الاقانداي جەرىن جاتقا بەرىپ،  جاۋ تابانىنا تاپتاتۋدى نامىس كورەتىن باعلان بابالارىمىزدان قالعان  قانعا سىڭگەن قاسيەت بار بويىمىزدا. ونىڭ ۇستىنە الماتى وبلىسىنىڭ قحر-مەن  شەكارالاس ايماعىندا دۇنيەگە كەلىپ، شەكارانىڭ ءدال ىرگەسىندە ەسەيىپ، ەر جەتكەننەن بولار شەكاراشى ساربازدارعا قىزىعىپ، سولارداي بولساق دەگەن ارمانىمىز دا بولدى.

قۇمعا تۇسكەن تىڭ ءىزدى كورسە شتابقا جەدەل حابار بەرىپ، يت جەتەكتەگەن قوس سولداتتىڭ ءىز تۇسكەن باعىتقا قاراي جۇگىرە جونەلگەنىن تالاي اڭداعانبىز. قوزى-لاق باعىپ تاۋ تاستىڭ اراسىن تاسالاي جۇرگەنىمىزدە ءباز ءبىر بەينەبايانداعىداي شەكاراشىلاردىڭ نازارىنان تىس قالعان، ءتارتىپ بۇزىپ زاڭسىز شەكارا اسقانداردى قۇرىقتاۋعا قول ۇشىمىز تيسە دەپ قيالدايتىنبىز. التى الاش بالاسىنىڭ اپشىسىن قۋىرىپ، كوڭىلىن كۇپتى قىلعان  ارقانكەرگەن شەكارا زاستاۆاسىندا بولعان وقيعانىڭ سالدارىنان الاكول ءوڭىرىنىڭ جۇرتى دا تىكەسىنەن تىك تۇرعان بولاتىن. سول كەزدە ءبىز دە شىن قىنجىلىپ، قىلارعا قايران تاپپاعان ەدىك.

شەكاراشى بولام دەگەن ارماننان الىستاپ، ومىرلىك جولىمىز وزگە ارناعا بۇرىلدى. دەگەنمەن بالا قيالدان قالعان ۇشقىننىڭ قىلاڭ بەرگەن تۇسىندا ەل شەكاراسىندا نەندەي جايتتار ورىن الىپ جاتىر  ەكەن دەگەن ويمەن جاڭالىقتار تاسپاسىنان  ءجيى قارايتىنىمىز – وسى تاقىرىپ توڭىرەگىندەگى دۇنيەلەر. بىراق شەكاراشىلاردىڭ قىراعى قيمىلىنىڭ جەتىستىگى مەن جەمىسىن جارىسا جازۋدا، سۇيىنشىلەي حابارلاۋدا قازاق باق-تارى قىراعىلىق تانىتپاي وتىر. ونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلدى باسىلىمداردىڭ بۇل تاقىرىپتى جازۋعا سالعىرت قاراۋلارى باسىم. قر ۇقك شەكارا قىزمەتى جۇرگىزگەن  جۇيەلى جۇمىستاردىڭ ناتيجەسىندە ەل شەكاراسىنىڭ بەرىكتىگى ارتىپ، ەلدىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي حال احۋالىنىڭ جاقسارۋىنا جاعداي جاسالىپ تۇرعانى انىق. ال وسىنداي يگى ىستەردىڭ قالىڭ بۇقاراعا تەك اقپارات اگەنتتىكتەرى ارقىلى عانا جاريالانىپ، جەتكىزىلۋىن ازىرقانعان جايىمىز بار.  شەكاراشىلاردىڭ  بار قيمىلىن  قالت جىبەرمەي جازىپ وتىراتىن اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ قاتارىنا bag.kz, today.kz, nur.kz, bnews, zakon.kz, newtimes.kz, kazinform-داردى  جاتقىزۋعا بولادى. سوڭعى ەكى ايدا ءبىر عانا kazinform اقپاراتتىق اگەنتتىگىندە شەكاراشىلارعا قاتىستى 14 ماتەريال جاريالانسا، قازاق ءتىلدى گازەتتەردىڭ بەتىنە وسىلاردىڭ ءبىرى دە شىققان جوق.  رەسپۋبليكالاق باسىلىمداردىڭ كوپشىلىگى ايتۋلى داتالار مەن ەرەكشە وقيعالاردىڭ ورناۋىن كۇتە مە ايتەۋىر اڭگىمە قىلىپ وتىرعان تاقىرىپتا قالام سىلتەۋلەرى قيىنداۋ.

جىل سايىنعى ادەتىنشە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءىىم ەسىرتكى بيزنەسىنە قارسى كۇرەس دەپارتامەنتى ەسىرتكى ءوندىرىسىن جويۋعا باعىتتالعان «كوكنار» كەڭ كولەمدى وپەراتسياسىن بيىل دا وتكىزدى. «كوكنار-2015» دەگەن اتاۋمەن. ماۋسىم ايىنىڭ بىرىنەن قىركۇيەكتىڭ وتىزىنا دەيىن سوزىلعان وسى وپەراتسيا تۋرالى جازىلعان تۇشىمدى دۇنيە kazinform.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ  «كوكنار-2015» شاراسى بارىسىندا قازاقستاندىق شەكاراشىلار 61 كەلىدەن استام گەروين تاركىلەدى»، جانە  bag.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ «ەسىرتكى قىلمىسىن جاساعانى ءۇشىن 3322 ادام ۇستالدى» دەگەن تاقىرىپپەن جاريالاعان اقپاراتتارى عانا بولدى. الا جازداي تاباندارىنان تاۋسىلىپ، وڭتۇستىكتىڭ قيان دالاسىنىڭ قيىرى مەن شيىرىن ارالاپ، قالا بەردى سىرتتان كەلگەن ەسىرتكى زاتتارىنىڭ ءبىزدىڭ ەلگە كىرىپ، زالالىن تيگىزبەۋىن قاداعالاپ جۇرگەن ازاماتتار مەن ازاماتشالاردىڭ ەڭبەگىنە بەرگەن باعامىز وسىنداي بوپ تۇر. ال شىنىندا ولار تالاي سويقاننىڭ جولىنا توسقاۋىل بولىپ،  قانشاما ادامنىڭ تاعدىرىنىڭ ءتىرى قالقانىنداي بولىپ ءجۇر.

ءبىزدىڭ نازارىمىزعا ىلىككەن تاعى ءبىر دۇنيە – قر ۇقك شەكارا قىزمەتىنىڭ ساربازدارى كاسپي تەڭىزىن كۇزەتە ءجۇرىپ، سۋعا تاستالعان بىرنەشە اۋدى انىقتاپ، وعان تۇسكەن بەكىرە بالىقتارىن قۇتقارعانى جايىنداعى اقپارات.  بۇل تۋرالى دا كوسىلە جازعان ەش باسىلىمدى بايقامادىق. تاعى دا سول اقپارات اگەنتتىكتەرىنىڭ بەرگەن اقپاراتى عانا. ۆag.kz  اقپاراتتىق پورتالى 13 قازاندا جاريالاعان «شەكاراشىلار كاسپي تەڭىزىنەن ۇزىندىعى 10 مىڭ مەتر بولاتىن اۋ تاۋىپ الدى» اتتى ماتەريالىندا  «براكونەرلەرگە قارسى جۇرگىزىلىپ وتىرعان وپەراتسيا كەزىندە، ياعني 22 قىركۇيەكتەن باستاپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن تەڭىزدەن زاڭسىز بالىق اۋلاعان 42 قازاقستاندىق، 5 رەسەيلىك ازامات ۇستالدى، 129 370 مەتر اۋ جينالدى (ۇلكەن ءبىر قالانى تۇتاس وراپ الارلىقتاي), 594 دانا بەكىرە، سالماعى 10 توننا بولاتىن 1 975 دانا بەكىرە تۇقىمداس بالىق تاركىلەنىپ، بالىق زاۋىتىنا وتكىزىلدى. 27 دانا ءارتۇرلى شاعىن قايىقتار، ءتىپتى ءبىر تەپلوحود تا تاركىلەندى» دەپ جازعان بولاتىن. ال سول 130 مىڭ مەترگە جۋىق اۋعا تۇسكەن بالىق براكونەرلەردىڭ قانجىعاسىندا كەتكەندە كەلتىرەر شىعىنى شاش ەتەكتەن بولار ەدى. كاسپي بالىعىنىڭ، ياعني، بەكىرە بالىق ەتىنىڭ ءبىر كەلىسى اتىراۋدىڭ قارا نارىعىندا  2,5-3 مىڭ تەڭگە، استانا مەن الماتىدا بالىق ەتى 12 مىڭنان باستاپ 18 مىڭ ارالىعىندا ساتىلادى. وسىدان كەيىن ءوزىڭىز ەسەپتەي بەرىڭىز. بۇدان بولەك قورشاعان ورتاعا كەلتىرەر ولشەۋسىز زىيانى تاعى بار. وسىنداي الاپاتتىڭ الدىن العان كاسپيلىك شەكاراشىلارعا العىستان باسقا ايتارىمىز جوق. ال كوسىلە جازار  كولەمدى ءبىر ماتەريالدىڭ  جۇگىن ءبىر عانا اقپاراتقا ارقالاتىپ جىبەرگەن قازاق باسىلىمدارىنىڭ قىلىعىنا تاڭبىز.

تاماشا تاقىرىپتىڭ تۇزدىعى، اۋىز تولتىرىپ ايتار وقيعا 2015 جىلدىڭ 2 قىركۇيەگىندە ورىن الدى. سارىاعاش شەكارا وتريادىنىڭ اۋماعىنداعى «قاپلانبەك» شەكارا زاستاۆاسىنىڭ ۋچاسكەسىندە م.ۇلىقبەك اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ وقۋشىلارى كومەگىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك شەكارا رەجيمىن بۇزۋشىلار ۇستالدى. وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكى ازاماتى شەكارانى زاڭسىز كەسىپ وتكەن. نۇرداۋلەت جانە ەلنۇر ەسىمدى ەكى بالا الگىلەر جاسىرىنعان ءۇيدى بايقاپ، شەكارا قىزمەتكەرلەرىنە دەر كەزىندە حابارلاعان كورىنەدى. وسىدان كەيىن  شەكارا بۇزۋشىلار قۇرىقتالادى. ۇستالعانداردىڭ ءبىرى 2014 جىلدان بەرى حالىقارالىق ىزدەستىرىلۋدە جۇرگەن قىلمىسكەر بولىپ شىققان. بۇل جايىندا دا رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردىڭ بەتىنەن ءبىر دە ءبىر ماتەريال بايقامادىق. وسى وقيعا ورىن العان تۇستا وراعاڭ (ورالحان بوكەي) ءتىرى بولسا، جارىقتىق، گازەتتىڭ ايقارا بەتىنە ايشىقتى ءبىر وچەرك جاريالار ما ەدى، كىم ءبىلسىن؟  ايتار بولساق كەلتىرەر مىسالدار جەتەرلىك. بۇل بايانداعانىمىز باستى نازارعا ىلىككەندەرى عانا.

«شەكاراشىلاردىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىن باسقارىپ وتىرعاندار وزدەرىندەگى جاڭالىقپەن تەك ورىس تىلىندەگى اقپارات اگەنتتىكتەرىن عانا قۇلاعدار ەتۋلەرى دە ىقتيمال» دەيىن دەسەك، «Google» ىزدەستىرۋ جۇيەسىنە «شەكارا قىزمەتى» دەپ تاپسىرىس بەرسەڭىز، مەكەمەنىڭ رەسمي سايتىن الدىڭىزعا جايىپ سالادى. ول جەردە بارلىق اقپارات ەكى تىلدە بەرىلگەن. دەمەك، شەكارا قىزمەتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى قازاق ءتىلدى باسىلىمداردى «شومىشتەن قاعادى» دەۋ نەگىزسىز. بىزدىڭشە  قازاق باسىلىمدارىنىڭ بۇل تاقىرىپتى جازۋعا قۇلقى جوق، نەمەسە شەت وڭىردەگى مەنشىكتى تىلشىلەردىڭ قىزمەتىندەگى مەشەۋلىكتىڭ سالدارىنان جازىلماي ءجۇر.

جازارلارى استانا مەن الماتىدان بولماسا وبلىس ورتالىقتارىننان ارىعا بارمايتىن مەرزىمدى باسىلىمدارعا مەملەكەتتىڭ شەكارادان باستالاتىنىن ەسكەرتكىمىز كەلەدى. سول شەكارامىزدىڭ قارۋمەن عانا ەمەس قالاممەن دە قورعالعانىن قالايمىز. قۇدايعا شۇكىر ءبىزدىڭ ەلدىڭ شەكاراسىندا تىنىشتىق بار، بىراق شەكاراشىلاردا تىنىشتىق ەشقاشان بولعان ەمەس. ەل شەكاراسىن كۇنى ءتۇنى كۇزەتىپ جۇرگەن بۇگىنگى كۇننىڭ باتىرلارىنىڭ  ولشەۋسىز ەرلىگى ەرتەڭگى ۇرپاققا اماناتتالىپ، جادىندا جاتتالسا دەيمىز.

دوسجان سقاقوۆ

Abai.kz