قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلاۋ ەل تاريحىنداعى ەڭ ەلەۋلى وقيعا­لاردىڭ ءبىرى بولعالى وتىر. سەبەبى، تاۋەلسىز قازاقستان مەملەكەتىنىڭ ءوز تاريحىن تارا­زىلاپ، ۇلىلىعىن ۇلىقتايتىن كۇن تۋدى. سوندىقتان، بيىلعى تويدىڭ ءوتۋى  حالقىمىز ءۇشىن اسا جاۋاپتى ءسات بولماق. اسىرەسە، قازاق ەليتاسى مەن تاريحشى ماماندارعا تۇسەر جۇك جە­ڭىل ەمەس. ويتكەنى، قازاق حاندىعى جانە جالپى قازاق تاريحى تۋرالى تۇ­شىمدى، نەگىزدى وي ايتىپ، قوعامدىق پىكىردى قالىپتاستىرۋداعى ولاردىڭ ىق­پالى كۇشتى. بەلگىلى جازۋشى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تۇرسىن جۇرتباي دا قازاق حاندىعىنىڭ اتاۋلى مەرەكەسى تۋرالى ۇتىمدى پىكىرى مەن تويدىڭ وتۋىنە بايلانىستى وزىندىك ۇسى­نىستارىن ايتتى.

– بيىلعى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ ەلىمىزدەگى ادەت­تەگى تويلاناتىن تاريحي داتالار، مەرەكەلەردەن  قانداي ەرەكشەلىگى بار؟

– بارلىق مەرەيتويلاردىڭ جيىنتىعى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىق مەرەكەسىنە تولىعىمەن سىيىپ كەتەدى. مەنىڭ ويىمشا، قازاق حاندىعى قۇرىلعانعا دەيىنگى جانە ودان كەيىنگى بارلىق وقيعالار تاۋ­ەلسىزدىكتىڭ ارناسىنا كەلىپ قۇيىپ، سول ارقىلى مەملەكەتتىڭ، قوعامنىڭ ساناسىنا سىڭەدى. كەز-كەلگەن تاريحي وقيعا، ۇلى تۇلعالاردىڭ قايراتكەرلىگى، دانالاردىڭ، ءتىپتى ابايدىڭ ۇلى ويلارى وسى قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ ارناسىنا كەلىپ قۇيادى.ابايدىڭ ءار ءسوزىنىڭ وزىندە وسى تاۋەل­سىزدىككە، قازاق مەملەكەتتىگىنە دەگەن ارمان-مۇددە، تولعانىس، ءار ولەڭىندە «قا­زاق ەل بولسا ەكەن» دەگەن ۇلى اڭسار بار. سون­دىقتان، قازاق مەملەكەتتىلىگىنىڭ 550 جىلدىق مەرەكەسى – ۇلى وقيعا. تاۋ­ەلسىز مەملەكەت ەڭسەسىن كوتەرىپ، تىزەسىن تىك­تەپ الىپ، ءوز قۋاتىن ءوزى دالەلدەيتىندەي دەڭگەيگە جەتكەن كەزدە بۇل تويلانۋى ەرەكشە قۇبىلىس. ونىڭ ۇلى وزەگى – قازاق حالقىنىڭ بۇرىن-سوڭدى بولىپ كورمەگەن بىرلەسۋى، قايتا داۋىرلەۋى، كەلەشەككە دەگەن قادامىن  نىق باسۋىمەن ەرەكشەلەنۋى كەرەك. قازاق ەلىنىڭ بولاشاعى، دامۋ جولى  بيىلعى وسى سالتاناتتى قانداي دەڭگەيدە، قانداي سانامەن، جاۋاپكەرشىلىكپەن، ماقتانىشپەن تويلاۋىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى. بۇل كەرەي مەن جانىبەكتىڭ عانا  قۇرعان مەملەكەتى ەمەس، كونە زامانداردان بەرى كوشپەلىلەر الەمىنىڭ تۇيىقتالىپ كەلىپ، ءوزىنىڭ كەڭىس­تىگىن بەلگىلەگەن، ءبىر ارمانعا ۇمتىلىپ، ءبىر ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋىنىڭ دالەلى. سون­دىقتان، بۇل مەرەكەنى قازاق حالقى  مىسى مەن ورەسى باسىم بولىپ، جوعارى دەڭگەيدە وتكىزۋى كەرەك. 

– مۇنداي مەملەكەتتىك شارالارعا وزگە ەلدەر بىرنەشە جىل بۇرىن دايىندالادى. ماسەلەن، تۇركيا 2023 جىلى وتەتىن رەسپۋبليكانىڭ 100 جىلدىعى مەرەيتويىنا دايىندىق جۇمىستارىن بۇ­گىننەن باستاپ كەتكەن. ءبىز دايىندالىپ ۇلگەرەمىز بە؟

– ۋاقىت وتە شۇعىل. بۇل  مەرەكەنىڭ تۇ­جىرىمداماسى ءالى جاسالىپ، جاريالانعان جوق. ءتىپتى، وتەتىن جەرى دە وكىمەت تاراپىنان ناقتىلانبادى. سوندىقتان، بۇل مەرەكەنىڭ جان-جاقتى وتۋىنە كەلگەندە كوڭىلدە كۇدىك بار. مۇنداي شارا ءار قازاقتىڭ كوڭى­لىنەن شىعىپ، رۋحىن وياتىپ، تامىرىن بۇلكىلدەتەتىن دەڭگەيدە ءوتۋى ءتيىس. 

قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنىڭ  ەسكە الىنىپ، حالىققا جاريالانۋى ۇلكەن وقيعا ەكەنى راس. بىراق، ءبىزدىڭ تاريحشىلار نەگە بۇعان دەر كەزىندە دايىندالمادى؟ زيا­لى قاۋىم، ناقتىراق ايتقاندا تاريحشىلار، قازاق حاندىعىن تىكەلەي زەرتتەپ جۇرگەن عالىمدار  نەگە  بۇل ماسەلەنى ەرتەرەك كوتەرمەدى؟ مەملەكەت نەگە وسىعان دەيىن بۇل شارانى ىسكە اسىرۋعا ءتيىستى يدەيالىق باعىت-باعدار بەرىپ، قارجىلىق قولداۋ جاسامادى؟الدە ول ءۇشىن پرەزي­دەنتتىڭ جارلىعى شىعۋى قاجەت پە؟ ءبىزدىڭ الاساپىرانعا تاپ كەلگەندە عانا قيمىلدايتىن ادەتىمىز بار. ءبىزدىڭ كەيدە وقيعا ءوتىپ كەتكەن سوڭ، «اتتەگەن-اي» دەپ سان سوعىپ جۇرەتىنىمىز بار. بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىق قاپەرسىزدىگىمىزدىڭ ءبىر بەلگىسى، كوڭىل-كۇيىمىزگە، ۇلتتىق ويلاۋ جۇيەمىزگە دەندەپ ءسىڭىپ، مىنەزىمىزگە اينالىپ كەتكەن سياقتى.كەزىندە مۇنداي وقيعالارعا قازاقستان جازۋشىلار وداعى مەن قر ۇلت­تىق  عىلىم اكادەمياسى مۇرىندىق بولىپ، مەملەكەتكە وي سالىپ، ۇسىنىستارىن جاريالاپ، تۇجىرىمدارىن انىقتاپ، قاۋلى قابىلداۋىنا ىقپال ەتەتىن. مىسالى، ابايدىڭ 150 جىلدىق تويىنىڭ وتۋىنە 7-8 جىل بۇرىن دايىندالدىق. ال، بۇل جولى ءبىزدىڭ زيالى قاۋىمدى نە قارا باستى؟ وسى وقيعامەن قوسا، كەلەسى جىلى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستىڭ وتكەنىنە 100 جىل تولادى. ول تۋرالى ەشكىم ءالى اۋىز اشپادى. ال، وقيعا ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن جوقتاۋ ايتقانداي، وكىنىش ماعىناسىنداعى سارىن كوبەيەرى انىق. ءدال قازىر ءباسپاسوز قۇرالدارى وسى ماسەلەنى قولعا الىپ، تۇراقتى ايدار اشىپ، كوزقاراستار بىرلىگىن جاساپ، تۇ­جىرىمداماسىن جاساۋعا اتسالىسۋى كەرەك. 

– باق وسى مەرەكەنى وتكىزۋىنە اتسالىسۋى كەرەك دەپ ايتىپ قالدىڭىز عوي. راسىندا، 550 جىلدىق قارساڭىندا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك باق-قا تۇسەتىن سەكىلدى. باق وكىلدەرى قازاق حاندىعىن قالاي، قاي قىرىنان ناسيحاتتاعانى دۇرىس؟ قانداي ماسەلەلەر كوتەرىلۋى كەرەك؟

– مەنىڭ ويىمشا، بۇل مەملەكەتتىك مەرەكەنىڭ قانداي دەڭگەيدە وتۋىنە باق-تىڭ تىكەلەي ىقپالى بار. قاي قوعامدا بولماسىن، ۇلتتى وياتاتىن، نازارىن اۋداراتىن، كوكەيىنە ءۇمىت تامشىسىن قۇياتىن قۇرال – ءباسپاسوز. ءباسپاسوز بۇل تويدىڭ ايبىنى مەن مىسىنىڭ بيىك بولۋىنا تىكەلەي جاۋاپتى. بۇل مەيرام قازاق باسپاسوزدەرىنىڭ ۇستانىمىن، قازاق مەملەكەتتىلىگىنە دەگەن قوعامنىڭ كوزقاراسىن،  قازاق حاندىعىنىڭ يدەولوگياسىنىڭ پارمەندىلىگىن انىقتاپ بەرەدى. بۇل ەكى قايىرلى ايتاتىن ءسوز ەمەس. ويتكەنى، ءباسپاسوز – ۇلتتىق ويدىڭ تا­مىزدىعى. ول بىقسىماي، اشىق ۇستا­نىممەن، نىق سەنىممەن جۇرتتىڭ نا­زارىن اۋدارۋى كەرەك. ءار ءباسپاسوز ءوز ۇستانىمى مەن باعىتىنا قاراي، تاقىرىپتى ويلاستىرسا ءجون بولار ەدى.  ال، بۇل رەتتە ءباسپاسوز جانرىنىڭ قاي ءتۇرىن، ءپىشىنىن قولدانۋ ءوز ەركىندە. ەگەر، جەدەلدەتە كوركەم شىعارمالار جازىلىپ جاتسا، – ۇلكەن  جەتىستىك بولار ەدى. جازۋشىلاردىڭ ويىنا تامىزدىق  بەرىپ، ءبىر سىلكىندىرەتىن وسىنداي مەيرامدار. كوركەم شىعارمالارعا، ونىڭ ىشىندە  قارا سوزگە، عىلىمي ماقالالارعا، پۋبليتسيستيكالىق جاريالانىمدارعا، مەم­لە­كەتتىك بايقاۋلاردىڭ ءوتۋى جاقسى ناتيجە بەرەر ەدى. ادەتتە، ءبىز جەڭىل جولدى تاڭداپ الامىز. ۇنەمى پوەزيا بايقاۋى وتەدى. ارينە، پوەزيا دا قاسيەتتى، «ولەڭ – ءسوزدىڭ پاتشاسى». بىراق، ادامدى ويلاندىراتىن، ىشكى سەزىمىن تاربيەلەيتىن،  ۇلكەن رۋح بەرەتىن – پروزا. ەگەر، بيىل ءار جازۋشى ءبىر تۇلعا، ءار تاريحي وقيعا تۋرالى شىعارما جازسا، ءبىزدىڭ رۋحاني ىرىزدىعىمىز ارتار ەدى دەپ ويلايمىن. 

– بۇل تويدىڭ تاريحناماعا قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن؟ 1465 جىلى قازاق حاندىعى قۇرىلعانعا دەيىنگى ەل تەرريتورياسىندا بيلىك قۇرعان مەملەكەتتەر باسقا ۇلتتاردىڭ تالاس-تارتىسىنا ءتۇسىپ كەتپەي مە؟ تامىرى تەرەڭ تاريحىمىز 550 جىلدىڭ شەڭبەرىمەن شەكتەلىپ قالماي ما؟

– قازاق مەملەكەتتىگىنىڭ تاريحى – كوش­پەلى تۇركى قاعاناتتارىنىڭ تاريحى. ودان ءوزىن ەشكىم دە بولشەكتەپ اكەتە المايدى. ءبىز، وسى توي ارقىلى كەشەگى ۇلى قاعا­نات­تاردىڭ، تۇركى قاعاناتتارىنىڭ، شىڭ­عىس حان ۇلىستارىنىڭ،  ودان ءبولىنىپ شىق­قان جوشى ۇلىسىنىڭ، سول اۋماقتا قۇرىلعان التىن وردانىڭ ورنىنداعى بىردەن-ءبىر تاۋەلسىز مەملەكەت ەكەندىگىمىزدى وسى جولى الەمگە تاراتۋىمىز كەرەك. بيىل­عى قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن قاپەرگە العان ساتتەن باستاپ، رەسەيدە باق-رى بىزگە قارسى ناسيحات جۇرگىزىپ ۇلگەردى. وعان ءبىزدىڭ تاريحشىلار، باق ونشا ءمان بەرە قويعان جوق.  رەسەي تاراپى اشىقتان-اشىق التىن وردا ۇلىسىنىڭ استاناسى رەسەيدىڭ جەرىندە ەكەنىن العا تارتىپ، التىن وردا حاندىعىن رەسەيدىڭ نەگىزى ەتىپ كورسەتكىسى كەلەدى. مۇنىڭ تۇپكى ماقساتى كەزىندە التىن ورداعا قاراعان ۇلىستار، ودان ءبولىنىپ شىققان قازىرگى ۇلتتار: قىرىمشاقتار، نوعايلار، تاتارلار، باشقۇرتتار، قازاقتار، ءازىربايجاندار، ارميان، وزبەكتەر، تۇرىكمەن، تاجىكتەردىڭ جەرى رەسەيدىڭ زاڭدى جەرى ەكەنىن دالەلدەپ باعۋدا. بۇل، كەدەندىك وداق، ەاەو-تى ساياسي تۇرعىدا بەكىتىپ، قازىرگى  رەسەيدىڭ باستى بەلسەندى باعىتى بولىپ وتىرعان، كەڭەس وداعىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋدىڭ امالى. بۇل ماسەلەگە بەي-جاي قاراماي، ەرەكشە دەن قويۋ كەرەك. 

– قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلاعاننان كەيىن، ءتول تاريحتى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن تارازىلاپ، ۇلتتىق تانىم تۇرعىسىنان زەردەلەۋ كەرەك پە؟ قازاق حاندىعىنىڭ رەسەيگە قوسىلۋى، ورىس يمپەرياليستەرىنىڭ ىقپالى، ىشكى ارازدىقتار سەكىلدى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى قوعامعا قالاي جەتكىزۋىمىز كەرەك؟ 

– قازاق حاندىعى سىرتقى كۇشتەردىڭ اسە­رىنەن رەسەي يمپەرياسىنا وداقتىڭ كەلى­سىمشارتپەن ارقا سۇيەدى. ول كەلىسىم­شارتقا سايكەس، قازاقتىڭ جەرى ەكونوميكاسى، ءدىنى، ءومىر ءسۇرۋ فورماسى، وزىندىك قاۋىپسىزدىگى وزىندە بولۋى كەرەك ەدى. رەسەيگە تەك سىرتتاي وداقتاستىق رەتىندە قۇقىق بەرىلگەن. بىراق، رە­سەي جىمىسقى ساياسات جۇرگىزىپ، قازاق جەرىن بىر­تە-بىرتە اننەكتسيالادى، ياعني ەركىنەن تىس جاۋلاپ الدى. ءسويتىپ، ء حىح عاسىردا قازاق جەرى پاتشانىڭ مەنشىگى دەپ جاريالاندى. ياعني، قازاق حاندىعى سىرتقى كۇشتىڭ اسەرىنەن جويىلدى. سوعان قاراماستان، جولامان ءبيدىڭ، قاسىمنىڭ، كەنەسارىنىڭ كوتەرىلىستەرى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس رەتىندە قايتادان باس كوتەردى. كەنە­سارىنىڭ شارتىندا جازىلعانداي، جەرىن، ەلىن، ىشكى ەكونوميكاسىن، ءدىنى مەن ءتىلىن قازاققا قايتارعىسى كەلدى. ال، باقتالاستىق، ارانداتۋ سەكىلدى ۇساق-تۇيەك وقيعالار كوپ ەكەنى راس. بۇل ءار مەملەكەتتىڭ، ءار بيلەۋشىنىڭ باسىنان وتكەن جانە وتەتىن تابيعي زاڭدىلىقتار. ەرەكشە توقتالىپ، ءمان بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. 

– وسى تۇستا الاش قايراتكەرلەرىنە ەرەكشە توقتالا كەتسەڭىز…

– الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ الدىنا قويعان ماقساتىنىڭ ەڭ ۇلىسى قازاق حاندىعىنىڭ شەكاراسىن قالپىنا كەلتىرۋ، ءوزىنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىن قۇرۋ، ەكونوميكاسىن، رۋحاني دۇنيەسىن زاڭىن، ءداستۇرىن تاۋەلسىز تۇرعىدا دامىتۋ. ۇلت­تىق دەموكراتيالىق مەملەكەت قۇرۋ. ونىڭ باستى شارتى قازاقتىڭ جەرىن ساقتاپ، تەرريتورياسىن بەكىتۋ. ويتكەنى، جەر – وتان، مەملەكەت، كۇنكورىس، ازاتتىق. قازاق ۇل­تىنىڭ ءوزىن-ءوزى رەتتەيتىن، داميتىن قاسيەتتى كەڭىستىگى، بارلىق ۇلتتىڭ مەنشىگى. بۇگىنگىدەي حان ءتاڭىرىنىڭ باسىنا ەركىن شىعا الماساق، ونىڭ ءار ءبىر سايى بىرەۋدىڭ جەكە مەنشىگىندە بولسا، وندا حان ءتاڭىرىنىڭ بيىكتىگىنەن قازاق حالقىنا نە پايدا؟ سوندىقتان، ورتاق نامىس، سەزىم، قاسيەت بولۋ ءۇشىن جەر ۇلتتىق مەنشىك بولۋى كەرەك. بۇل قازاق مەملەكەتىنىڭ مەنشىگى. وسى ماقسات جولىندا، قازاق ۇلتىنىڭ الەم حالىقتارىمەن يىعىن تەڭ ۇستاپ تۇرۋى ءۇشىن ۇلتتىق، دەموكراتيالىق مەملەكەت كەرەك. بۇل عۇن داۋىرىندەگى قاعاناتتارمەن، تۇرىك قاعاناتتارى، شىڭعىس حان ۇلىستارى، اق وردا، قازاق حاندىعىنداعى باستى تالاپ ەدى. الاش قايراتكەرلەرى وسى يدەيانى ۇستاندى. جانە قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن تويلاۋ الاش يدەياسىنىڭ سالتانات قۇرۋى دەپ ەسەپتەيمىن.

– 550 جىلدىقتى تويلاۋعا بايلانىس­تى ءتۇرلى ۇسىنىستار جاسالىپ جاتىر. ۇلى تويدى شۋ مەن تالاس وزەندەرىنىڭ القابىندا تويلاۋ، سەريال ءتۇسىرۋ ت.ب. ءسىزدىڭ ۇسىنىسىڭىز قانداي؟

– ەل قامىن جەگەن ەدىگە سياقتى ۇلى تۇلعالارىمىزدىڭ ءار قايسىسىنىڭ ءىس ارەكەتى، ساياساتى، ماقسات-مۇراتتارى وسى تۇستا كە­ڭىنەن تالقىلانۋى ءتيىس. جانە بۇل تويدا دۇنيەجۇزىنىڭ اۋقىمىندا نازار اۋدارىپ، قازاق حالقىنىڭ تاريحىن مويىندايتىنداي دەڭگەيدە بولۋى كەرەك. ىشكى ويى قازاققا جات، سىرتىمەن عانا دوس بولعان كەز كەلگەن كورشى ەلدەردىڭ نازارىن اۋدارتۋ كەرەك. وسى تويدىڭ ەكپىنى كۋليكوۆو شايقاسى، قالقا شايقاسى  سياقتى جالعان تاريحي نەگىزدەرى بار، بۇرمالانعان وقيعالاردىڭ مىسىن باسىپ، تاريحتىڭ اقتاڭداق بەت­تەردەگى «شاڭدى» ءوشىرۋى كەرەك. سوندا عانا ءبىز ۇلتتىق مەرەكەمىز قالىپتاسقان ۇلت، بۇگىنگىشە ايتساق، باسەكەگە قابىلەتتى مەملەكەت رەتىندە مويىنداتا الامىز. ەگەر، قازاق حاندىعىنا كەرەي مەن جانىبەك ۇلكەن كۇش سالدى نەمەسە قاسىم ۇلەس قوستى، قازاق حاندىعى ۇلىتاۋدىڭ باۋىرىندا قۇرىلدى نەمەسە شۋدىڭ بويىندا نەگىزى قالاندى، ولكەاياقتا جاساقتالدى، سىعاناقتا قۇرىلدى دەگەن سەكىلدى دەرەكتەردى العا تارتىپ، ءار بۇلاقتىڭ باسىنا تارتساق، بۇل تويدان بەرەكە كەتەدى. مۇنداي الا پيعىلدى ويلار بولماۋى كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، تويدىڭ ءتورى – ۇلىتاۋ، سونىڭ بيىگىنە ءبىز وزگە حالىقتاردىڭ الدىندا بۇكىل كوشپەلىلەردىڭ ءومىرىن ەلەستەتىپ، سولاردىڭ ۇلى وقيعالارىن ەسكە ء تۇسىرىپ، وزگەلەرگە يىعىمىزدى تىك ۇستاپ قاراۋىمىز كەرەك. كەشەگى الەكساندر ماكەدونسكيدىڭ، ءداريدىڭ، كيردىڭ شاپقىنشىلىق جورىق­تارىنا قاسقايىپ قارسى تۇرعان شىراق، توميريس، زارينا سياقتى تۇلعالارعا قال­قان بولعان قازاق دالاسىنىڭ كىندىگى – ۇلىتاۋ مەكەنى.  تۇركى قاعاناتى تۇسىندا دا، موڭعول شاپقىنشىلىعى كەزىندە دە، قازاق حاندىعى قۇرىلعان كەزدە دە، «اقتابان شۇبىرىندى» تۇسىندا دا قازاق حالقى  كەڭ دالانىڭ ءار پۇشپاعىنان جيىلىپ كەلىپ، وسى ۇلىتاۋدىڭ اينالاسىنداعى ۇلى دالاعا شوعىرلانعان. سول ارادا باس قوسىپ، كۇش بىرىكتىرگەن. سوندىقتان دا، ۇلىتاۋ – قازاق تاريحىنىڭ شەجىرەسى. ۇلىتاۋ – كەشەگى باتىس تۇرىك قاعاناتىنىڭ، جوشى ۇلىسىنىڭ، قازاق حاندىعىنىڭ «اقتابان شۇبىرىندى» جانە بوداندىق جىل­دا­رىنداعى كەنەسارىنىڭ پاناسى بولعان ازاتتىق ۇياسى. ياعني، ءار زاماندا، ءار كەزەڭدە ۇلىتاۋدىڭ باۋىرىنا جيىلىپ، بىرلىك ءۇشىن تاڭبا سالىپ، انتتاسقان  قازاقتىڭ سوڭعى حانى، ازاتتىقتى ۇرانداعان كەنەسارىنىڭ ورداسى، كيەلى شاڭىراعى. سوندىقتان، ۇلىتاۋ قازاق حالقىنىڭ ايبىنىن كوتەرىپ، وزگەلەردىڭ مىسىن باساتىن ۇيا. ءبىز سونى اسقاقتاتا ءبىلۋىمىز كەرەك. جوشىنىڭ ماۆزولەيى، الاشا حان، اقساق تەمىردىڭ تاستاعى تاڭباسى، اياققامىرداعى ۇلى ەسكەرتكىشتەر، ەدىگە تاۋى، قالماققىرعان اتاۋى ۇلىتاۋ ۇلىلىعىنىڭ  ايعاعى. وسى تاريحي ايعاقتاردى  وزگەگە كورسەتۋ ارقىلى ءبىز ء وز تاريحىمىزدى زاتتاي دالەلدەي الامىز. ال، زاتتاي دالەلدەنگەن نارسەگە ەشكىم دە قارسى تۇرا المايدى.

ادەبيەت پورتالى.

(تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: تۇرسىن جۇرتباي: «قازاق حاندىعى سىرتقى كۇشتىڭ اسەرىنەن جويىلدى…»