قاجىتاي ءىلياسۇلىنىڭ 1998 جىلى «جەتىسۋ» گازەتىنىڭ ەكى نومىرىنە (№128,129) جاريالانعان «جىلقىنى ويلاسام، جىلاعىم كەلەدى» دەگەن ماقالاسى كەزىندە كوپشىلىكتى ەلەڭ ەتكىزگەن ەدى. ونىڭ اقىن، سازگەر، ساتيريكتىگىنە «اتبەگى» دەگەن اتتىڭ جامالۋى دا وسى كەزدەن باستالادى. بۇدان كەيىن بۇل ماقالانى باسقا ءباسپاسوز باسىلىمدارى جارىسا كوشىرىپ باسقان-دى. سول تۇستا مۇحتار ابدىلدابەكوۆ ورىسشاعا اۋدارىپ، «كاراۆان» گازەتىنە جاريالاتتى.

«قازاق ءوزىن تانۋ ءۇشىن، اۋەلى جىلقىنى جىعا تانۋى شارت. ويتكەنى، قازاق تاريحى مەن جىلقى تاريحى – ءاۋ باس­تان بىرگە ءوسىپ، بىتە قايناسقان تاريح. قازاقسىز جىلقى تاريحى، جىلقىسىز قازاق تاريحى تىرىلمەيدى.
بۇل ەكەۋى بولىنسە، تاريح تامىرىنا زاقىم كەلگەندىكتەن، زورلىقتان بولىنەدى. زورلىق جايلاعان جەردىڭ تاريحىندا جۇيە، مۇراسىندا يە بولعان ەمەس. باياعى تۋراشىل قازاقتاردىڭ «بەلگىسىزدەن بي، بەلدەۋسىزدەن ءۇي شىعاراتىن» تۇسى دا سول. الەۋمەتتىك تەڭسىزدىكتەن شىندىق شىراعى قاراۋلاپ، تاريح وشكىن تارتادى. سوندىقتان دا ونى قايتا جازۋ قاجەتى تۋعان جوق پا؟! ال وشكىن تارتقان تاريح ولگەن تاريح ەمەس، تىرىلەدى. تاريح تىرىلگەندە، وعان زورلىق جاساۋشىلار ءوزىن-ءوزى ۇستاپ بەرەدى. بۇيىرسا، ەندىگى ىزدەنىس قازاق تاريحىنا دا، جىلقى تاريحىنا دا جاسالعان زورلىقتىڭ ىنىنە سۋ قۇيادى. باسقا جولى جوق. ەندەشە، ەڭ الدىمەن، تۇلپاردىڭ ءتۇبىن ءتىنتۋ كەرەك. جىلقىنىڭ ارعى اتاسىن انىقتاماي تۇرىپ، ونىڭ قاشان جارالعانىن بىلمەي تۇرىپ، قازاق تاريحىنا توككەن تەر، توڭگەن قول زايا» دەپ باستالاتىن ماقالادا جىلقىنىڭ شىعۋ تەگى مەن «اتا-باباسىن» تۇگەندەي كەلىپ، «جىلقى اتاسى – كەرقۇلان»، «جىلقىنىڭ ارعى اتاسى – كەرىك، بەرگى اتاسى – قۇلان» دەگەن سوزدەر كوشپەندىلەر اۋلەتىنىڭ سوڭعى بۇتاعىنا اۋىزشا جەتكەن دەرەك»، – دەيدى. قاجەكەڭ الماتى ورتالىق مۇراجايىنداعى «قۇلان 93 ءتۇرلى ءشوپ جەيدى» دەپ جازىلىپ، قۇلاننىڭ ورنىنا قۇلاعى قاراعايداي كوك ەسەكتىڭ تۇرعاندىعىن، ونىڭ جانىندا ۆ.ۆ.كليموۆتىڭ «لوشاد پرجەۆالسكوگو» دەگەن كىتابىنان ۇلكەيتىلگەن ءبىر توپ كوك الا ەسەكتىڭ سۋرەتى مەن «كۋلانى يلي پولۋ وسلى – رودستۆەننيكي ي وسلوۆ ي لوشادەي» دەگەن جازۋدىڭ مۇلدەم قاتە تۇسىنىك ەكەنىن دالەلدەپ شىندىق پەن وتىرىكتىڭ، دۇرىس پەن بۇرىستىڭ، جىلقى مەن ەسەكتىڭ ايىرماسىن انىقتاپ بەرگەن ەدى. بۇل ەسەكتىڭ «جاي تۇرماي، اسسا زەرتتەۋشىنىڭ، قالسا كورەرمەنننىڭ دۇنيەتانىمىن تۇمانداتىپ، قۇلاننىڭ ىزىنەن اداستىرۋ ءۇشىن تۇرعان ەسەك» ەكەنىن، ەسەكتىڭ ايعىرىن «اڭگى»، ۇرعاشىسىن «مەدە»، ءتولىن «تاحاي» دەپ اتايتىنىن، ال جىلقىعا «جيەن» بولاتىن قاشىردىڭ قۇلانعا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىنىن ناقتىلى مىسالدارمەن، عىلىمي دەرەكتەرمەن دالەلدەپ، شيكى جەرىن اشىپ كورسەتكەن ەدى. قىتايلىق عالىم مامىرحان قالياسقارۇلىنىڭ «جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ شەجىرەسى» اتتى كىتابىن اسا جوعارى باعالاپ، ونى وقىرماندارمەن تۇڭعىش تانىستىرعان دا قاجەكەڭ ەدى.
باسپاسوزدە سەنساتسيا تۋعىزعان وسى ماقالادان كەيىن قاجەكەڭ ورتالىق مۇراجايعا تاعى بارادى. جازىلعان قاتە ءسوز اتاۋلى الىنىپ تاستالعانىمەن، ەسەكتىڭ قاڭقاسى ءالى ورنىنان تايماعانىن كۇلىپ ايتىپ كەلدى. بىراق كۇلگەنى جىلاعانعا بەرگىسىز، ءزىل باتپان...
وسى تاقىرىپتا ماسكەۋدە كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعاعان كەندەباي ابىشەۆ: «وزىمە ەتەنە تانىس ات سپورتى تۋرالى جازاتىن بولدىم دەپ العاشىندا قۋانسام دا، ماتەريال ىزدەۋگە كەلگەندە قاتتى قينالدىم. ول تۋرالى عىلىمي-زەرتتەۋلەردىڭ تاپشىلىعى ءوز الدىنا، جالپى، حالىققا ارنالعان نۇسقالارىنىڭ ءوزى اۋىزدان-اۋىزعا كوشىپ جۇرگەنى بولماسا، باسپاعا تۇسكەنى دە شامالى ەكەن. سونداي قينالىپ، سۋساپ جۇرگەن كەزىمدە «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە «جىلقىنى ويلاسام، جىلاعىم كەلەدى» دەگەن ماقالا كوزىمە وتتاي باسىلدى. وشكەنىم جانىپ، جوعالعانىم تابىلعانداي بولدى»، – دەپ جازادى.
مىنە، زەرتتەۋشىلەرگە جول سىلتەگەن وسى ماقالانىڭ ءالى كۇنگە دەيىن باعدارشامداي اسەرى بايقالادى. «جان­ۋارلار الەمى» (2014 ج.) دەگەن كىتابىندا پروفەسسور رىسباي ساتىمبەكوۆ كەرقۇلاندى سيپاتتاي كەلىپ: ء«بىز ايتىپ وتىرعان دەرەكتى جىلقى مالىنىڭ ەرەكشە جاناشىرى، ءارى قازاقتىڭ بەلگىلى اقىنى قاجىتاي ءىلياسۇلى بىرنەشە دۇركىن باسپا بەتتەرىندە جانايقايىمەن جازىلعان «جىلقىنى ويلاسام، جىلاعىم كەلەدى» دەگەن ماقالاسىنان ءۇزىندى كەلتىرىپ وتىرمىز. مۇنداي قۇندى دەرەكتەردى جيناپ جۇرگەن اقىن اعامىزعا مىڭ العىس. كەرقۇلانعا بەرىلگەن انىقتاما ول تۋرالى جازىلعان عىلىمي ەڭبەكتەرمەن تولىق سايكەس كەلەدى»، – دەيدى. جىلقىتانۋشى عالىم احمەت توقتاباي «قازاق جىلقىسىنىڭ تاريحى» اتتى قوماقتى زەرتتەۋىندە قاجەكەڭنەن ارنايى سىلتەمە كەلتىرەدى. ىزدەگەن ادامعا مۇنداي مىسالدار تولىپ جاتىر.
قاجەكەڭ تاعى ءبىر قولجازباسىندا جىلقىتانۋ عىلى­مىنداعى ورنى ەرەكشە سانالاتىن جىلقىنى قىل­پىنان تانيتىن نەشەتۇرلى دەگدار سىنشىلاردى (اتبەگىلەر) اتاپ ءوتىپتى. «ونىڭ حاتقا تۇسكەندەرى ماراباي، تولىباي، كۇرەڭباي، ماحامبەت، اباي، اقان، ءىلياس، كەرىمبايلار بولسا، اتى جەكەلەگەن ەڭبەكتەردە عانا اتالاتىن سايىپقىران سىنشىلارىمىز قانشاما؟! ايتالىق، اقتامبەردى، بي بورانباي، ەسپەمبەت، وشانباي قاجى، ەسەنباي زاڭگى، مىرزاحان بولىس، مۇڭعۇلدان – جوندىن، بەلەك، موڭكە ءتارىزدى عۇلامالار ارتىنا ءىز قالدىرعان ەكەن. بۇلاردى تاراتار بولساق، تاڭعا تاۋسىلمايدى» دەسە، «...قارا تۇلپاردىڭ سوڭعى تۇقىمىن، ياعني ارقالى ات، كىندىكتى ايعىرىن قولىنان بەرگەن مەدەۋ پۇسىرمانوۆتىڭ قارا تۇلپارى، ءساتتىڭ (موڭكە ءبيدىڭ ءىنىسى) تورى تۇلپارى، قۇرمانعالي قاجىنىڭ قۇلا تۇلپارىنان نە بار؟ جوققا ءتان. جاناق اقىننىڭ شۇبارى، اقتامبەردىنىڭ شۇ­بارى، س.سەيفۋلليننىڭ «تار جول تايعاق كەشۋىن­دەگى» پاڭ نۇرماعامبەتتىڭ پاتشاعا تارتقان ءۇش بىردەي شۇبار قىسىراق ۇيىرىنەن تۇقىم قالدى ما؟ تاۋكە باتىردىڭ اق بوزى، ءمادي باپيۇلىنىڭ «اق قويانى»، ب.مومىشۇلىنىڭ سوعىس الاڭىندا ويقاستاتقان تارلانبوزى. مىنەكي، مۇنىڭ ءبارى كەشەگى قازاق دانالىعىمەن سۇرىپتالعان ءوز تۇل­پار­لارىمىز عوي. ساكەننىڭ انگە قوسقان «اقبوزى»، تاكەننىڭ قاراسوزبەن جىرلاعان «اقبوزى»، ء«ابىش­تىڭ «بايگە تورىسى»، قابدەشتىڭ «قوزى­كۇرەڭى»، ماعاۋيننىڭ «نار قىزىلى» – سونىڭ ۇل­كەن ايعا­عى»، – دەپ جىلقىتانۋشىلارعا عانا ەمەس، باسقا دا زەرتتەۋشىلەرگە جول سىلتەگەن ەكەن.
«قازاق تاريحى قالاي بۇرمالانسا، جىلقى تاريحى سولاي بۇرمالانعان» دەگەن جۋرناليست ت.تاشەنوۆكە بەرگەن سۇحباتىندا قاجەكەڭ: «مەنىڭ ەسەبىم بويىنشا، بايگە اتىنىڭ جەتپىس توعىز ءتۇرلى سىنى بولادى. ءىلياس جانسۇگىروۆ «قۇلاگەرىندە» تۇلپار اتتىڭ ەلۋ ءۇش بەلگىسىن جازادى. ابايدا اتتىڭ جيىرما جەتى ءتۇرلى سىنى بار. ال بي بورانباي قابانبايدىڭ قۋباسىن تاڭداعاندا، جۇيرىك اتتىڭ ەڭ نەگىزگى ون سەگىز بەلگىسىن ايتادى. اباي: «توياتتاعان بۇركىتتەي سالقى ءتوستى» – دەسە، بي بورانباي: «ارتىنان قاراعاندا ءتوسى كورىنىپ تۇراتىن بولسىن» – دەيدى. اباي: «شوقپارداي كەكىلى بار، قامىس قۇلاق، قوي مويىندى، قويان جاق، بوكەن قاباق» دەسە، ماراباي: «سارىمساقتاي قۇلاقتى، سارى اتانداي قۋاتتى، وت ورنىنداي تۇياقتى، اش ارىستان سياقتى»، – دەيدى. ءبارىنىڭ كورۋ نۇكتەلەرى بىردەي، بىراق ارقايسىسى وزىنشە ءار قىرىنان ايتادى. ابايدىڭ «اتتىڭ سىنىندا» «بايلاپ كورسەك» دەگەن ءسوز بار. مۇندا ۇلكەن پالە جاتىر. بايگە اتى بەلدەۋدە تۇرعان كەزىندە ءتۇزۋ سۇلكيىپ تۇرمايدى، قابىرعالاپ، قىرىن تۇرادى. مەن مۇنىڭ بارلىعىن ءومىر تاجىريبەمدە كورىپ وسكەن اداممىن. قازىر ماعان ءجۇز ات، بەس ءجۇز ات كورسەتىڭىز، كوزىلدىرىگىمدى كيىپ، قىرىق سانتيمەتردەن جانارىنا انىقتاپ قاراسام، شاباتىنىن نە شاپپايتىنىن ايتا الامىن. بىراق مەن ونى ايتپاس بۇرىن ات شاباتىن جەردىڭ شاراسىن، جەرى ەڭىس پە، قايىس پا، جازىق پا، سونى ءبىلۋىم كەرەك. الدى – الاسا، ارتى – بيىك ات ءورشىل كەلەدى. كەيبىر اتتىڭ الدى-ارتى بىردەي شارشى بولادى. ماحامبەت: «ىلديدان سالسا، توسكە وزعان، ەرتەدەن سالسا، كەشكە وزعان، قوي مويىندى كوك جۇلىن، توماعا كوز قاسقا ازبان» – دەيدى. وسى ءبىر شۋماق ولەڭدە اتتىڭ ءومىربايانى، ونىڭ ونەرىنىڭ ءورىسى، تاعدىرى تۇر. ماحامبەت سونىڭ ءبارىن ءبىر شۋماق ولەڭگە سىيدىرىپ جىبەرگەن»، – دەگەن ەكەن.
مارقۇمنىڭ جىلقى تۋرالى جازعاندارىن اقتارىپ وتىرسام، «جىلقى جىرى» دەگەن تاقىرىپپەن جارتى بەتىن باستاپ قويىپتى. جۇيەلەپ جازباق بولعانعا ۇقسايدى. بولەك قاعازداعى جوبا-جوسپارىندا 44 ءتۇرلى ات سىنىن كورسەتىپ، تۇسىنە قاراي قىلاڭ، باران دەگەن ەكى ۇلكەن تاپقا ءبولىپ، جىكتەپتى. جىلقى ءۇيىرىنىڭ، جىلقى ءجۇرىسىنىڭ، جاس اتاۋلارىنىڭ، ۇيرەتۋدىڭ، بايلاۋدىڭ تۇرلەرىن ءتىزىپ جازىپتى.
«ەر قاناتى – ات» دەپ ۇعىنعان دانا حالقىمىز عاسىرلار بويى ىرىكتەپ، سۇرىپتاۋ ارقىلى تۇلپاردى تاپسا، قولونەرىمەن ونىڭ ەر-تۇرمانىن اشەكەيلەدى. ساز ونەرى ارقىلى اتىن انمەن ايشىقتاپ، كۇيمەن كوركەمدەمەدى مە؟ ايتالىق، «سۇرجەكەي»، «قۇلاگەر»، «ەكى جيرەن»، «ەكى-اي تورى» ت.ب. وسىعان دالەل. ال كۇيدەن: «تەلقوڭىر»، «ماڭعابىلدىڭ قاراقاسقاسى»، «جولاۋشىنىڭ جولدى قوڭىرى»، «بالجىڭگەر»، «كەربەز كەرىك» ت.ب.» دەگەن سوزدەرىن وقىعاندا لىقسىپ كەلگەن جاس توقتار ەمەس. كوز الدىعا جاندى سۋرەت ەلەستەيدى ەمەس پە؟
قاجەكەڭ قايتىس بولاتىن كۇنى كۇندىز كوڭىل سۇراۋعا ءنۇسىپحان دوسى بيبىگۇل جەڭگەمىزبەن كەلگەن-ءدى. جۇمابەك ءىنىسى بولسا دا، قاسىندا. ءنۇسىپحان گورمون تارتىپ، تاتاردىڭ اۋەنىمەن جىر جىرلادى. سوسىن دومبىرانى الا سالىپ، «اۋدەم جەر» ءانىن تارتا باستاپ ەدى، قاجەكەڭ قاباعىن كىرجيتىپ: «ولاي ەمەس، اكەل دومبىرانى» دەپ باسىن جاستىقتان كوتەرتىپ، «اۋدەم جەردى» تارتىپ بەردى. سوندا ءنۇسىپحان دوسى «قاسيەتتى ساۋساعىڭنان اينالدىم!» – دەپ قولىنان ءسۇيىپ، جىلاپ جىبەرگەن ەدى. سودان قوناقتار كەتىپ، ۇيدە ءوزىمىز قالعاندا كەنجەسى نۇرجان زالدا وتىرىپ، كۇي تارتا باستادى. ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى نەشەتۇرلى كۇي كەتتى. «بۇگىن مىناۋ ەرەكشە شابىتپەن تارتىپ وتىر ەكەن، جارىعىم. تيىسپە»، – دەدى. كۇي تارتىلىپ بىتكەندە جانىندا وتىرعان جۇمابەككە: «شاقىرشى مۇندا»، – دەدى. نۇرجان قاسىنا كەلىپ، دومبىراسىنىڭ قۇلاق كۇيىن كەلتىرىپ، ءبىراز اينالدى. وعان شىدامسىز جۇمابەك: «تارتا عوي، جانىم!» – دەيدى. نۇرجان سول كەزدە كوڭىلىنىڭ قالاۋىمەن سۇگىردىڭ «جولاۋشىنىڭ جولدى قوڭىرى» دەگەن كۇيىن تارتادى. ۇيىقتاپ كەتكەن ادامداي، قيمىلسىز جاتقان قاجەكەڭ كەنەت كوزىن اشىپ، جۇلىپ العانداي: «جۇمابەك، مەن دە جولاۋ­شىمىن عوي. مىنا كۇي بەكەر تارتىلمادى. وسى كۇيمەن اتتاناتىن شىعارمىن»، – دەگەن ءسوزدى كەيىننەن جۇمابەك تە ايتتى، نۇرجاننىڭ دا جادىندا قالىپتى. بۇل كۇي شىنىندا دا، تىڭداعان سوڭعى كۇيى بولدى. الماتى قۇشاعىنا قاراڭعىلىق ەنگەن كەزدە باۋىرى جۇمابەككە: «سەن دە قايت، ەرتەڭ 11-دەن قالماي كەل» – دەدى. سول ءتۇنى، ياعني 2013 جىلدىڭ 27 قاڭتارىندا تۇنگى ساعات 11-دە «ازىرەيىل باستاعان جان العىش پەرىشتەلەر كورىنگەن» بولۋى كەرەك، كوزىن ءارلى-بەرلى ماعىناسىز توڭكەرىپ، بۇگىپ جاتقان قول-اياعىن وقتاۋداي عىپ تۇزەپ، ولىمگە بويۇسىنعان قالپىندا كوزىن تارس جۇمدى دا، جەڭىل عانا ءبىر دەم الىپ، ەش قينالىسسىز نۇرجان ەكەۋمىزدىڭ قولىمىزدان بۇل پانيدەن باقي دۇنيەگە كەتە باردى عوي، جارىقتىق...

ول مۇشەل جاستان قورقاتىن. ءار مۇشەلدەن وتكەن سايىن قۋاناتىن. «بيىل ەستايدىڭ جاسىنا كەلەم، ءوزىن قاتتى جاقسى كورۋشى ەدىم، ونىڭ جاسىنان وتە الار ما ەكەنمىن؟» دەگەن ۋايىمىن اركىمگە ايتا بەرەتىن. قازاقتىڭ بەلگىلى ءانشى-كومپوزيتورى ەستاي بەركىمباەۆ 73 مۇشەلىندە قايتىس بولعان ەكەن. ءبىر وتىرىستا وسى ءسوزدى حالىق جازۋشىسى قابدەش جۇمادىلوۆكە دە ايتقان ەدى. ول كىسىنىڭ: «قايداعىنى ايتپاي، جاقسى ءسوز سويلەسەڭشى» دەپ ۇرىسقانى ءالى كۇنگە ەسىمدە.
ەندى قاراپ وتىرساڭىز، «جىگىت تە ارمان بارما، سۇيگەندى العان» دەگەن ەستاي سوزىنە ەرەكشە ءمان بەرىپ، «نە دەگەن اۋليە ادام» دەپ تابىنىپ وتىراتىن ءانشى-كومپوزيتوردىڭ جاسىنان كوپ ۇزاماپتى. ء«بىر جىگىتتەي عۇمىر ءسۇرىپ، ءبىر جىگىتتەي دۇنيەنى ءبىلىپ، بايۋعا بولاتىن جولدى تاڭداماي، حالىققا دا، حاققا دا تۋرا قاراۋ ءۇشىن ونەردى ماقسات قىپ الىپ» ء(وز ءسوزى) ءانىن ايتىپ، دومبىراسىن تارتىپ، ناسىبايىن اتىپ، ەستى سوزدەن، ءازىل-قالجىڭىنان جاڭىلماي، ومىردەن وتە بەرىپتى عوي. ول ولەر-ولگەنشە ناسىبايىن دا تاستاماي، اتىپ ءوتتى. بىراق اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆ سياقتى مادەنيەتتى اتاتىن. العاش اۋرۋحانانىڭ جانساقتاۋ بولىمىنە تۇسكەندە، باس دارىگەر «اعا، سىزگە مىنانىڭ زيانى كۇشتى» دەپ ناسىبايىن الماق بولىپتى. سوندا قاجەكەڭ ومىرباقي ناسىباي اتقان بەلگىلى ءبىر ادامداردىڭ اتىن اتاپ: «سولاردان اۋليەمىن بە، مۇنى الساڭ، مەن ءوز اجالىمنان بۇرىن ءولىپ قالۋىم مۇمكىن، ودان دا ءبىر ۋكول بەر دە، ولتىرە سال»، – دەپتى. دارىگەر دە جازۋشىنىڭ بالاسى بولعاندىقتان، قاجەكەڭدى ءۇن-ءتۇنسىز ءتۇسىنىپتى. ول تۋرالى «ولسە ءولسىن، ولمەسە ولىگى ريزا بولسىن دەدى-اۋ دەيمىن، سيستەمانى دا، قىمبات دارىلەردى دە اياماي سالدى عوي» دەپ ەدى.
مەن قاجىعۇمار شابدانۇلىنىڭ «قىلمىس» دەپ اتالاتىن التى تومىنا عىلىمي تالداۋ جاساعاندىقتان، ەكەۋىنىڭ ءبىتىم-بولمىسىنان سونشاما ۇقساستىق بايقايتىنمىن. ول ۇقساستىق ەكەۋىنىڭ دە ادام توزگىسىز جان سىرىلىگىندە جاتىر. قاجەكەڭ دە جانىنا اۋرۋ باتقان سايىن ەرەگەسىپ، قاسارىسا تۇسەتىندەي كورىنەتىن... ءتىپتى «اۋرۋمىن» دەسە، ەشكىم سەنبەيتىن. ول تۇگىل ءوزىنىڭ 66 ءتۇرلى اۋرۋى بار ەكەنىن ايتقاندا، ءوزىم دە سەنبەگەن ەدىم. قازىر سونى جازىپ الماعانىما وكىنەم. بۇعان اتتان قۇلاپ، 8-رەت سۇيەگىنىڭ سىنعانىن دا قوسقان بولۋى كەرەك.
قاجەكەڭنىڭ ءپىرى جىلقى ەدى، ۇنەمى تۇسىندە جىلقى كورەتىن. شامامەن 2007-2008 جىلدارى وكپەسى اۋراتىن تۇس بولۋى كەرەك. مەن ەرتە تۇرىپ كەتكەم. «وياندى-اۋ» دەگەن مەزگىلدە بولمەسىنە كىرسەم، اياعىن جەرگە سالبىراتىپ جىبەرىپ، توسەكتەن باسىن كوتەرىپ وتىر ەكەن. مەنىڭ بەتىمە تۋرا قاراپ: «رۋدا، انا جەردە ەكى كوك ات جايىلىپ ءجۇر. وزدەرى تەرلەپ تۇر. سونىڭ تەرىن ىشسەم، جازىلام»، – دەدى. بەتىنە قاراسام، ءوڭى دە، كوزى دە ساپ-ساۋ. قالجىڭداعان شىعار دەگەن ويمەن: «جارايدى، كاريا» دەپ ء(بىز ءبىر-ءبىرىمىزدى «كاريا» دەيتىنبىز، ونىڭ شىعۋ تاريحى – بولەك اڭگىمە) شىعىپ كەتتىم. ءبىز تۇراتىن ءۇيدىڭ سۋى باستاۋ بۇلاقتىڭ سۋىنداي ەرەكشە تاستاي بوپ اعادى، سول سۋدان اعىزىپ جىبەرىپ، ءبىر كەسەنى تولتىرىپ اكەلىپ: ء«ما، كاريا، اتتىڭ تەرى»، – دەدىم. سۋدى ءسىمىرىپ، ءىشىپ جىبەردى دە «ۋھ!» دەپ جاتا كەتتى. ماڭدايىن ۇستاسام، قىزۋى كوتەرىلىپ تۇر ەكەن. جالما-جان كوك ورامالدى cۋىق cۋعا مالىپ: «كاريا، اتتىڭ تەرىنە شىلاپ اكەلدىم» دەپ ماڭدايىنا باسىپ، ءدارى بەردىم. «راحمەت، جارىعىم!» دەدى. ءبىرازدان كەيىن تۇك بولماعانداي، تۇرىپ كەتتى. ايتسام، سەنبەيدى. جىن با، سايتان با دەپ ويلاپ قويام. بىراق مەنىڭ وتىرىككە جانىم قاس ەكەنىن جاقسى بىلەتىندىكتەن، سەندى. ەكەۋمىز بىرەسە كۇلىپ، بىرەسە تاڭداي قاعىسا اڭگىمەلەسە وتىرىپ، ورازامىزدى اشقان ەدىك.
قايتىس بولارىنىڭ الدىندا دا، تۇسىنە اقبوز ات كىردى. جۇيرىكتىڭ ناق ءوزى، تۇلپار ەكەن. اقبوز اتقا مىنگەن مۇحتار قۇل-مۇحاممەد ءوزى ءبىر كرۋگ اينالىپ كەلىپ: «اعا، مىنانى سىناپ بەرىڭىزشى!» دەپ اتتى كولدەڭەندەپ الدىنا تارتا بەرىپتى. سول كەزدە ونىڭ ءىنىسى راقىمعالي كەلىپ: «مەن دە ءبىر اينالىپ كەلەيىنشى» دەپ ول دا شاۋىپ، ءبىر اينالىپ كەلىپتى. ودان كەيىن قاجەكەڭ ءبىر اينالىپ شىعىپتى. مەن ء«تۇسىڭ جاقسى ەكەن، جازىلىپ كەتەرسىڭ» دەپ جورىدىم. سويتسەم، بۇل ءتۇس «اتامۇرا» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى راقىمعالي قۇل-مۇحاممەدتىڭ ءوز قاراجاتىمەن شىعارىپ بەرەتىن «كەلەشەك، مەنى ءتۇبى تۇسىنەرسىڭ» دەگەن ەستەلىكتەر كىتابى مەن «اۋەنىم اققۋدى دا ەلەڭدەتەر» دەگەن ءان-كۇي جيناعىنا كورىنگەن ەكەن-اۋ دەپ ويلايمىن. كىم ءبىلسىن! بىراق ەكەۋمىز دە سول كۇنى كەرەمەت قۋانعان ەدىك.
ۋاقىت سىناپتاي سىرعىپ ءوتىپ بارادى. ول ءتىرى بولعاندا، بيىل 75-كە تولار ەدى. قاجەكەڭ جىلقىنى ويلاپ، جىلاعىسى كەلسە، مەن قاجەكەڭدى ويلاعاندا، جىلقى جىلى جىلاعىم كەلەدى...

رۋدا زايكەنوۆا، اقىننىڭ جارى

"جاس قازاق" گازەتى