06-شى تامىز كۇنى سارىاعاش اۋدانى قىزىلاسكەر اۋىلىندا مارقۇم ۋاليحان احمەتوۆتىڭ قىرقىندا بولدىق. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن، ماۋسىمنىڭ 27-نەن 28-ىنە قاراعان ءتۇنى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، سارىاعاش اۋدانى، قىزىلاسكەر اۋىلىنا قاراستى سىرداريا وزەنىنىڭ جاعاسىندا قازاقستان ازاماتى – بالىقشى ۋاليحان احمەتوۆ وزبەك شەكاراشىلارىنىڭ قولىنان قازا تاپقان بولاتىن.  اتالعان جاعدايعا بايلانىستى قازاق بيلىگىنىڭ ۇنسىزدىگىن كورىپ، بىزدەر (بولاشاق قوزعالىسى), ءبىر توپ اداممەن الماتى قالاسىنداعى وزبەكستان كونسۋلدىعىنىڭ الدىندا كىشى-گىرىم ميتينگ ۇيىمداستىرعان بولاتىنبىز. ماقساتىمىز – يسلام كارىموۆكە حات جولداۋ. تالاپ: كىنالى وزبەك شەكاراشىسىن جاۋاپقا تارتۋ. قولما-قول سول جولى كونسۋلعا بەرە الماعان حاتتى ءبىز اقىرى پوشتا ارقىلى كارىموۆكە بەرىپ جىبەردىك. بىراق الىگە دەيىن جاۋاپ جوق. ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىڭ قۇنىن بەس تيىن كورەتىن وزبەكستان جاعى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىن قايتسىن قازاقستاننىڭ!؟

سارىاعاشقا بارىپ تۇرىپ تىڭ اقپاراتتارعا تاعى دا قۇلاق تۇردىك. ماسەلەن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ۋاليحان احمەتوۆ – تاۋەلسىزدىكتەن بەرى وزبەكستان شەكاراشىلارىنىڭ قولىنان قازاق تاپقان تەك سارىاعاش اۋدانىنىڭ 56-شى تۇرعىنى. بۇل 56-نىڭ ىشىندە شىنىمەن شەكارا بۇزىپ ولگەندەرى دە بار(ول جاعدايدا دا ادام اتۋ – اسقان قاتىگەزدىك بولىپ سانالادى), بىراق قازاق جاعىندا ءجۇرىپ وققا ۇشقاندار دا از ەمەس. اتالعان 56-عا قاتىستى ناقتى دالەلدەر سۇراعانىمىزدا، جەرگىلىكتى تۇرعىندار: «قاجەت بولسا، 56 كوز جۇمعان قازاقتىڭ دا ۇيىنە كىرىپ شىعۋعا بولادى» دەگەن ءۋاج ايتتى. جانە دە وسى اقپاردى بىرنەشە بەدەلدى اقساقالدار دا راستادى.

قازا بولعان جىگىتتىڭ قىرقى بىتىسىمەن، ونىڭ اتىلعان جەرىنە بارۋعا بەل بايلادىق. سىردىڭ بويىندا، قالىڭ توعايدىڭ ىشىندە ەكەن.  احمەتوۆتىڭ اتىلعان جەرى ناق قازاقستاننىڭ تەرريتورياسى. ەكى ەلدىڭ شەكاراسى سىرداريانىڭ ەڭ تەرەڭ جەرىمەن وتەدى دەپ كەلىسىلگەن ەكەن. ال، احمەتوۆ وزەن ىشىندە اتىلعان، ءتۇن ورتاسىندا. قالىپتاسقان جاعدايدا بالىقشىنىڭ وزەن ىشىندە ەڭ تەرەڭ جەردەن ءوتىپ كەتكەنىن انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس. سول سەبەپتى وزبەكستان جاعىنىڭ «شەكارا بۇزىپ اتىلدى» دەۋى ەش قيسىنعا كەلمەيدى.

احمەتوۆ اتىلىسىمەن وزبەك شەكاراشىلارى ءبىزدىڭ شەكارا قىزمەتىنە حابارلاسىپ، ءبىزدىڭ ازاماتتى اتىپ تاستاعاندارىن حابارلاپتى(مارقۇمنىڭ اعاسىنىڭ ايتۋى). مۇمكىن ءسۇيىنشى سۇراعان شىعار... ارتىنشا بىزدىكىلەر كەلىپ، احمەتوۆتىڭ قاسىندا بولعان ەكىنشى بالىقشىنى قاماققا الىپ، تەرگەي باستاعان (مۇمكىن، « سەن نەگە ولمەي قالدىڭ؟» دەپ). احمەتوۆتىڭ ءولى دەنەسىن ەكسپەرتيزاعا، مايىتحاناعا جىبەرىپتى (بۇندايدا نە ەكسپەرتيزا كەرەك ەكەن؟؟؟). ورتالىقتان باسشىلار قاپتاپ كەتكەن.

قىزىلاسكەردەگى قالىڭ قازاق جازىقسىز ولگەن باۋىرىنىڭ ۇيىنە جينالىپ، سول ساتتە ادىلدىكتى تالاپ ەتىپ اشۋ ۇستىندە كۇرە جولدى (شىمكەنت-جەتىساي) جابۋعا بەل بايلاعان. بىراق سودان ءسال الدىن سارىعاشتاعى «قازاق-تاجىك قاقتىعىسىنان» اۋىزدارى كۇيگەن جەرگىلىكتى بيلىك، احمەتوۆتىڭ وتباسىن سابىر ساقتاۋعا شاقىرىپتى. ءادىل تەكسەرىس جۇرگىزىپ، كىنالى تاراپتى جازالاپ، مارقۇمنىڭ وتباسىنا جاردەماقى تاعايىندايمىز دەپ ۋادە ەتكەن كورىنەدى.  بۇگىن احمەتوۆ ۋاليحاننىڭ اعاسى قالدان اعا، سول كەزدە جولدى جاپپاعانىنا قاپالانىپ وتىر. سەبەبى، ۋادەنىڭ ءبارى ادەتتەگىدەي تەك ءسوز جۇزىندە قالعان. بۇنداي جاعدايلار ،ارينە، قاراپايىم حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمىن ارتتىرمايدى. مەنىڭشە، قولىنان كەلمەيتىن ىسكە، اكىم قارالار ۋادە بەرمەۋى كەرەك.

قىزىلاسكەردە 25000-نىڭ ۇستىندە حالىق تۇرادى ەكەن. دەنى قازاق. قۇم اراسىندا قالىپ قويعان وسىناۋ اۋىلدىڭ تىرشىلىگى اتا كاسىپ: مال، ەگىن جانە ازىن-اۋلاق بالىق اۋلاۋ. تازا ماڭداي تەر، قارىمدى ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا ۇكىمەتتەن كومەك سۇراماي، ءوزىن-ءوزى اسىراپ وتىرعان حالىق. بىراق بيلىك، كومەك كورسەتپەك تۇگىلى كەدەرگى جاساپ قويعان. ماسەلەن، شەكارالىق ايقىنداۋىش بەلگىلەر سىرداريانىڭ جاعاسىنان 1,5 شاقىرىمعا ىشكە قاراي قاشىپ كەتىپتى، توعاي اراسىندا قالىپ قويعان، ىزدەپ تابا المايسىڭ. ال وزبەك جاعىنىڭ ايقىنداۋىش بەلگىلەرى ءدال وزەن جاعاسىندا جانە ارنايى ۇيىلگەن بيىككە قويىلعان. ءبىزدىڭ زاڭ بويىنشا وزەننەن بالىق اۋلاۋعا قاتاڭ تىيىم سالىنادى جانە ايىپپۇلمەن قۋدالانادى. ال وزبەكستان جاعىنان قارماقپەن بالىق اۋلاپ قامسىز، الاڭسىز وتىرعانداردى كوردىك. قىسقاسى بىزدەن بارعان شەكاراشىلار جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مۇقتاج-قاجەتتىلىكتەرىن مۇلدەم ەسكەرمەگەن. ال قىزىلاسكەردە قانشاما وتباسى وسى بالىقپەن كۇن كورىپ وتىرىپ، قاتە قابىلدانعان زاڭدى اينالىپ وتەمىز دەپ، تالاي بالەگە ۇرىنۋدا.

ارتىنان ۋاليحان احمەتوۆتىڭ ۇيىنە باردىق. جەتى بالانىڭ اكەسى بولعان ەكەن، ۇلكەنى (قىز بالا) ءالى تەك 9-شى سىنىپتا وقيدى، ال كىشىسى ەندى ءتاي-ءتاي باسقان 1,5 جاسار بوبەك. ايەلى جاقىندا ءبىر بۇيرەگىن الدىرتىپتى، وزدەرى مويىنداماسا دا – مۇگەدەك. ۇلكەن وتباسى كىشى-گىرىم جەر ۇيدە تۇرادى. بىراق وتاعاسى ەڭبەكقور بولعان بولسا كەرەك جانە ارمان ماقساتى دا اسقاق بولعان. بالا-شاعاما دەپ ۇلكەن ءۇيدىڭ جاڭا فۋندامەنتىن قۇيىپ قويعان ەكەن، ونىڭ سىرتىن ادەمى شارباقپەن قورشاپتى. امال نەشىك، ارمان اياقسىز قالدى. بۇل ءۇيدىڭ جىگىتى ەر جەتىپ اتقا وتىرام دەگەنشە، ءالى تالاي قىس وتەدى. اكەسىنىڭ ەتىگىن كيىپ بالىققا شىعام دەگەنشە، ءالى نەشە جاز وتەدى!؟ ارينە، قارعا تامىرلى قازاق ءوز تۋعاندارىن سىرتقا تەپپەس. دەسە دە، وسىندايدا ەل بولىپ جۇمىلساق، بايتەرەگىنەن ايىرىلعان ءبىر وتباسىنىڭ بولاشاعىنا ءۇمىت ۇيالاتۋعا بولماس پا!؟ قازىرگى بۇل وتباسىنىڭ بار ناپاقاسى مەملەكەت تاعايىنداعان 36 000 تەڭگە پەنسيا. بيلىكتىڭ ارنايى جاردەماقى ءبولىمى بۇل ءۇيدىڭ ءالى ەسىگىن اشپاپتى دا. وزدەرى كەلىپ، ايەلىنىڭ جانە بالا شاعالارىنىڭ قۇجاتتارىن الىپ، مەملەكەتتىك جاردەماقىنى ەڭ بولماعاندا راسىمدەپ بەرۋگە بولماس پا؟! اشۋعا بۋلىققان اعايىن ەرتەڭ شىنىمەن دە كۇرە جولدى جاۋىپ تاستاسا نە بولماق؟!    

مويىنداۋ كەرەك. ۋاليحان احمەتوۆتىڭ ءولىمى تىكەلەي ەكى مەملەكەتتىڭ شەكاراشىلارىنىڭ تۇسىنىسپەۋشىلىگىنەن جانە جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ ارەكەتسىزدىگىنەن بولىپ وتىر.  سول سەبەپتى بيلىك ءوز قاتەلىكتەرىن تۇزەتىپ، قالىپتاسقان جاعدايدى وڭتايلى شەشسە بولار ەدى. بىراق مارقۇمنىڭ باۋىرى قالدان اعانىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، اكىمنىڭ ورىنباسارى تەك كتك ارناسىنىڭ تىلشىلەرى كەلگەن كەزدە بار ەكەندىگىن بىلدىرگەن، ودان كەيىن ول كىسىنىڭ توبەسى كورىنبەپتى. ايتپاقشى، كتك دەمەكشى. مارقۇمنىڭ قىرقىنا قالدان اعا شىمكەنتتەن بىلەتىن جۋرناليستەرىنىڭ ءبىرازىن  شاقىرىپتى، بىراق الگىلەر سيۋجەتتى ەفيرگە شىعارۋ ءۇشىن 50 000 تەڭگە سۇراپىت (كتك ەمەس، باسقا ارنا وكىلدەرى). مىنە، ادىلدىك كەرەك بولسا!

قالىپتاسقان جاعدايعا سىرتتاي قاراپ وتىرىپ ماعان باسقا وي كەلدى. تەك سارىاعاشتا 56 قازاق اتىلسا، بۇل جايدەن-ءجاي ەمەس. وڭتۇستىكتەگى وزاعاڭ تۇبىندە قازاق سولتۇستىككە اۋسا دەپ ويلايتىن بولسا كەرەك. نەشە عاسىر توعايىنا جىلقى تىققان قاسيەتتى سىردىڭ ورتا بويىن قالدىرىپ كەتسە دەيدى وزاعاڭ. بۇعان دەيىن ارىدا جاتقان تامدى، نۇراتاۋ، دجيزاق، شىرشىقتى قالدىرعان قازاق، ەندى جەتىساي مەن سارىاعاشتان دا كەتسە دەيدى بىلەم...

داۋرەن بابامۋرات

قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى بولاشاق قوزعالىسى ۇكىمەتكە:

• سارىاعاش اۋدانىندا اتىلعان 56 قازاقستان ازاماتى بويىنشا ناقتى اقپارات بەرۋدى.
• ۋاليحان احمەتوۆتىڭ ولىمىنە قاتىستى تەرگەۋ جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىن باق وكىلدەرىنە اشىق جاريالاۋدى.
• جانە دە الداعى ۋاقىتتا وسىنداي وقيعالاردىڭ ورىن الماۋى ءۇشىن قانداي جۇمىستاردىڭ اتقارىلىپ جاتقاندىعىنا بايلانىستى ناقتى اقپارات بەرۋدى تالاپ ەتتى.
• وقو جاڭا اكىمىنەن مارقۇمنىڭ وتباسىنا جاردەم بەرۋ ماسەلەسىن قولعا الۋدى سۇرادى.

Abai.kz

 مارقۇمنىڭ كەلىنشەگى كىشى قىزى جانە ۇلكەن ۇلىمەن.

 سىرداريادان 1,5 شاقىرىم ىشكە كىرىپ كەتكەن قازاقستاننىڭ ايقىنداۋىش بەلگىسى

سىرداريانىڭ ارعى بەتى وزبەكستان جاعى، قارماقپەن بالىق اۋلاپ وتىرعان وزبەكستان بالىقشىسى، ال جوعارىدا ايقىنداعىش شەكارالىق بەلگى.

مارقۇم ۋاليحان احمەتوۆتىڭ ەسىك الدىنداعى ۇلكەن ۇيگە دەپ قۇيعان فۋندامەنتى. قاپتاعان قۇرىلىس فيرمالارى ەڭ بولماسا ىرگەسىن كوتەرىپ بەرسە ۇلكەن ساۋاپ بولار ەدى.

مارقۇمنىڭ باۋىرى قولىنا اعاسىنىڭ پورترەتىن ۇستاپ تۇر. قىرقىنان قايتىپ بارادى.

سولدان وڭعا قاراي 2-ءشى جانە 3-ءشى مارقۇمنىڭ باۋىرلارى.

ۋاليحان احمەتوۆ اتىلعان جەر. ورتادا اعاسى قولىمەن كورسەتىپ تۇر. ءبىز قازاقستاندامىز.

وقو، سارىاعاش اۋدانى، قىزىلاسكەر اۋىلىنا كىرەبەرىس.  بۇل اۋىلعا تەك ءادىل زاڭدار عانا قاجەت. باسقاسىن ەل ءوز ەڭبەگىمەن تاۋىپ وتىر.

ۋاليحان احمەتوۆتىڭ ەكى ۇلى. ەكى اپتادان سوڭ بۇل بالالار مەكتەپكە بارۋ كەرەك...ساۋاپقا ىستەيتىن ءىس تاپپاي جۇرگەن جاماعات وسىلارعا كومەكتەسسە...