىلە المادىق. ال ءسىز شە، «اباي. كZ-ءنىڭ قۇرمەتتى وقىرمانى، ءسىز قالاي ويلايسىز؟ جەرىڭىزدەن ايرىلمايسىز با؟

مارات ماداليموۆ.

اباي.kz