قر پارلامەنتى دەپۋتاتتارى ينفلياتسياعا بايلانىستى بارلىق سالادا باعا وسكەنىمەن، جاقىن كۇندەرى جالاقىلارىن كوتەرۋ تۋرالى باستاما كوتەرمەيمىز دەپ جاتىر. مىسالى، «نۇر وتان» فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى گلەب ششەگالسكي اي سايىن قولىنا تيەتىن 497 مىڭ تەڭگە ءوزىن تولىق قاناعاتتاندىراتىنىن ايتادى.

ال، «نۇروتاندىق» تاعى ءبىر دەپۋتات سەرىكجان قاناەۆ قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ الدىمەن وتاندىق ەكونوميكا مەن بيۋدجەتتىڭ جاعدايىن ويلاۋ كەرەك، جاعداي تۇزەلگەن كەزدە عانا بۇل ماسەلەگە قايتا ورالۋعا بولادى دەپ وتىر. بۇلارعا اياق استى نە بوپ قالدى؟

ەستەرىڭىزدە بولسا، بيىلعى جىلدىڭ اقپان ايىندا  رف دۋماسىنىڭ دەپۋتاتتارى قازىنا قارجىسىن ۇنەمدەۋ ءۇشىن جالاقىلارىن قىسقارتۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەندە، قازاقستاندىق «حالىق قالاۋلىلارى» ورە تۇرەگەلىپ، قارسىلىق بىلدىرگەن. دەپۋتاتتاردىڭ جالاقىسىن قىسقارتقاننان بيۋدجەت بايىپ كەتپەيدى، جالاقىدان ۇنەمدەلەتىن 1-2 ميلليارد تەڭگە مەملەكەتتىڭ جىرتىعىنا جاماۋ بولمايدى دەپ جىلاپ قويا بەرگەن بولاتىن (http://www.ktk.kz/kz/news/video/2015/02/25/57816). مىسالى، ءماجىلىس دەپۋتاتى نۇرلان ءابىروۆ مىرزا سول كەزدە «دەپۋتاتتار جالاقىسىز قالسىن دەيسىڭدەر مە؟ ءبىزدىڭ دە وتباسىمىز، بالا-شاعامىز بار»، - دەگەندى ايتىپ بايبالام سالعان. ءيا، جالاقىلارىنىڭ ازدىعىنا زار يلەگەن دەپۋتاتتار ەندى سول 500-600 مىڭ تەڭگەگە قاناعات ەتەتىن بولدى.

ال بۇل از جالاقى ما؟ ساراپتاپ كورەيىك. ۇكىمەتتەگى مينيسترلەر مەن شەندى-شەكپەندىلەر پىسقىرىپ تا قارامايتىن، پارمەنسىز پارلامەنت كۇنى بۇگىنگە دەيىن نە تىندىردى؟ وسىعان دەيىن 600 مىڭدى قاناعات تۇتپاعان پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ ارانى نەلىكتەن تىيىلا قالدى؟

1. ەڭ ءبىرىنشى سەبەپ – كەزەكتى پارلامەنت سايلاۋى. سايلاۋ 2016 جىلى وتەدى دەگەنىمىزبەن، ء ماجىلىس پەن سەنات مەرزىمىنەن ەرتە تاراۋى دا مۇمكىن. التىنشى شاقىرىمنان دامەسى زور دەپۋتاتتار ەندى ەلباسى مەن ونىڭ ۇكىمەتىنىڭ ماڭىن تورۋىلدايتىنى تۇسىنىكتى.
2. وتكەن جولعى تەڭگەنىڭ 40 پايىزعا قۇنسىزدانۋىنان كەيىن حالىقتىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى جوعالىپ، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسى ودان سايىن الشاقتاي تۇسكەنى بەلگىلى. وسى جولى قاراشا حالىقتىڭ بار ءۇمىتى وزدەرى سايلاعان پارلامەنتتە ەدى. اتتەڭ! گەرونتوكراتيالىق جۇيەگە ىنتى-شىنتاسىمەن بەرىلگەن دەموگوگ دەپۋتاتتار تەڭگە تەڭسەلىپ تارگەتتەلىپ جاتقاندا  ء«لام-ميم» دەپ جاق اشپادى. 
3. ونىڭ ۇستىنە قازىرگى پارلامەنتتەگىلەردىڭ دەنى – «اۋتسايدەرلەر» ەكەنىنە تالاس جوق. پارلامەنتتەگى اتتارىن ادام بالاسى بىلمەيتىن 107 دەپۋتاتتىڭ دا جوعارىداعى 600 مىڭنان ۇلەس يەمدەنىپ وتىرعانى راس قوي. مىسالى، بىچكوۆا، بيششيمباەۆ، بازارباەۆ، دۇيسەباەۆ، دۇيسەنعاليەۆ، كيكولەنكو، كاپپەل، كيانسكي، لوگۋتوۆ، ماكوۆسكي، ميليۋتين، نيكيتينسكايا، پەپەنين، سوروكين، تيمەششەنكو، فەرحو ت.ب. دەيتىندەردىڭ  دەپۋتاتتىق ساۋال جاساپ نەمەسە باق الدىندا سويلەگەن سوزدەرىن ەستىدىڭىز با؟ جوق! 
4. وسىنداي الاعاي دا، بۇلاعاي شاقتا قازاقستاندىق «زاڭشىعارۋشىلار»  «سالىقتولەۋشىلەردىڭ» ەسەبىنەن ۇلكەن اپپارتامەنتتەردە تۇرۋى ءتيىس پە؟ جۋرناليستەر جۇرگىزگەن ارنايى ساۋالنامانىڭ قورىتىندىسىنا سۇيەنسەك، قازاقستاندىقتاردىڭ 97 پايىزى دەپۋتاتتارعا سەنبەيتىن بولىپ شىققان (http://qamshy.kz/home/show/374).
5. قازاقستان وندىرىسىندەگى ورتاشا ەڭبەكاقى (رەسمي دەرەك بويىنشا) 2015 جىلعى 2-توقساندا 124 227 تەڭگەنى، ياعني 511 USD ء(بىر دوللارعا 243 تەڭگە باعامى بويىنشا ەسەپتەگەندە) قۇرادى. ياعني، ءبىر جىل ىشىندە قازاقستاندا ەڭبەكاقى (ەگەر تەڭگە قۇلدىراۋىنىڭ ءۇشىنشى تولقىنى ورىن الماسا) 6132 USD بولماق. ال، جالپى قارا تابان، كۇس بىلەك جۇرتتىڭ ايىنا ارىپ-اشىپ ءجۇرىپ تاباتىنى 60-70 مىڭ تەڭگەنىڭ توڭىرەگىنەن اسپايتىنىن ۇكىمەت پەن پارالمەنت  بىلەدى مە؟

ەندىگى كەزەكتە جانى اياۋلى «حالىق قالاۋلىلارىنا» ۇكىمەت قانداي جاعدايلار جاساپ وتىر؟ شولىپ شىعايىق:

1. تەگىن باسپانا. مەملەكەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلاتىن  اپپارتامەنتتەر.
2. تەگىن كولىك. دەپۋتاتتار قىزمەتتىك كولىكتەرمەن دە قامتاماسىز ەتىلگەن. ەگەر دەپۋتات قانداي دا ءبىر ءىس-ساپارعا شىعا قالسا، بارىپ-كەلۋلەرىن مەملەكەت قامتاماسىز ەتەدى. مىسالى، ءماجىلىس دەپۋتاتى مۇحتار تىنىكەەۆ مىرزانىڭ قازاقستاندىق بوكسەر گەننادي گولوۆكيننىڭ جەكپە-جەكتەرىنەن قالمايتىنىن دەپۋتاتتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشالارىنان باقىلاپ وتىرمىز. سوعان قاراعاندا، قالاۋلىلاردىڭ قالتالارى قومدى بولسا كەرەك.
3. ايتپاقشى، جاقىندا قازاقستاندىق باق-قا جاريا بولعان پارلامەنت اسحاناسىنداعى اس ءمازىرىن كورگەن بولارسىز. ءسىز بەن ءبىز اتىن ومىردە ەستىپ كورمەگەن «فۋا-گرا» دەگەن ءدام پارلامەنت سارايىنىڭ اسحاناسىندا قارا باقىرعا ەسەپ ەكەن. مازىردەگى ەڭ قىمبات تاماقتىڭ ءوزى 1000 تەڭگەدەن اسپايدى.

نەگىزى ءبىزدىڭ تۇسىنىگىمىزدە پارلامەنت — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن جۇزەگە اسىراتىن رەسپۋبليكانىڭ ەڭ جوعارى وكىلدى ورگانى. الايدا، قازاقستان پارلامەنتىنىڭ بۇگىنگى كۇيى – «كىمنىڭ تارىسى پىسسە – سونىڭ تاۋىعىنا اينالعان». قازاقستان پارلامەنتiنiڭ دەپۋتاتتارى تۋرالى توم-توم قاعىتپالار جازۋعا بولاتىن شىعار، ءسiرا. حالىقتىڭ الەۋمەتتiك پروبلەمالارى تۋرالى ۇسىنىستار ايتۋعا كەلگەندە ۇندەرi ارەڭ شىعاتىن دەپۋتاتتار اق وردا جاقتان بۇيرىق تۇسسە، تاناۋراپ ءجۇرىپ تاۋ قوپارىپ تاستاۋعا دايىن. شاماسى، اق وردانىڭ اۋلاسىنان تاعى ءبىر پارمەن جەتسە كەرەك، «ايلىعىمىز از»، «اسحانامىز ناشار» دەپ جىلاپ جۇرگەن دەپۋتاتتار اياق استىنان ۇنەمدى ويلاي قالىپتى. اق دامبالعا قارا جاماۋ دەگەن وسى بولسا كەرەك.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

اbai.kz