«شىعىس» جۇردەك پويىزى الماتىدان كەلىپ جەتتى

العاش رەت جولعا شىققان «الماتى-2 – وسكەمەن» باعى­­تىنداعى «شىعىس» جۇردەك پويىزى وسكەمەنگە كەلىپ جەتتى. وبلىس ورتالىعىنداعى «وسكەمەن-1» (بۇرىنعى «زاششيتا») ۆوكزالىندا «تۇلپار-تالگو» ۆاگوندارىنان قۇرالعان جولاۋشىلار پويىزىن شىعىسقازاقستاندىقتار زور قوشەمەتپەن كۇتىپ الدى. ۆوكزال پەررونىندا ۇرمەلى اسپاپتار وركەسترى ويناعان مارشتىق اۋەن، قولىنا قىزىلدى-جاسىلدى شار ۇستاعان وقۋشىلار جانە جولاۋشىلاردى قارسى الۋعا اسىققان قالىڭ جۇرتشىلىق اتالعان شارانىڭ سالتاناتىن اسىرا ءتۇستى.

مىنە، ساعات ءتىلى 16.00-ءدى كور­­سەت­كەندە ادەمى ءارى جاپ-جاڭا جۇردەك پويىز دا جەتتى. ۆاگوننان تۇسكەن العاشقى جولاۋشىلاردىڭ ءبىرى، قازاقتىڭ شاپانى مەن قالپاعىن كيگەن سايلاۋحان اۋحاديەۆ نىس­پى­لى وسكەمەندىك جولاۋشىنى سوز­گە تارتتىق. الماتىدان جول ءجۇرىپ كەلە جاتقان قارت جاڭا پويىز­­دىڭ جايلىلىعى مەن جۇردەك­تىگى ەرەكشە ۇناعانىن جەتكىزدى.

سالتاناتتى شارا­دا پويىز باستىعى راۋشان پاتحول­لينا الماتىدان وسكەمەنگە قاتى­نايتىن №69 جۇردەك پويىزدىڭ ال­عاشقى ساپارى اقاۋسىز، بەكىتىلگەن كەس­تەگە سايكەس ورىندالعانىن اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، اتالعان پويىز 23 ۆاگوننان تۇرادى. ياعني، 2 «گراند»، 2 «بيزنەس»، 14 «تۋريست» ۆاگوندارىنان قۇرالعان. سونداي-اق، مەيرامحانا مەن بارعا ارنالعان 2 ۆاگون جانە 3 تەحنيكالىق ۆاگون دا جولاۋشىلاردىڭ شارشاماي-شالدىقپاي جەتۋىنە قىزمەت كورسەتەدى. 278 جولاۋشى سىياتىن «الماتى – وسكەمەن» جۇردەك پويى­زى العاشقى ساپارىندا 50 جولاۋ­شىنى دىتتەگەن جەرىنە جەتكىزگەن ەكەن.

– كولىك ينفراقۇرىلىمىنىڭ دامۋى مەملەكەت پەن حالىق ءۇشىن وتە ماڭىزدى. بۇگىن تۇڭعىش رەت «شىعىس» جۇردەك پويىزىن قارسى الىپ وتىرمىز. وسىعان دەيىن مۇنداي زاماناۋي پويىزدار ەلىمىزدىڭ بىرقاتار وڭىرلەرىندە پايدالانۋعا بەرىلگەن بولاتىن. ەندى شىعىسقازاقستاندىقتار مەن وڭىرىمىزگە كەلەتىن قوناقتار دا جۇردەك پويىزدىڭ يگىلىگىن كورەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا، كەلەشەكتە بارلىق باعىتتا جۇردەك پويىزدار قاتىنايدى. تاۋەلسىزدىك العان 20 جىلدىڭ ىشىندە 3 مىڭنان استام شاقىرىمدىق تەمىرجول پايدالانۋعا بەرىلدى. جۋىردا جەزقازعان – بەينەۋ تەمىرجولى ىسكە قوسىلدى. مۇنىڭ ءبارى ەلى­مىزدىڭ كۇننەن كۇنگە وركەندەپ، دامىپ كەلە جاتقانىنىڭ جارقىن ايعاعى، – دەدى ءوڭىر باسشىسى بەردىبەك ساپارباەۆ.

وبلىس اكىمى جۇردەك پويىزدىڭ ىسكە قوسىلۋىمەن قۇتتىقتاپ، اتالعان پويىز ارقىلى الماتى مەن وسكەمەننىڭ اراسىنا قاتىناي­تىن جولاۋشىلار 10 ساعات ۇتا­تىنىن اتاپ ءوتتى. وسىعان دەيىن جولاۋشىلار وسكەمەنگە دەيىن 27 ساعات جۇرەتىن بولسا، جاڭا جۇردەك پويىز 17 ساعاتتا كەلەدى.

ال «جولاۋشىلار تاسىمالى» اق پرەزيدەنتى ەرمەك تولەگەنوۆ «الماتى – وسكەمەن» جۇردەك پويىزىنىڭ ۆاگوندارى استا­ناداعى ۆاگون قۇراستىرۋ زاۋىتىندا شىعارىلعانىن جەتكىزدى. ە.تولەگەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، جىل سوڭىنا دەيىن وتاندىق ۆاگونداردان قۇرالعان تاعى ەكى جۇردەك پويىز پايدالانۋعا بەرىلەدى. ونىڭ ءبىرى استانادان قىزىلورداعا قاتىناسا، ەكىنشىسى وسكەمەن با­عىتىندا جۇرەدى. كومپانيا باسشىسى «تۇلپار-تالگو» پويىزىنا جول ءجۇرۋ بيلەتىن مەرزىمىنەن بۇرىن ساتىپ الۋشىلارعا ارنالعان جەڭىلدىك جۇيەسى بار ەكەنىن ايتىپ ءوتتى. وندا 35 پايىزدان 15 پايىزعا دەيىن جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان.

دۋمان اناش

جولاۋشىلار كولىگىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مول

وقىرمانداردىڭ ەسىندە شىعار، نارىقتىق زامانعا بەت بۇرار تۇستا، بۇل نارىق ءبارىن وزدىگىنەن رەتتەپ وتىرادى دەگەن تۇسىنىك ۇستەم ءتۇسىپ جاتۋشى ەدى. راسىندا دا، سولاي بولدى ما؟ بۇل ساۋالعا جاۋاپ قايتارۋ ءۇشىن ءبىز بۇگىنگى اڭگىمەنى ورال ءوڭىرى مىسالىندا جولاۋشىلار كولىگى قىزمەتىنە قاتىستى وربىتكىمىز كەلەدى. وسى ماتەريالعا دەرەكتەر ىزدەستىرۋ بارىسىندا بۇل ماسەلەنىڭ نەگىزىنەن رەتتەلگەنى، سونىمەن بىرگە، ناقتى شەشىمىن تابا الماي كەلە جاتقان كەيبىر يىرىمدەرى دە بار ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك.

الدىمەن ايتارىمىز، ەلىمىزدە كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ جانە ينتەگراتسيالاۋ جونىندە ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما قابىلدانعانى بەلگىلى. ونىڭ تولىق جۇزەگە اسىرىلۋ مەرزىمى 2020 جىلعا دەيىن ەسەپتەلگەن. وسى باعدارلامانىڭ جولاۋشىلار كولىگىنە قاتىستى تۇستارى دا جەتكىلىكتى. اتاپ ايتقاندا، سوعان ساي وبلىس اۋداندارىندا ەكى اۆتوستانسا جانە جەتى جولاۋشىلارعا قىزمەت كورسەتۋ قوسىندارىن سالۋ كوزدەلگەن بولاتىن.

بۇگىنگى كۇن بيىگىنەن كوز تاستاعاندا، بۇل ماسەلەنىڭ قازىردىڭ وزىندە وڭ شەشىمىن تابا العانى سۇيسىنەرلىك جايت. ايتالىق، ورال – ساراتوۆ باعىتىنداعى حالىقارالىق اۆتوجولدىڭ بويىندا ورنالاسقان تاسقالا كەنتىندە جەكە كاسىپكەر سەرىك جۇبانشاليەۆ وتكەن جىلى جاڭعىرتىلعان اۆتوستانسانى ىسكە قوستى. سونىمەن بىرگە، كەنشىلەر قالاسى – اقسايدا دا «اقسايسترويسەرۆيس» جشس جاڭا اۆتوستانسا قۇرىلىسىن اياقتادى. وسى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن ونى مەملەكەتتىك كوميسسيا قابىلداپ الادى دەپ كۇتىلۋدە.

قازىرگى تاڭدا وڭىردەگى 12 اۋداننىڭ ورتالىعى مەن ورال قالاسىنىڭ ارالىعىنا قاتىنايتىن اۆتوبۋس باعىتتارىنىڭ قىزمەتى وڭ جولعا قويىلعان. بۇلاردىڭ ءبارى دە الەۋمەتتىك ءمانى مەن ماڭىزى جوعارى باعىتتار قاتارىنان ورىن الىپ وتىر. بۇعان دەيىن گازەتىمىزدىڭ بەتىندە ماسەلە كوتەرگەنىمىزدەي، ورال ءوڭىرىنىڭ شالعاي اۋداندارىنا قارا جامىلعى جول توسەلمەلگەن. سوندىقتان دا، بۇر اۆتوجولدار رەنتابەلدىلىگى تومەن، شىعىنى كوپ باعىتتار قاتارىندا قالىپ كەلەدى. ءدال وسى سەبەپتەن دە، باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى وتكىزگەن تەندەرلەردە شالعاي اۋداندارعا جولاۋشىلار تاسىمالداۋعا بەل بۋاتىندار سيرەك كەزدەسەدى. ويتكەنى، ولاردىڭ ەشقايسىسى شىعىنمەن جۇمىس ىستەگىسى كەلمەيدى.

بۇل ماسەلەنى وڭ شەشۋ تۇرعى­سىندا وبلىستىق ءماسليحاتتىڭ 2012 جىلدىڭ 1 ماۋسىمداعى شەشىمىنە سايكەس الەۋمەتتىك باعىتتاعى اۆتوبۋس باعىتتارىن سۋبسيديالاۋ باعدارلاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا. وسى ماقساتتا بيىلعى جىلى وبلىستىق بيۋدجەتتەن 30 ميلليون تەڭگە قاراجات بولىنگەن. بۇگىندە الىستاعى اۋىل تۇرعىندارى ەسىمى ەلگە بەلگىلى كاسىپكەر قۋان تاۋشانباەۆ جەتەكشىلىك جاسايتىن «قازاقستان – ەلىم» جشس-ءنىڭ قىزمەتىنە ءدان ريزا. سونداي-اق، مۇنداي وڭ باعانى ورال – شىڭعىرلاۋ ارالىعىنداعى اۆتوبۋس قاتىناسىن جۇيەلى جولعا قويا بىلگەن كاسىپكەر يۋري ابۋ­باكىروۆتىڭ قىزمەتىنە قاتىستى بەرۋگە دە بولادى.

– قازىر نە كوپ ءارتۇرلى جول-كولىك وقيعالارى كوپ. ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز سونى بولدىرماۋعا باعىتتالعان. بۇل ءۇشىن الىس اۋداندارعا جۇرەتىن جولاۋشىلار كولىگى يەلەرى مەديتسينالىق جانە تەحنيكالىق تەكسەرىستەردەن وتەدى. ويتكەنى، جولاۋشىلار ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ءبىز ءۇشىن باستى ولشەم، – دەيدى بىزبەن اڭگىمەسىندە جوعارىدا اتالعان باسقارما باسشىسىنىڭ ورىنباسارى قازبەك مەنەەۆ.

ءيا، قالاي دەگەندە دە، مۇنداي كەلەڭسىز كورىنىستەردىڭ ورىن الىپ جاتاتىنى راس. بۇل، جولاۋشىلاردى دەم الماستان زاڭسىز تۇردە تاسىمالدايتىن جەكە مەنشىك تاكسيشىلەر تاراپىنان كەزدەسۋدە. ولار قازىناعا ءتيىستى سالىق تا تۇسىرمەيدى. تەك جەكە ءوز قال­تالارىنا جۇمىس ىستەيدى. وسى تۇرعىدا سالىق ورگاندارىنىڭ ولارعا جولاۋشىلار تاسىمالداۋ قۇقىن بەرەتىن پاتەنت بەرۋ ءتارتىبىن دە قۇپتاۋ قيىن دەيدى جولاۋشىلار كولىگىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەلەرىنىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك مەكەمە ماماندارى. ءسوز جوق، بۇل پىكىرلەردىڭ دە قيسىنى بار ەكەنى انىق.

تاعى ءبىر ايتارىمىز، بۇ­گىندە وبلىستىڭ اۋىلدىق ايماق­تارىنداعى ەلدى مەكەندەردى اۆتوبۋس قىزمەتىمەن قامتۋ دەڭگەيى دە ازىرگە تومەن كۇيىندە قالىپ كەلەدى. بۇل كورسەتكىش 51 پايىزدىڭ توڭىرەگىندە عانا. ارينە، مۇنىڭ بىرقاتار وبەكتيۆتى سەبەپتەرى بار. سونىڭ، ەڭ باستىسى، جەرگىلىكتى ماڭىزى بار جول ينفراقۇرىلىمىنىڭ ناشارلىعى دەۋگە بولادى. مىنە، وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارى جولاۋشىلار كولىگى قىزمەتىنىڭ ازىرگە رەتتەلىپ ۇلگەرمەگەن تۇستارى ەكەنى كامىل.

ال تۇتاستاي العاندا قازىر وڭىردە جولاۋشىلار كولىگىن جۇرگىزۋمەن شۇعىل­داناتىن جەرگىلىكتى ۆەدومستۆولار وزدە­رىنە جۇكتەلگەن جاۋاپكەرشىلىكتى تولىقتاي سەزىنىپ جۇرگەنىنە كۇمان كەلتىرە المايمىز.

تەمىر قۇسايىن

ستاندارتتاۋ تاۋار ساپاسىن ارتتىرادى 

ەۋروپالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ قۇرىلۋى مەملەكەتتەر اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى نىعايتىپ، تاۋار اينالىمىن ارتتىرا ءتۇستى. قازاقستاندىقتار ەندى بۇرىنعىداي ەمەس، كۇندەلىكتى تۇرمىستا وتاندىق بۇيىمدارمەن قاتار، شەتەلدەن كەلگەن تاۋارلاردى دا كوپتەپ پايدالانۋعا كوشتى.

بارىمىزگە بەلگىلى، يمپورت تاۋارلارى ءبىزدىڭ ەلدىڭ تۇتى­نۋشىسىنا جەتكەنگە دەيىن تالاي جولدى باسىپ وتەدى. ال، بۇل جاعداي تاۋار ساپاسىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن. سوندىقتان، ءار مەملەكەت وزدەرىنىڭ ۇلتتىق زاڭناماسىنا جانە نورماتيۆتىك قۇجاتتارىنا حالىقارالىق ستاندارتتاردى ەنگىزە وتىرىپ، ءوز ەلىنىڭ ازاماتتارىن ساپالى تاۋارلارمەن قام­تاماسىز ەتۋدى قولعا الدى. مۇنداي ەل­دەر­­دىڭ قاتارىندا ءبىزدىڭ قازاقستان دا بار.

«قازاقستان ستاندارتتاۋ جا­نە سەرتيفيكاتتاۋ ينستيتۋتى» رمك باتىس قازاقستان فيليا­لىنىڭ ديرەكتورى ايمان ۋدي­شەۆانىڭ سوزىنشە، ستاندارتتاۋ نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەلدەردىڭ دامۋىنا، ولاردىڭ ءوزارا بايلانىسىنىڭ كۇشەيۋىنە ىقپال ەتەدى. حالىقارالىق ستاندارتتار ورتا جانە شاعىن بيزنەس ءۇشىن سەرتيفيكاتتاۋدى جەڭىلدەتەدى. ونىمدەرى ستاندارتتالعان ءارى ساي­كەستىك سەرتيفيكاتىنا يە بولعان كاسىپورىندار وزگە كومپانيالارمەن باسەكەگە ءتۇسۋ ارقىلى تاۋارلارىن الەمنىڭ كەز كەلگەن ەلدەرىنە وتكىزۋگە مۇمكىندىك الادى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تاۋارلارعا سايكەستىك سەرتيفيكاتى مەن دەكلاراتسيا الۋدىڭ وزىندىك ءتارتىبى بار. مۇنداي سەرتيفيكاتتى ءار ايماقتا اشىلعان «ونىمدەردى سەرتيفيكاتتاۋ ورتالىعى» جشس بەرەدى.

الەمدىك قاۋىمداستىق ستاندارتىندا قازاقستان ستاندارتىنىڭ وزىندىك ورنى بار. 2014 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىنان باستاپ مەملەكەتىمىز ستاندارتتاۋ، سونىڭ ىشىندە ەلەكتروتەحنيكا ونىمدەرىن ستاندارتتاۋ بويىنشا ەۋروپالىق كوميتەتتىڭ تولىققاندى مۇشەسى. وسىنىڭ ناتيجەسىندە وتاندىق ونەركاسىپ وكىلدەرى ەۋروپالىق ستاندارتتاۋ ۇدەرىسىن جاساقتاۋ جۇمىسىنا قاتىسۋعا مۇمكىندىك الدى. قازىرگى تاڭدا قازاقستان يسو-نىڭ 16 تەحنيكالىق كوميتەتىنىڭ مۇشەسى جانە 15 تەحنيكالىق كوميتەتىنىڭ باقىلاۋشى مۇشەسى بولىپ تابىلادى. بۇگىندە كەدەن وداعى اياسىندا 34 تەحنيكالىق رەگلامەنت قابىلدانىپ، سونىڭ 31-ءى كۇشىنە ەندى. تاعى ۇشەۋى 2015 جىلى كۇشىنە ەنەدى دەپ كۇتىلۋدە. 9 تەحنيكالىق رەگلامەنت مەملەكەتارالىق كەلىسىمگە جىبەرىلسە، 8-ءى كوپشىلىكتىڭ تالقى­لانۋىندا.

ايمان ماقسوتقىزىنىڭ ايتۋىنشا، ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتتىڭ 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەنۋىنە بايلانىستى تەحنيكالىق رەتتەۋ سالاسىندا قابىلدانعان سانيتارلىق، ۆەتەرينارلىق جانە فيتوسانيتارلىق شارالاردى قولدانۋ تۋرالى كەدەن وداعى اياسىندا قابىلدانعان 7 كەلىسىم دەنونسيرلاناتىن بولادى. ولار مىنالار: «تەحنيكالىق رەتتەۋ، سانيتارلىق جانە فيتوسانيتارلىق شارالار سالاسىندا كەلىسىلگەن ساياساتتى وتكىزۋ تۋرالى كەلىسىم» (2008 ج. 25.01. ماسكەۋ ق.), «سەرتيفيكاتتاۋ (سايكەستىكتى باعالاۋ (راستاۋ) بويىنشا ورگانداردى جانە سايكەستىكتى باعالاۋ (راستاۋ) بويىنشا جۇمىستاردى اتقاراتىن سىناق زەرتحانالارىن اككرەديتتەۋدى ءوزارا تانۋ تۋرالى كەلىسىم» (2009 ج.11.12. سانكت-پەتەربۋرگ ق.), «كەدەن وداعىنىڭ كەدەن اۋماعىندا سايكەستىكتى مىندەتتى باعالاۋعا (راستاۋ) جاتاتىن ونىمدەردىڭ اينالىمى تۋرالى كەلىسىم» (2009 ج. 11.12. سانكت-پەتەربۋرگ ق.), «سانيتارلىق شارالار بويىنشا كەدەن وداعىنىڭ كەلىسىمى» (2009 ج.11.12.سانكت-پەتەربۋرگ قالاسى)»، «ۆەتەرينارلىق-سانيتارلىق شارالار بويىنشا كەدەن وداعى تۋرالى كەلىسىم» (2009 ج.11.12.سانكت-پەتەربۋرگ قالاسى), «كەدەن وداعىنىڭ وسىمدىكتەردى زالالسىزداندىرۋ شارالارى تۋرالى كەلىسىمى» (2009 ج.11.12.سانكت-پەتەربۋرگ قالاسى), «بەلارۋس رەسپۋبليكاسى، قازاقستان رەسپۋب­ليكاسى جانە رەسەي فەدەرا­تسياسىنىڭ تەحنيكالىق رەتتەۋدىڭ بىرىڭعاي پرينتسيپتەرى مەن ەرەجەلەرى تۋرالى كەلىسىمى». وسى كەلىسىمدەردە قاراستىرىلعان شارالار الداعى ۋاقىتتا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتتا كوزدەلگەن ءتارتىپ بويىنشا رەتتەلىپ، جۇزەگە اسىرىلماق.

جالپى، ستاندارتتاۋدىڭ قوعامعا اسا پايدالى ەكەنىن جوعارىدا ايتىپ وتتىك. ال ەندى وسى ستاندارتتاۋدىڭ ۇكىمەتتىك ەمەس ءتۇرى دە (نەپراۆيتەلستۆەننىي ستاندارت) بار. ۇكىمەتتىك ەمەس ستاندارت، نەگىزىنەن وتاندىق بيزنەستى قورعاۋعا ارنالعان. ستاندارتتاۋدىڭ بۇل ءتۇرى وتان­دىق ونىمدەردىڭ شەتەلگە شىعارىلۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ، سالانىڭ يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋىن تەزدەتەدى. ۇكىمەتتىك ەمەس ستاندارتتى دامىتۋ ءىسى اقش پەن جاپونيادا كەڭىنەن تارالعان. ۇكىمەتتىك ەمەس ستاندارت تالابى ۇلتتىق ستاندارتتان كەم بولماۋى ءتيىس. ستاندارتتاۋدىڭ بۇل ءتۇرى بۇگىندە كوممەرتسيالىق ۇيىمدارمەن جانە سالالىق قاۋىمداستىقپەن قارا­لىپ، بەكىتىلۋدە. بولاشاقتا ۇكىمەت­تىك ەمەس ستاندارت وتاندىق ءونىم ون­دى­رۋشىلەردى قولداۋ جانە ولار­دىڭ تاۋارىنا سۇرانىستى ارتتىرۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ىسىندە قولدانىلۋى مۇمكىن. ودان ءارى ۇكىمەتتىك ەمەس ستاندارتتاۋ ۇلتتىق ستاندارتتاۋ مارتەبەسىنە اۋىستىرىلۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي وتاندىق ءونىمنىڭ ساپاسىن كوتەرۋگە ءوز ىقپالىن تيگىزەدى دەپ كۇتىلۋدە.

ايشا وتەبالى.

Abai.kz