پرەزيدەنتتىڭ ءسوزىن كىم جازىپ بەرەدى ەكەن وسى؟ تاريحتى بىلەتىن، قازاقتى تانيتىن، ساۋاتتى ەشكىم قالماعان با؟

قر اتا زاڭىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان جيىندا ەلباسىمىزدىڭ دەگەنى مىناۋ: «باسقا ەلدەرمەن  سالىستىرعاندا سوڭعى 300 جىلدا قازاق جەرىندە دەموكراتيا مادەنيەتى، ساياسي مادەنيەت دەگەن ەشقاشان بولماعان. ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى  سالىستىرۋشى دوستارىمىزعا ازيالىق قوعامنىڭ جۇيەسىنە، تاريحىنا، مادەنيەتى مەن داستۇرىنە ءۇڭىلسىن دەپ كەڭەس بەرەمىن».

جارىلىپ كەتسەڭ دە ايتىلعان ءسوز وسى. ءوز باسىم، قازاق ەلىندە ءداستۇردى ساقتاپ، ۇستانىپ جۇرگەن، تامىرى تەرەڭدە جاتقان تاريحىمىزعا ۇڭىلگەن، اقتاڭداقتارىن اشۋعا سەپ بولعان، مادەنيەتىمىزدى اسقاقتاتۋعا اتسالىسقان، ەلى ءۇشىن جانىن قيعان حاندارىن، باتىرلارىن، ابىزدارىن، الاشورداشىلارىن، عالىمدارىن، اقىندارى مەن ازاماتتارىن تانىتىپ، ناسيحاتتاۋعا ىنتى-شىنتىسىمەن كىرىسكەن تۇلعانى  بيلىك باسىنان كورگەن جوقپىن. كورگىم-اق كەلەدى، جوق قوي! انا تىلىمىزدەن جەرىپ، ءوزىمىزدى ءوزىمىز وزەكتەن تەۋىپ وتىرعاندا،  «مادەنيەتىمىز بەن ءداستۇرىمىزدى ۇستانىپ كەلەمىز»،-دەگەنى قاي ساسقانى؟ سويتە تۇرا بىزدە باسقارۋ مادەنيەتى بولماعان دەيدى. مادەنيەتسىز ەل بولساق قالايشا  ۇستانىپ كەلەمىز؟ ۇقپايمىن. مۇنى ەكى جاقتى ساياسات دەيدى. ال ەندى وسى ايتىلعاندارعا ءورىستىلدى قاۋىمنىڭ جازعان كوممەنتاريلەرىن وقىپ كورىڭىزدەر:

دۇرىس. توق ەتەرى - وسى.

قايتپاڭىز.

ءبارىنىڭ اۋزىنا قۇم قۇيدىڭىز.

كوررۋپتسيامەن ءبىر ءوزىڭىز كۇرەسىپ كەلەسىز.

ءسىزدىڭ اياعىڭىزدى شالىپ وتىرعاندار كوپ.

بىزدە سايلاۋ ءادىل وتەدى، پرەزيدەنتتى، پارلامەنتتى حالىق بوپ ءادىل جولمەن

سايلاعانبىز.

دەموكراتياعا ۇرىنعان گرەكيا، يتاليا، ەۋروپا ەلدەرى پۇشپاققا جەتتى مە؟

ۋكراينا نە بولدى، انە؟

دەموكراتيانىڭ بىزگە كەرەگى جوق. ازىرگە كەرەگى جوق.

P.S. وسىدان كەيىن جيرينوۆسكيلەرگە رەنجيمىز-اۋ؟..

مءادي ماناتبەك

قازاقتا دەموكراتيا 300 جىلدان بەرى بولماعان دەگەن سوزگە جاۋاپ

تاريحشىلار كوپ جاعدايدا سىرىم داتۇلىنىڭ باتىرلىعى مەن ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسقا قاتىستى ءىس-قيمىلدارىنا كوبىرەك نازار اۋدارىپ، ونىڭ قازاق دالاسىندا جۇرگىزگەن ءوزىن-ءوزى باسقارۋعا بايلانىستى جاڭاشىلدىعىن كولەڭكەدە قالدىرىپ ءجۇر. ەڭ العاشقى تومەنگى اكىمشىلىك باسقارۋ قۇرىلىمى پاريج كوممۋناسى (1789-1794) دەپ سانالىپ كەلسە، سىرىم داتۇلى ودان ءتورت جىل بۇرىن قازاق دالاسىندا حالىقتىڭ ءوزىن ءوزى باسقارۋىنىڭ نەگىزىن قالاعان ادام. ەڭ العاش رەت قازاق دالاسىنداعى حاندىق باسقارۋدىڭ ورنىنا كىشى ءجۇز ايماعىندا حالىقتىڭ ءوزىن ءوزى باسقارۋ ءتۇرى - حالىق جينالىسىن ەنگىزىپ، وسى باسقارۋ تۇرىنە كوشۋگە پاتشالىق رەسەيدى كوندىرىپ، وتار بولعان قازاق دالاسىندا العاش رەت رەسەي زاڭىنا ەمەس، قازاق دالاسىنىڭ اتا-بابا قالدىرعان ەرەجەلەرىنە باعىناتىن اكىمشىلىك ايماق قۇردى. وسى زاڭنىڭ ارقاسىندا سول كەزدەگى مىلتىقپەن قارۋلانعان ورىس كازاكتارىنىڭ قازاق اۋىلدارىنا شابۋىل جاساپ توناۋ مەن مالىن ايداپ اكەتۋىنە توسقاۋىل قويدى. قازاقتار جايىق وزەنىنە جاقىنداۋعا، جاعالاۋىنا قونىستاۋعا مۇمكىندىك الدى.

ساعات ءجۇسىپ 

 Abai.kz