ەسىموۆتىڭ استاناعا الىپ كەتە الماعان، بىراق قالتاسىنا سالىپ كەتە جازداعان دۇنيەسى!  ەسىموۆ الماتىدان ءوزى كەتسە دە ەلەسى كەتپەپتى. نەگە دەيسىز عوي، احمەتجان سماعۇلۇلى استانادا جۇرگەنمەن الماتىداعى ورتالىق مۋزەيگە «قاۋىپ» ءتوندىرىپ جاتىر. ءيا، ورتالىق مۋزەيدىڭ ستاتۋسى رەسپۋبليكالىق دارەجەدەن ءتۇسىپ، الماتىنىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە اينالماق ەكەن. انىقتاي ايتساق، ەسىموۆ سونى قالاعان. سونداي نيەتپەن جازعان ءوزىنىڭ ءجيى سويلەيتىن تىلىندەگى حاتى دا بار. ول حاتتى وسىدان ءۇش جىل بۇرىن ۇكىمەت باسشىسى كارىم قاجىمۇقانۇلىنا جازىپتى. "وسىلاي دا وسىلاي" دەپ كەلەتىن ءسوز Abai.kz پورتالىنا جەتىپ، Abai.kz ءجۋرناليسىن زەرتتەۋ جاساۋعا جەتەلەدى.

بۇل ماسەلە تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيىنە حابارلاسقان تىلشىگە اتى-ءجونىن ايتقىسى كەلمەگەن قىزمەتكەر «قازىرگى ۋاقىتتا وسىنداي ماسەلە تۋىنداپ وتىرعانىن، ەسىموۆ مۋزەيدى الماتىنىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە اينالدىرۋعا كوپ كۇش سالعانىن، الداعى كۇندەردە وسىعان بايلانىستى ءباسپاسوز-كونفەرەنتسياسى وتەتىنىن» ايتتى. الايدا ناقتى قاي ۋاقىتتا، قاي جەردە ەكەنىن ايتا المادى.

ءبىزدىڭ ءسوز ەتىپ وتىرعانىمىز، قازاق حالقىنىڭ دامۋ تاريحىنا قاتىستى جادىگەرلىكتەر مەن مۇرالاردى جۇيەلەپ جيناقتايتىن، ساقتايتىن مادەني-اقپاراتتىق، عىلىمي زەرتتەۋ مەكەمەسى. ونىڭ تاريحى 20 عاسىردىڭ  30-جىلدارى ورىنبور قالاسىنداعى نەپليۋەۆ اسكەري ۋچيليششەسىنىڭ جانىنان اشىلعان ولكەتانۋ مۇيىسىنەن باستالدى. 1921 ج. ول قازاق حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ قاراماعىنا الىنىپ، "قازاق ولكەسىنىڭ ورتالىق ولكەتانۋ مۋزەيى" دەپ اتالدى، 1924 ج. رەسەي، قازاقستان جانە ورتا ازيا اۋماعىنىڭ شەكارالارىن مەجەلەۋ كەزىندە ونداعى ەكسپوناتتاردىڭ 1/ 3 بولىگى ورىنبور وكرۋگتىك مۋزەيىنىڭ، 2/3 بولىگى قازاق ولكەسىنىڭ ورتالىق مۋزەيىنە ءبولىنىپ بەرىلدى. 1929 ج. مامىر ايىندا مۋزەي ورىنبوردان قازاقستاننىڭ جاڭا استاناسى — الماتى قالاسىنا كوشىرىلىپ، جەتىسۋلىق ارحيتەكتۋرا اۋىلى پ. زەنكوۆتىڭ جوباسىمەن سالىنعان كافەدرالدى سوبور عيماراتىنا ورنالاستى. سول كەزدە وعان جەتىسۋ وبلىستىق مۋزەيىنىڭ قورى، 1941 ج. رەسپۋبليكا اتەيزم مۋزەيىنىڭ قورى قوسىلىپ، 1944 جىلدان باستاپ "قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ورتالىق مۋزەيى" دەپ اتالدى.

ماسىموۆكە ەسىموۆتىڭ جازعان حاتىن وقىپ كۇلكىڭ كەلەدى، مۋزەيدى الماتىنىڭ مەنشىگىنە سۇراپ، رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىپ وتىرۋىن دا وتىنەدى. استانادا بوي كوتەرگەن ۇلتتىق مۋزەيگە جانى اشىعانسىعان ەسىموۆ الماتىداعى رەسپۋبليكالىق مۋزەيدى مادەني ورتالىق جاساماقشى بولىپتى. ال، بىلەتىندەر الماتىنىڭ ەڭ قىمبات جەرىندە، ەڭ ەڭسەلى عيماراتتارى اراسىندا ورنالاسقان مۋزەي عيماراتىنىڭ ءمانى وزگەرىپ،  ويىن-ساۋىق كەشەنى بوي كوتەرۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ دابىل قاعۋدا.

سماعۇلۇلىنىڭ قاجىمۇقانۇلىنا جازعان سۇرامشاق حاتىن دەر كەزىندە سىناپ، سول كەزدەگى مادەنيەت ءمينيسترى دارحان مىڭباي قارسى تۇرىپتى. كەيىننەن، 2014 جىلى، 2 شىلدە استانادا اشىلعان ۇلتتىق مۋزەيگە دارحان قامزابەكۇلى ءوزى ديرەكتور بوپ تاعايىندالدى. ءمينيستردىڭ ماقۇلداۋىنان وتپەي قالسا دا، ەسىموۆ ءىز سۋىتپاي دارحان مىڭبايدىڭ وزىنەن قولداۋ كۇتىپ حات جازادى. بۇل رەتتە سماعۇلۇلىنا  قارجى مينيسترلىگى دە مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ وسى ماسەلە بويىنشا قۇزىرەتتى ەكەنىن تاپتىشتەي ءتۇسىندىرىپ جاۋاپ جازىپ رەسپۋبليكالىق مارتەبەسى بار مۋزەي الماتىنىڭ مەنشىگىندە بولعاندا جاسالا قوياتىنداي جوبا-جوسپار تالاپ ەتەدى. ارادا حاتتار بورايدى. ءسويتىپ، الماتى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولعان سەيدۋمانوۆ دەگەن كىسى دارحان مىڭبايعا الماتىعا مۋزەيدى بەرەتىن ۇكىمەت قاۋلىسىنىڭ جوباسىن دايىنداۋدى «مىندەتتەپ» حات جازىپ جىبەرەدى.

ماسىموۆكە ورىسشا حات جازاتىن ەسىموۆ كوپ وتپەي، ورىنباسارىنىڭ مينيستردەن تالاپ ەتكەن جوباسىن ءوزى دايىنداپ، د. مىڭبايعا قازاقشالاپ حات جىبەرەدى. جوبا بويىنشا ءماسىموۆ مۋزەيدى الماتىنىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە بەرە سالۋى كەرەك. بەرىپ قانا قويماي 2016-2018 جىلدارى مۋزەيگە جىلىنا 350 ملن. تەڭگە قارجىنى مينيسترلىك قۇيىپ وتىرۋى كەرەك. بۇنداي سومانى الماتى بيۋدجەتى ىركىپ وتىرۋى كەرەك. سونىمەن بۇل ماسەلە اياعىنا جەتپەگەن. باياعىدا ەسىموۆتىڭ ەكپىنىنە قارسى تۇرعان مىڭباي قازىر مۋزەي باسقارىپ كەتتى. ونداي قۇزىرەتتى ورىندا ارىستانبەك مۇحامەديۇلى وتىر.  مۋزەيدىڭ الماتىنىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە وتەتىنى تۋرالى سىبىستىڭ باسىلماعانىنا قاراعاندا ەسىموۆ ويىنان ءالى اينىماسا كەرەك. مۋزەي -  تاريح، مۋزەي قازاق حالقىنىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان بولمىسى. مۋزەي اكىمنىڭ كوزى تۇسەتىن شۇرايلى، مايلى جىلىك بولعانىمەن ساۋداعا سالاتىن قازىنا ەمەس...

ەسىموۆ مادەني ورتالىق سالامىن، زاماناۋي ونەردىڭ وشاعىن تۇرعىزامىن دەسە، الماتىدا باسقا جەر جوق ەمەس ەدى. الماتىداعى جۇزدەگەن سىراحانا مەن ونداعان گەي كلۋب، جىنويناق پەن جەلوكپە جانداردىڭ كوڭىل كوتەرۋىنە ارنالعان، قوجايىندارى بەلگىسىز نەمەسە اتى ايتىلمايتىن ورىندار بار. مينيسترمەن جاعالاساتىن ەسىموۆتىڭ سولارعا شاماسى كەلمەيدى ەمەس، كەلەدى. جەتى جارىم جىل وتىرعاندا الماتىنىڭ ءار نۇكتەسىن جاتتاپ تا العان شىعار. سونشا ۇزاق بيلىگىندە مۋزەيدەن باسقا ءبىر توقىمداي جەر كوزىنە تۇسپەپ پە ەكەن؟ بۇل ەندى جاۋابىن EXPO-دا وتىرعان ەسىموۆ قانا بىلەتىن سۇراق. ءبىر انىعى: مادەني تامىرىنان اجىراماۋدى قاپىسىز ۇققان بۇگىنگى قازاق الماتىداعى مۋزەيدى سۋماڭ قولعا بەرە سالىپ قاراپ وتىرا المايدى!

نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz