ءبىز وتكەن جولى «جەردى «جاپپاي» ساتۋ جاقسىلىقپەن بىتە مە؟» دەپ (http://jetysunews.kz/?p=2005) ساۋال تاستاپ، بىرقاتار كوزگە كورىنىپ تۇرعان جايتتاردى ايتقان ەدىك. بۇل جولى جەر يگەرگۋە قاتىستى قول جەتىمدى دەرەكتەردى سارالاعاننان كەيىن تۋىنداعان ويلاردى ورتاعا سالماقپىز.

جالپى، ەلىمىزدەگى جەر قاتىناستارىنا قاتىستى ۇستانىمنىڭ تىم كومەسكىلىگى بىزگە ءالى ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن ءوز قولىمىزبەن جاسالعان قىلمىسپەن كۇرەسۋگە تۋرا كەلەتىندىگىن بايقاتىپ كەلەدى. توقسانىنشى جىلداردىڭ جۋان ورتاسىندا جۇزەگە اسىرىلعان جەردى جەكەمەنشىككە اينالدىرۋ ساياساتىنىڭ بەلگىلى توپتاردىڭ مۇددەسىن كوزدەپ جاسالعاندىعى ەندى ايقىندالا باستادى. جەردى ءومىر بويىنا جالعا بەرۋ مەن بولشەكتەپ ساتۋعا بەرىلگەن رۇحسات مەملەكەتتىڭ ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جاسالعانىمەن، شىنتۋايتىندا ول تەك لاتيفۋنديستەر مەن الىپ-ساتارلاردىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتىپ كەتتى.  بۇل ەندى ايتۋعا عانا وڭاي بولىپ قالعان تاريحي فاكت. مۇنىڭ سالدارى مەن سەبەپتەرىن انىقتاۋ مەن سەزىنۋ قازىرگىدەي جۇيەدە تىپتەن مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ءبىلىپ وتىرسىز…

تاعى ءبىر-ەكى سەبەپ تۋرالى ايتا كەتەلىك…

قازىر قازاق جەرىنىڭ قاي ايماعىن الساڭىز دا، يگەرىلمەي جاتقان جەر القاپتارى كوپتەپ كەزدەسەدى. بۇل ەلىمىزدەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى جاسالىپ وتىرعان جۇمىستاردىڭ ءوز دەڭگەيىندە ەمەستىگىنىڭ دالەلى. بولماسا، مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن بولىنەتىن سۋبسيديانىڭ قوماقتى بولىگى جەر يگەرۋ مەن ءونىم وندىرۋگە باعىتتالىپ وتىرعان سالادا يگەرىلمەي قالعان جەر ەمەس، ەگىن ءوسىرۋ مەن مال باعۋعا جەر جەتپەي جاتىر دەگەن «جاعىمدى پروبلەما» تۋعىزۋى ءتيىس ەدى…

سونداي-اق، بۇل وتانىمىزداعى ەڭبەك قوعامى مەن تۇتىنۋ وندىرىسىنە قاجەتتى جانە ازىق-تۇلىك بەلدەۋىنە قاتىستى ساياساتتىڭ دا السىزدىگىن بىلدىرەدى. ءاسىلى، بۇل جەردە «ماقتا قىز بەن مىسىق» ەرتەگىسىنە بەرگىسىز جۇيە قالىپتاسىپ العاندىعى اقيقات. بىزدىڭشە، سىرت ەلدەردىڭ تاۋار وندىرۋشىلەرىمەن اۋىز جالاسقان دەلدالدار توبى بيلىكتەگى لوببيلەر ارقىلى ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنا، ونىڭ ىشىندە جەر يگەرۋگە دە اياققا تۇرۋعا مۇمكىندىك بەرمەي كەلدى جانە بۇل قازىر دە جالعاسۋدا.

جالپاق جۇرتتى جالقاۋ دەۋگە بولماس، بىراق، ءبىر كەزدەرى جەكەشەلەندىرۋگە جاپپاي ۇمتىلعان ادامدار القاپتاردى يگەرۋگە كەلگەندە نەگە بويكۇيەزدىككە ۇرىنۋدا؟

جەر يگەرۋ تەك ەڭبەك كۇشىن عانا تالاپ ەتپەيتىنى بەلگىلى. جوسپارلى بيزنەس، ەسەپتەۋلى شىعىن مەن ءونىمنىڭ بولجامدالۋى سياقتى نازىك ەكونوميكالىق تالاپتاردى بىلاي قويعاندا، تەحنولوگيالىق ءھام تەحنيكالىق سۇرانىستىڭ بولماي قالۋى قازاق جەرىنىڭ قاي پۇشپاعىندا بولماسىن قۋراي وسكەن قاراۋسىز جەردىڭ كوبەيۋىنە سەبەپ بولعان سياقتى. ياعني، مەملەكەت حالىققا جەر بەردى، ونى يگەرۋگە لايىقتى تەتىكتەردى ىسكە قوسپادى. بىلايشا، زيالىلار اۋزىمەن كوپ ايتىلاتىنداي، ادامعا «بالىقتان بۇرىن قارماق بەرىلدى»، بىراق… وزەنگە باراتىن جولدار جابىق ەدى عوي! انىعىندا، تابان استىنداعى قارا جەردىڭ تابىس كوزى ەكەندىگىن، ونى لايىقتى يگەرۋ ارقىلى داۋلەتكە كەنەلۋ مەن مەملەكەتتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسۋعا بولاتىندىعىن تۇسىندىرەتىن يدەولوگيا بولماي قالدى. راس، بيىك مىنبەرلەردەن، دۋالى اۋىزداردان ايتىلىپ جاتتى. بىراق، تەتىكتەر ىسكە قوسىلمادى. ءتىپتى، جەردى كەپىلگە قويىپ، ونى يگەرۋگە قاجەتتى قارجىنى نەسيگە الۋ جۇيەسىنىڭ جولعا قويىلۋىنا پرەزيدەنت بىرنەشە مارتە ارالاسقاننان كەيىن بارىپ قانا قوزعاۋ سالىنعان ەدى. دەمەك، اتقارۋشى بيلىكتىڭ وزىندە جەردى يگەرۋگە قاتىستى دايىن جوسپار بولمادى نەمەسە لاۋازىمدىلار وعان مۇددەلى ەمەس ەدى…

بىراق، ەل ىشىندە جەردى جەكەشەلەندىرۋ جاقسى ءجۇردى جانە ول جالعاسىپ تا جاتىر. لاتيفۋنديستەر مەن اگروماگناتتاردىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي بولعانىمەن، بىزدە وسى ەكى توپ تا تەز قالىپتاسىپ الدى. قالاي بولعان دا، بۇل ەكى توپ ءۇشىن قۋانۋعا بولادى. سالىق ءتارتىبى بويىنشا تۇسەتىن ءتۇسىم ءۇشىن… يا، كەيىنگىسىنىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قوسقان از-كەم ۇلەسى بار، ونى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك.

ەندى نەگىزگى قاۋىپ تۋرالى ايتساق: ءبىزدىڭ ميىمىزعا ءبىر تۇسىنىك اقىرىن-اقىرىن ءسىڭىرىلىپ بولدى. «قازاق جەر يگەرە المايدى…». جوق، بۇل جەردە ءبىز «اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، اق نايزانىڭ ۇشىمەن» قورعالعان، اتا-بابادان مۇراعا قالعان جەرگە قاۋىپ ءتونىپ تۇر دەۋدەن اۋلاقپىز. قاۋىپ، قازىرگى قازاقتىڭ ساناسىندا سياقتى… مىڭداعان گەكتارلاردىڭ يەسىز نەمەسە يگەرۋسىز جاتۋى جانە بۇل ۇردىسكە ۇزاق ۋاقىت بويىنا نازار اۋدارىلماۋى كۇدىگىمىزدى قويۋلاتا تۇسەدى. يا، «قازاقتار ەسىك الدىنداعى القابىنىڭ ءوزىن يگەرە الماي جاتقاندا، مىڭداعان گەكتارلارعا قالاي يە بولسىن… بوس جاتقان جەردى شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋدەن قورىقپاۋ كەرەك-مىس…» دەگەن تۇسىنىككە كوندىگىپ كەلە جاتقان جوقپىز با وسى؟

وسىنداي ەمەۋرىن ەلباسىنىڭ دا، ءمينيستردىڭ دە اۋزىمەن ايتىلىپ جۇرگەنى جاسىرىن ەمەس قوي، راس، ناقتى شەتەلدىكتەر تۋرالى ازىرگە ءسوز جوق، بۇل ءبىزدىڭ تۇسپال عانا… تەك، قاراۋسىز قالعان جەردەن ءونىم الۋعا شاقىرۋ… وتاندىق اگرارلار ءۇشىن اڭىز ەكەندىگىن بيلىك بىلمەيدى دەۋ قيسىنسىز. دەمەك، لوببيلەر ليگاسى قازاقتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر القاپتارىنا قاتىستى وزگەرىستەردى ءارى ونىڭ شەت ەلدىكتەرگە دە جالعا بەرىلۋىنە رۇحساتتى زاڭداستىرۋدى كۇن تارتىبىنە شىعاراتىنى انىق. بىزدە بۇل ءدۇدامال ىسكە ميسسياسى اياقتالۋى جاقىنداعان پارلامەنتتىڭ وسى دەپۋتاتتارى نۇكتە قويىپ كەتە مە دەگەن كۇدىك بار…

ال، جەردى، مەيلى ول مىڭ جەردەن يگەرىلمەي جاتسا دا، شەتەلدىكتەرگە اشىق كەلىسىم شارت ارقىلى جالعا بەرۋ دەگەنىمىز – ەلىمىزدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىنا تونگەن قاتەر بولىپ تابىلادى.

ايتپاقشى، جەردى ەكىنشى مەملەكەتتىڭ پايدالانۋىنا بەرۋگە بايلانىستى قازاقستاننىڭ تاجىريبەسى جەتكىلىكتى. ءبىر عانا رەسەيگە بەرىلگەن اسكەري — تەحنيكالىق ماقساتتاعى جەرلەردىڭ تاعدىرى تۋرالى تاڭعا جىرلاۋعا بولادى…

قالماحانبەت مۇقامەتقالي.

دەرەك كوزى: http://jetysunews.kz