جۋىردا عانا ءوتىپ كەتكەن اقپارات قىزمەتكەرلەرى مەرەكەسىنىڭ قارساڭىندا پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى قانات بوزىمباەۆ جىلداعى ءداستۇر بويىنشا جۋرناليست اعايىنداردىڭ باسىن قوسقان بولاتىن. بۇل جولعى ءبىر وزگەشەلىك، ايماق باسشىسى قالامگەرلەردى قۇتتىقتاۋدان بۇرىن، ءسوزىن بىردەن ەلگە بەلگىلى شۋلى وقيعا جونىندە باستادى.

-سىزدەر سۇراق بەرمەي تۇرىپ-اق، ءوزىم ايتايىن، تەرگەۋ ازىرشە ءجۇرىپ جاتىر. ءوزىم لاۋازىمداعى ادام جانە جابىرلەنۋشى جاق بولىپ ەسەپتەلگەسىن، كەيىنگى كەزدە بولعان جاعدايلار تۋرالى سوت شەشىمى شىقپاي، ەشقانداي مالىمەت بەرۋگە مۇمكىنشىلىگىم جوق. ونىڭ ۇستىنە اتالمىش قىلمىستى ءىستىڭ ماعان تاۋەلسىز، زاڭنامالىق تۇستارى دا بار. مەنىڭ سىزدەرگە ايتارىم، بىزدەر ءالى وسى جەردە ءومىر سۇرەمىز، كەزدەسەمىز، ءبىر-ءبىرىمىزدىڭ كوزىمىزگە قارايمىز، سوندىقتان ازىرشە ەشقانداي نەگىزسىز بولجام جاساماي، سوتتىڭ شەشىمىن كۇتىڭىزدەر. جانە اتاپ ايتارىم، وسى وقيعانىڭ ىشىندە جۋرناليست ياروسلاۆ گولىشكيننىڭ بولعانى مەن ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي، توبەمنەن جاي تۇسكەندەي اسەر ەتتى. شىنىمدى ايتسام، گولىشكين سوت پروتسەسى ۇستىندە ءوزىن-ءوزى اقتاپ الار دەپ ۇمىتتەنەم. ازىرشە بار اڭگىمە وسى،-دەپ قايىردى اكىم مىرزا.

وسىدان سوڭ ارنايى شاقىرىلعان اقپارات قىزمەتكەرلەرىن كاسىبي مەرەكەسىمەن قۇتتىقتاعان اكىم قاشاندا ولاردىڭ ەڭبەگىن باعالاي بىلەتىنىن ايتا كەلىپ، كەيبىر جۋرناليستەر نەگىزسىز سىن ايتىپ، ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ پايداسىن ويلايدى دەدى. جانە بۇل ءسوز قازاق تىلىندە ايتىلدى. ەگەر ول بارلىق جۋرناليستەرگە ارنالعان ءسوز بولسا، ورىس تىلىندە ەستىلۋى كەرەك ەدى. سەبەبى وتىرعانداردىڭ جارتىسىنان كوبى ءورىستىلدى ادامدار. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ جاقتا بۇنداي دەڭگەيدەگى باسقوسۋلار مىندەتتى تۇردە ورىس تىلىندە جۇرەدى. ال قازاق تىلىندە ارنايى ايتىلعاسىن، ءبىز بۇل ءسوزدى ءوز اتىمىزعا قابىلدادىق. ويتكەنى سول جەردە باس قوسقان قازاقتىلدى باسىلىمداردىڭ ىشىندە وبلىستاعى بيلىك تاراپىنا سىن ماقالا جاريالايتىن جالعىز «جاس الاش» گازەتى عانا.

سوسىن، اكىم نەگە بۇلاي دەدى ەكەن دەگەن ويعا قالعان ەدىك. ۇزاماي، ونىڭ سەبەبى دە بەلگىلى بولدى.

وسىدان بىرەر اي بۇرىن تاۋەلسىز باسىلىمداردىڭ بىرىندە «امالدىڭ جوقتىعىنان ايتامىز» دەگەن تاقىرىپپەن ءبىزدىڭ ماقالامىز جاريالانعان بولاتىن. وندا وسى وبلىستى بۇرىن باسقارعان عالىمجان جاقيانوۆتىڭ،

ەرلان ارىننىڭ تۇسىندا ۇلتتىق رۋحىمىزدىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋ باعىتىندا جاسالعان ازدى-كوپتى يگى ىستەرگە توقتالعان ەدىك. جانە سونىڭ ىشىندە مىناداي ءبىر ابزاتس بار بولاتىن: «...وتكەن جىلدىڭ اياعىندا وبلىس اۋماعىندا تۇراتىن قالامگەرلەر، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، ەل اقساقالدارى بوزىمباەۆ مىرزاعا حات جولداپ، قازاق تىلىندە شىعاتىن ايماقتىق ءبىر گازەت اشىپ بەرۋى تۋرالى ءوتىنىش جاساعان. (بۇل حات ول كىسىگە جەتپەي، ىشكى ساياسات باسقارماسىنان قايتقان سەكىلدى. سەبەبى، سول باسقارمادان قازاقشا شالاساۋاتتى جازىلعان ءبىر حات الدىق).

ەگەر ءسوزدىڭ شىنىنا كوشسەك، وسى وڭىردە ونداعان ۇلكەن كاسىپورىن، كەنىشتەر جۇمىس ىستەپ تۇر. قازاق جەرىنىڭ استىنداعى ەسەپسىز بايلىقپەن تالايلار قالتاسىن تولتىرىپ جاتقانىن اركىم بىلەدى. مىسالى: «بوگاتىر» كومىر كەنىشى باس ديرەكتورىنىڭ ءبىر ايلىق جالاقسىن تابۋ ءۇشىن مەن 5-6 جىل جۇمىس ىستەۋىم كەرەك ەكەن. ءبىر قىزىعى، وسى كاسىپورىنداردىڭ باسشىلارىنىڭ قاي-قايسىسى مىنبەگە شىعا قالسا دا «قازاقستان مەنىڭ وتانىم، قازاق دەگەن حالىقتى ەرەكشە سۇيەمىن، ءتىلى مەن مادەنيەتىن قولدايمىن» دەپ جار سالادى. ەگەر قازاق ءتىلىن قولداسا، وسىلار قازاق جەرىنەن ميللياردتاپ تاۋىپ جاتقان بايلىقتان شامالى عانا ءبولىپ، قازاق تىلىندە ءبىر ايماقتىق گازەت شىعارىپ بەرەر ەدى عوي. بۇنىڭ بارلىعى ارينە، وبلىس اكىمىنە بايلانىستى، ەگەر ول كاسىپورىندارعا قولقا سالسا، ولار ۇيالسا دا كومەكتەسەرى انىق. بىراق، ونى جاساماي وتىر»-دەگەمىز.

مەنىڭ وسى پىكىرىم شىققان سوڭ، كوپ ۇزاماي (21 مامىر كۇنى) پاۆلودارداعى جەكەمەنشىك «نوۆايا ۆرەميا» دەپ اتالاتىن ءورىستىلدى باسىلىمنىڭ تۇتاس ءبىر بەتىنە «ارىنوۆششينا» دەگەن ماقالا باسىلىپتى. (تاپسىرىسپەن جازىلعان دۇنيە مە دەپ ويلادىق). سەبەبى اۆتورى بۋلات شاريپوۆ دەگەن بۇرىن ەستىمەگەن ادامامىز، سۇراستىرىپ كورىپ ەدىك، ونداي جۋرناليست جوق، اتى-ءجونىن وزگەرتىپ بەرگەن دەدى جەرگىلىكتى قالامگەرلەر. ونىڭ ۇستىنە مەنىڭ ماقالامدى اۆتوردىڭ ءتىپتى وقىماعانى كورىنىپ تۇر، نەگىزى بىرەۋلەر شالا-پۇلا اۋدارىپ بەرگەن سەكىلدى. ايتەۋىر تيسە تەرەككە، تيمەسە بۇتاققا دەپ، سوعا بەرىپتى. ماقالا نەگىزىنەن پاۆلودارلىق عىلىم دوكتورى، ادەبيەتشى بەكەن ساعىندىقوۆ اتتى ازامات پەن مەنى قارالاۋعا باعىتتالعان.

بىلاي دەيدى «نوۆايا ۆرەميا» : «...چيتايا ستاتيۋ س.بايبوسىن، يا ۋديۆيلسيا تومۋ، چتو كاكيە ستراننىە پرەتەنزي پرەدياۆلياەت ون ك اكيمۋ وبلاستي ك.بوزىمباەۆۋ. يا، پونيال، ەسلي بى س.بايبوسىن پرودولجيل رازۆيۆات جاكيانوۆسكيە زەرنا» پۋبليچنوستي، دەموكراتي (ۆ لۋچشەم زناچەني); ا دالشە پرودۆيگات ۆ رەالنىح دەلاح گوسيازىك (نە ۋششەمليايا درۋگيح), ۆ كونتسە كونتسوۆ پوسترويت زاپلانيروۆاننىي گ.جاكيانوۆىم زووپارك (بىل سوسوتاۆلەن ي ۋتۆەرجدەن ەگو پروەكت), دوۆەستي دو ۋما تسەنترالنۋيۋ نابەرەجنۋيۋ-وسنوۆنوە مەستو وتلىحا پاۆلودارتسەۆ.

...نو ۋۆاجاەمىي س.بايبوسىن ۋپرەكاەت ك.بوزۋمباەۆا زا تو، چتو ون سنيزيل ليتەراتورام پرەمي، نە وتكرىل زا گوسسچەت وچەرەدنۋيۋ گازەتۋ، مالو ۆىدۆيگاەت نا دولجنوست كازاحسكويازىچنىح سپەتسياليستوۆ ي ت.د».

كورىپ وتىرسىزدار، مەن كاسىپورىنداردىڭ كومەگىمەن قازاق تىلىندە ءبىر گازەت نەگە اشىلمايدى دەسەم، «نوۆايا ۆرەميا» ونى مەملەكەت ەسەبىنەن، ياعني بيۋدجەتتەن دەپ وزگەرتكەن. بيۋدجەتتەن ەشقاشاندا جەكەمەنشىك شارۋاعا قارجى بولىنبەيتىنىن بىلەمىز. جانە بۇعان دەيىن قازاق تىلىندە بىرنەشە گازەت شىعىپ جاتقانداي «وچەرەدنۋيۋ گازەتۋ» دەپ جازىپتى. بۇعان تاڭ قالۋعا بولمايدى، ءورىستىلدى اعايىندار قازاقشا جازاتىن جۋرناليستەردى اقماق دەپ سانايتىن باياعى ادەتىنەن جاڭىلماعانى كورىنىپ تۇر.

ورىسشا وقيتىن ق.بوزىمباەۆ مىرزانىڭ كوزى «نوۆايا ۆرەمياداعى» وسى ماقالاعا تۇسسە كەرەك. ونىڭ جينالىستا قازاق تىلىندە رەنىش ايتۋ ءمانىسىن سولاي دەپ تۇسىندىك. بىراق ول كىسى قاتتى قاتەلەسەدى. قازاق ءتىلىنىڭ پروبلەماسى ەشقاشان ءجۋرناليستىڭ جەكە باسىنىڭ پايداسى بولىپ كورگەن ەمەس. بۇل اشىعىن ايتساق، بۇگىنگى كۇندە ۇلتتىق تراگەدياعا ايناعان جاعداي. ەگەر اكىم مىرزا ونى تۇسىنبەسە، باسقاداي ايتارىمىز جوق.

وسىدان سوڭ «نوۆايا ۆرەميا» گازەتىنىڭ رەداكتسياسىنا حابارلاستىق. ءوزىن باسىلىمىنىڭ رەداكتورى دەپ تانىستىرعان لەبەدەۆا يرينا اناتولەۆنا دەگەن ايەل ادام: «ەگەر بىزگە قوياتىن كىناڭىز بولسا رەداكتسياعا كەلىڭىز، سول جەردە سويلەسەيىك، ماقالا جونىندە اۆتوردىڭ وزىمەن حابارلاسىڭىز»-دەپ، ونىڭ قالتا تەلەفونىنىڭ ءنومىرىن بەردى. اۆتوردىڭ شىن اتى-ءجونى بۋلات قازيەۆ ەكەن. وعان بىرنەشە رەت تەلەفون شالىپ ەدىك، المادى. ءتىپتى بولماعاسىن: «مەن سايلاۋ بايبوسىن دەگەن ءجۋرناليستپىن، تەلەفونىڭىزدى كوتەرىڭىز، سىزبەن سويلەسكىم كەلەدى» دەپ جازبا حابارلاما (SMS) جىبەردىم. وسىنى ايتىپ، لەبەدەۆا حانىمعا ەكىنشى رەت تەلەفون شالىپ ەدىم، ول كادىمگىدەي اشۋ شاقىرا باستاعاسىن، اڭگىمەنى توقتاتۋعا تۋرا كەلدى. اقىرى قازيەۆ مىرزا تۇستەن كەيىن ءوزى حابارلاستى. بىراق مەنىڭ: «ماقالاداعى سوزدەرىمدى، پىكىرىمدى نەگە وزگەرتىپ بەرەسىز؟» دەگەن ساۋالدارىما جارىتىپ جاۋاپ قايتارا المادى.

اڭگىمە بارىسىندا لەبەدەۆا حانىمعا ايتقان ءسوزىمىزدى ءبىز وعان دا ايتتىق: «كەز كەلگەن ماقالانىڭ ارتىندا ادامنىڭ تاعدىرى تۇرادى. سونى نەگە ويلامايسىزدار، جۋرناليستىك ەتيكا دەگەن قايدا؟ ءبىز سىزدەر جايلى وسىلاي ويمىزعا كەلگەن ءسوزدى جازىپ جاتساق، جاقسى بولا ما؟»-دەدىك. بىراق ودان لەبەدەۆا مەن قازيەۆ قانشالىقتى وي تۇيەتىنىن كىم ءبىلسىن.

ەندى امالسىزدان «نوۆوە ۆرەميانىڭ» رەداكتسياسىنا بارامىز، ەگەر گازەت اتالمىش ماقالاعا تۇزەتۋ بەرمەسە، امالسىزدان سوتتاسۋعا تۋرا كەلەدى دەپ وتىرعاندا، قازيەۆ مىرزا حابارلاسىپ، باسىلىمنىڭ كەلەسى سانىندا «ارىنوششينا» دەگەن ماقالادا كەتكەن قاتەگە تۇزەتۋ بەرىلەتىنىن جەتكىزدى.

سايلاۋ بايبوسىن، پاۆلودار وبلىسى

Abai.kz