قارقارالىداعى قۇنانباي قاجى مەشىتى

«تۇيە شوككەندە قامقا سەرەيىپ سۇلىق ءتۇستى دە، قودار ولمەگەن ەكەن، بۇكتەتىلىپ ءتۇستى»، بۇل سويلەم كىمگە دە بولسا تانىس شىعار. اعا سۇلتان قۇنانبايدىڭ قايىن اتا مەن قارالى كەلىن اراسىندا بولدى دەگەن دالەلدەنبەگەن قاتىناسىنا جاسالعان ۇىكم ەدى بۇل:

ء«تورت جىگىت جەتەكتەپ جىلدام تارتىپ، اناداي  جاتقان قارا اتاننىڭ وڭ جاعىنا اپاردى. باسىنا قاپ سياقتى بىردەڭەنى جابا سالدى. بەس-التى كىسى تاپجىلتپاي، تۇيەنىڭ ابىرعاسىنا باسىپ، جىعىپ ۇستاپ تۇردى. قودار تاعى لاعىنات ايتىپ ايقايلاي بەرىپ ەدى، سىرتىنان ءبىر قاتتى كۇش تارپىپ، سەرپىپ جىبەرگەندەي بولدى. تۇرىپ بارا جاتقان تۇيەنىڭ قابىرعاسى قاققان ەكەن. وسىدان ءارى موينىنان «لىق» ەتىپ، تەمىردەي قىسىپ، جانىن سۋىرىپ اكەتىپ بارا اتقان تاۋداي اۋىر كۇش باستى. جالعان جاپىرىلىپ، ۇستىنە كەپ قۇلادى... كوزىنىڭ وتى جارق ەتتى دە،ء سونىپ بارا جاتتى. جيىندا ءۇن جوق. تۇيەنىڭ ار جاعىنا قودارمەن تەڭ قىپ اسقان قامقا، تۇيە تۇرىسىمەن، ءبىر ساتتە ءۇزىلىپ كەتتى. ونى ءبارى كورىپ تۇر. قودار ءبىر جيىرىلىپ،ء بىر سوزىلىپ، تەز ولە المادى...

باتىرعا بىتكەن زور دەنەسى، سوزىلعان ۋاقىتىندا، بۇرىنعىسىنان دا ۇزارىپ نار تۇيەنىڭ بويىنا تەڭەلگەندەي، اياعى جەرگە تيەر-تيمەستەي بولدى. تۇيەنى تۇرعىزىپ ءبىرتالاي ۇستاپ تۇرعاندا، جيىن ءالى ءۇن قاتپادى.  ەكى جاننىڭ ءولىم ازابىن ءوز ۇستىنە ارقالاپ تۇرعان تۇيە دە ءۇنسىز...   ازدان سوڭ قۇزدىڭ باسىنا ەرەۋىلدەگەن جاياۋلار شىقتى دا، ويداعى جيىنعا قارادى. قۇنانباي تۇرەگەلىپ، وقشاۋىراق شىعىپ، قولىن تومەن سىلىكتى، «تاستا» دەگەنى. جوعارىداعى ءتورت جىگىت،  قودار دەنەسىن قاۋمالاپ، ىلگەرىلى-كەيىندى تولقىتىپ تۇرىپ، ءبىر كەزدە تاستاپ  جىبەردى...

ازاپ پەن قورلىق شەككەن، ونسىز دا ءولى دەنە، جولشىباي ءبىر تاسقا سوقپاستان تۇپا-تۋرا اعىپ كەپ، اۋىر سالماقپەن كۇرس ەتىپ ءبىر-اق ءتۇستى. قازىر دە شوقتاي جيىلىپ قالعان توپتىڭ قاق قاسىنا كەپ قۇلادى. شەتىرەك تۇرعان كىسىلەرگە ەستىلگەندەي بوپ، اقىرىن عانا كۇتىر  ەتىپ سۇيەك-سۇيەگى سىنا تۇسكەندەي بولدى» - بۇل سول زامانعى زالا زاڭىمەن شاريعات ۇشتاسقان ءادىل جازا ەدى. ناپسىقۇمارلىقتىڭ، زينانىڭ جازاسى ەدى.

17 تامىزداعى Nur.kz اقپاراتى: «شقو-دا 5 قىزدى تاربيەلەپ وتىرعان وتباسىنىڭ جاعدايى جاقسى بولاتىن. قىزدار ساباقتى جاقسى وقىپ، اتا-انالارىنا كومەك كورسەتىپ وتىراتىن. الايدا ۇلكەن قىزى 16 جاسقا كەلگەندە بۇل مامىراجاي ءومىر جانتۇرشىگەرلىك جاعدايلارعا ۇلاسادى. ونى تۋعان اكەسى زورلاپ تاستايدى. قورقىپ قالعان قىزىنا اكەسى: «بىرەۋگە ايتاتىن بولساڭ، وزىڭە دە، اناڭا دا اۋىر تيەدى!» دەپ قوقان-لوقى كورسەتكەن. ءۇش جىل بويى اكەسى زورلاپ كەلگەنى تۋرالى جەتكىنشەك ەشكىمگە ءتىس جارماعان. جازاسىز بىلگەنىن ىستەپ كەلگەن ەر كىسى جاسى 15-كە ەندى كەلگەن كىشى قىزىنا دا تيىسە باستايدى. ابىروي بولعاندا، ازعىن كىشى قىزىن زورلاپ ۇلگەرمەگەن.»

وسى جىلدىڭ 16 شىلدەسىندەگى 24.kz  اقپاراتى: «پاۆلودار وبلىسىندا ءوزىنىڭ تۋعان قىزىن زورلاپ كەلگەن پەدوفيل اكەنىڭ ءىسى سوتقا جەتتى. ەكىباستۇز قالاسىنىڭ 38 جاستاعى تۇرعىنى دەنيس كلەمەنتسوۆ ءوز قىزىن 2 جىل بويى جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەپ كەلگەن»

وسى جىل. 24 ماۋسىمداعى Tengrinews.kz اقپاراتى:  «اتىراۋ وبلىسىندا وگەي قىزىن زورلاعان اكە 2 ايعا قاماۋعا الىندى. تەرگەۋ ورگاندارىنىڭ الدىن الا مالىمەتى بويىنشا، ول قىزدىڭ اناسىنىڭ جۇمىس بابىنا بايلانىستى ۇيىندە ءجيى بولماۋىن پايدالانىپ، وگەي قىزىن قورقىتىپ، بىرنەشە مارتە ازعىندىق ارەكەت جاساۋعا ماجبۇرلەگەن. ال ەكىنشى سانكتسيا 11 جاستاعى قىزدىڭ دارمەنسىزدىگىن پايدالانىپ، ازعىندىق ارەكەت جاساعان وبلىس ورتالىعىنىڭ تۇرعىنىنا بايلانىستى. ول دا 2 اي مەرزىمگە قاماۋعا الىندى».

بيىلعى جىل. 28 ناۋرىزداعى «استانا اراناسىنىڭ» اقپاراتى: «ورالدا وگەي قىزىن زورلاعان اكە 11 جىلعا سوتتالدى. باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ، زەلەنوۆ اۋدانى، چيروۆ اۋىلىندا تۇراتىن ەرلى-زايىپتىلار بۇل قىزدى 2012-شى جىلى پاتروناتتى تاربيەگە الىپ، باۋىرىنا باسقان ەكەن».

2014 جىل. 24 اقپانداعى كتك اقپاراتى: «وڭتۇستىك قازاقستاندا 12 جاسار قىزىن زورلاپ، جۇكتى قىلعان اكەگە قاتىستى سوت ۇكىمى شىقتى.»  39 جاستاعى اكەسى تۋعان قىزىن ءبىر جىل بويى زورلاپ كەلگەن. جەتكىنشەكتىڭ جۇكتى بولىپ قالعانى تەك 6 ايدان سوڭ انىقتالىپتى.

2013 جىلعى جەلتوقسان. Bnews.kz اقپاراتى: «الماتى وبلىسى ىلە ءاىىب-عا مەجدۋرەچينسك اۋىلىنىڭ تۇرعىنى بەلگىسىز ەر ازامات كامەلەت جاسىنا تولماعان قىزىن زورلادى دەپ شاعىم ءتۇسىردى»، - دەپ حابارلادى ءباسپاسوز قىزمەتىنەن. حابارلامادا ايتىلعانداي، 14 جاسار قىزدان جاۋاپ الۋ كەزىندە ول ءبىر جىل بويى ءوزىنىڭ وگەي اكەسى بىرنەشە رەت ءجابىر كورسەتىپ كەلگەنىن ايتقان

2012 جىل. قاراشا ايىنداعى كتك اقپاراتى: قاراعاندى وبلىسىنىڭ ساتباەۆ قالاسىندا تۇسىك جاساتقان مەكتەپ وقۋشىسى كوز جۇمدى. ازعىن قىزىن 12 جاستان باستاپ زورلاعان. ۇنەمى اراق ىشەدى. ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت بولعان جاعداي. انا ەمەس ول، قۇستىڭ ءوزى بالاپانىن قورعايدى عوي. ول وسى ۋاقىت بويى اناسىن دا، قىزىن دا زورلاپ كەلگەن. ديانانىڭ قۇربىلارى دا كەيىنگى كەزدە قىز قاباعىنان كىربىڭ بايقاعاندارىن جاسىرمايدى. ءتىپتى دينا اكەسىنىڭ وگەي ەكەنىن دە بىلمەپتى.

2012 جىل. ماۋسىم ايىنداعى otyrar.kz اقپاراتى: قالا ىرگەسىندەگى «قايتپاس-2» شاعىناۋدانىندا تۇراتىن بەكبولات اششى سۋعا قۇمارتىپ، ۇيگە ءجيى-ءجيى تالتىرەكتەپ كەلۋدى ادەتكە اينالدىرادى الايدا ادامدىق قاسيەتتەن الىستاي باستاعان بەكبولات ناپسىگە ەرىك بەرىپ، باسقا ەشنارسەنى ەلەيتىن ەمەس. وسىنداي كۇندەردىڭ بىرىندە، كوزى تۇماندانعان اكە وڭتايلى ءساتتى پايدالانىپ، تەزىرەك ارام پيعىلىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قىزىنا ءۇيدىڭ ەسىگىن ىشتەن بەكىتىپ كەلۋدى بۇيىرادى. ويىندا ەشتەڭە جوق بالاۋسا قىز اكەسىنىڭ ايتقانىن ورىنداپ، جانىنا شاقىرعاندا دا جەتىپ بارعان. ەسىك-تەرەزەنى قىمتاپ، كەرەۋەتكە جايعاسقان جەتەسىز اكە ءارى قاراي ايتۋعا اۋىز بارمايتىن ازعىندىق ارەكەتىن ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەن. قىزى شىڭعىرىپ، ارام نيەتتى ايۋاننىڭ قۇشاعىنان سىتىلعىسى كەلگەنىمەن، ازعىن ونى كۇشتەپ، زورلايدى. وسى ساتتە كەنەتتەن ءۇيدىڭ ەسىگىن ايەلى قاعادى. ال كۇيەۋى قىزىن دەرەۋ كيىندىرىپ، ىستەگەن ءىسى تۋرالى ءتىس جارماۋدى بۇيىرعان. وقو بويىنشا قىلمىستىق ىستەر جونىندەگى مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق سوتىنىڭ دەرەگىنشە، وسىدان كەيىن انانىڭ شاعىمى بويىنشا تۇتقىندالعان اكە 15 جىلعا سوتتالادى.

2012 جىل. 15 اقپان. قازاقپارات اقپاراتى: - اقتوبە قالاسى سوتىنىڭ ۇكىمىمەن 38 جاستاعى پەدوفيل 18 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. ول جازاسىن قاتاڭ رەجىمدەگى كولونيادا وتەيدى. مەكتەپتە دانەكەرلەۋشى بولىپ قىزمەت ەتكەن ەر ادام 1999 جىلى تۋىلعان وگەي قىزىن ەكى جىل بويى زورلاپ كەلگەن. ءجابىر كورگەن قىز وگەي اكەسىنەن قورقىپ اناسىنا ءتىس جارماعان...

2011 جىل. تامىز.  قازاقپارات اقپاراتى: «شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ءوزىنىڭ 6 سىنىپتا وقيتىن وگەي قىزىن 3 جىل بويى زورلاپ كەلگەن ازامات ۇستالدى».

...

ينتەرنەت بەتىنەن وسىنداي اقپاراتتى ءجيى وقيتىن بولدىق. جاعاڭدى ۇستاتىپ، جانىڭدى جيىركەندىرەتىن بۇنداي جاڭالىق جەتىپ جاتىر عالامتوردا. ەگەمەندىك العان سوڭ يمانىمىز تۇزەلدى دەگەنىمىز قايسى؟ ەل اۋماعىندا 3 مىڭعا جۋىق مەشىت بوي كوتەرگەنىمەن ەل اراسىندا وسىنداي ورەسكەل، ازعىن قىلمىستىڭ ازايماي تۇرعانى قالاي؟ اقپارات كوزدەرىندە قىلمىس جاساۋشىلاردىڭ ناقتى ۇلتى، ءدىنى اشىق ايتالماعان ارينە. الايدا، بۇنىڭ ءبارى قازاق قوعامىندا بولىپ جاتقان قىلمىستار. ءبىز كوشەدە زورلاپ كەتتى، جابىلىپ زورلاپ كەتتى، زەينەتكەردى زورلادى، مەكتەپ وقۋشىسىن زورلادى دەگەن اقپاراتتارعا دەن قويمادىق. تەك اكەسى قىزىن زورلاپتى دەگەن كىسى شوشىرلىق اقپاراتتارعا كوز سالدىق. اي سايىن، جىل سايىن مۇنداي قىلمىستار قايتالانىپ تۇرادى ەكەن. رەسپۋبليكانىڭ بارلىق وڭىرىندە تىركەلگەن. سوندا ءبىز حايۋان بولىپ كەتتىك پە؟ سونشا ازعانىمىز،قاسيەتتەن جۇرداي بولىپ توزعانىمىز قالاي؟ ءتىپتى مال ەكەش مال دا، مىسالى جىلقى بالاسى دا ءوز تولىنە شاپپايدى عوي. نەشە ون مىڭداعان جەتىم مەن، مىڭداعان بايسىز قاتىننىڭ، ەركەكسىز انانىڭ وبالى كىمگە؟ قىلمىستار نەگە ءجيى قايتالانادى. زاڭىمىزدىڭ سولقىلداقتىعىنان با، جازانىڭ بوستىعىنان با؟ مۇمكىن بۇگىنگى كۇننىڭ ءبىر اياۋسىز قۇنانبايى كەرەك شىعار. مادەنيەت-مادەنيەت دەپ ءجۇرىپ، وزگەنىڭ توزىعىن ابدەن ءسىڭىرىپ بولدىق. ەسىمىزدى جيىپ، ەتەگىمىزدى جينايتىن كەز كەلگەن جوق پا؟! قىزدى قارىنداس دەپ بىلمەيتىن ەركەك كوبەيگەن زاماندى قالاي تۇزەيمىز؟ تورەلىگىن ءسىز ايتىڭىز، قادىرلى وقىرمان!

اقان بەكتاس

Abai.kz