رەسەيلىك ساراپشىلار «ەاەو اياسىندا قازاقستان رەسەي ەسەبىنەن كۇن كورۋدە» دەپ ەسەپتەيدى. مۇنداي پىكىردى جاقىندا رف قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ساراپشىسى، ساياساتكەر، اندرەي سۋزدالتسەۆ تانىمال «وگونەك» جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا ايتقان. بۇل تۋرالى «abai.kz» پورتالى 365info.kz-كە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

سۋزدالتسەۆ (سۋرەتتە) «وگونەك» جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا قازاقستان مەن بەلورۋسسيانى «رەسەي ەسەبىنەن كۇن كورۋدە» دەپ اشىق ايىپتاعان.

رەسەيلىك ساراپشىنىڭ  سوزىنە سۇيەنسەك، رەسەي كەدەندىك شەكارا ماسەلەلەرىمەن سوناۋ 1995 جىلدان بەرى كۇرەسىپ كەلەدى. الايدا، قازاقستان مەن بەلورۋسسيادان اكەلىنەتىن كونتراباندالىق تاۋارلار باتىس ەلدەرىنىڭ ونىمدەرىنە سالىنعان ەمبارگودان كەيىن ەكى ەسەگە كوبەيگەن.  سۋزدالتسەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءادىس وتە قاراپايىم. «ەۋروپادان اكەلىنگەن تاۋارلار قازاقستان مەن بەلورۋسسياعا جەتكىزىلىپ، ول جەردە قايتا قوراپتارعا قاپتالادى دا، جاڭا قۇجاتپەن رەسەيگە كىرگىزىلەدى. مىنە، وسىلايشا قازاقستان دا، بەلورۋسسيا دا  رەسەيدى الداپ سوعىپ وتىر»،-دەيدى ساراپشى.  

مىسالى، «قازاقستاندىق» دەپ كورسەتىلگەن  قىتاي تاۋارلارى ءدال وسىنداي فورماتپەن رەسەي شەكاراسىنان ەركىن وتكىزىلۋدە. ءيا، سول باياعى «made in China»، تەك قازاقستاندىق قۇجاتى بار.

سۋزدالتسەۆتىڭ ايتۋىنشا، ءوز كەزەگىندە رەسەيلىك تاۋارلاردىڭ قازاقستان نارىعىنا كىرگىزىلۋىنە استانا رەسمي  توسقاۋىلدار قويۋدا.

«قورىتىندىلاي كەلە تۇيىندەيتىنىم، كەدەندىك وداق اياسىندا رەسەي بيلىگى ءوزىنىڭ ىشكى نارىعىن بەلورۋسسيا ارقىلى ەۋروپاعا، قازاقستان ارقىلى قىتايعا اشىپ بەردى.  بۇل ءوز كەزەگىندە رەسەيلىك كاسىپكەرلەردىڭ قالتاسىنا ەداۋىر شىعىن كەلتىرۋدە. ەندى بىزگە قايتپەك كەرەك؟ ەگەر وداقتاستارىمىزدىڭ وزدەرى رەسەيدى اشىق توناپ جاتسا»،-دەيدى سۋزدالتسەۆ مىرزا.

شىن مانىندە كىمدى كىم توناپ جاتقانىن سۋزدالتسەۆ مىرزا تۇسىنبەسە كەرەك. سۋبەكتيۆتى سيۋجەتكە قۇرىلعان سۇحباتتى وقىپ، بىرسىدىرعى پىكىرلەرگە التەرناتيۆتى جاۋاپ ىزدەستىرگەن ەدىك.

بىرىنشىدەن، سۋزدالتسەۆ مىرزا ەشبىر رەسمي ستاتيستيكاعا سىلتەمە كەلتىرمەگەن.

ال قازاقستاندىق ساراپشىلار تۇزگەن ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 8 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى رەسەيلىكتەردىڭ پايداسىنا شەشىلگەن. مىسالى، وسى ۋاقىت ارالىعىندا قازاقستاننان رەسەيگە ەكسپورتتالعان تاۋار اينالىمى كورسەتكىشى – 3 ملرد.62,1 ملن.  دوللاردى قۇراسا، ەاەو-عا توراعا بولىپ وتىرعان رەسەيدەن يمپورتتالعان تاۋار اينالىمى كورسەتكىشى – 7 ملرد. 14 ملن. دوللاردى قۇراعان.

سونداي-اق،  2015 جىلدىڭ ەسەبى بويىنشا، رەسەي نارىعىنا ەكسپورتتالاتىن قازاقستاندىق تاۋارلار بالانسى 28,8 %-عا، كەمىگەن.  قازاقستاننىڭ انالوگيالىق جاعدايى بەلورۋسسيا نارىعىندا دا ماڭدىپ تۇرماعانىن رەسمي ستاتيستيكا دالەلدەيدى. دەگەنمەن، بۇل مەملەكەتكە جونەلتىلەتىن ەكسپورت كولەمى 18,8% -عا ارتىپ، 53,8 ملن. دوللاردى قۇراسا، يمپورتتالعان تاۋارلار كورسەتكىشى بۇدان الدە قايدا جوعارى بولىپ شىققان. بەلورۋسسيا مەن قازاقستان اراسىنداعى يمپورت  اينالىمى 28,9%-دى قۇراپ، 312,2 ملن. دوللارعا ارتقان.

سونداي-اق، ەاەو مەن كەدەندىك وداق اياسىندا ۋادە ەتىلگەندەي تاۋار اينالىمى كورسەتكىشى ەسەلەنۋدىڭ ورنىنا، قۇلدىراي باستاعان. مىسالى، ەاەو شەڭبەرىندەگى ەلدەرگە جەتكىزىلەتىن قازاقستاندىق تاۋارلار  26,9%-عا تومەندەگەن.  بۇل – اقشاعا شاققاندا  3 ملرد. 504,5 ملن. دوللار شىعىن دەگەن ءسوز.

كرەمل قازىرگى قالىپتاسقان قارجىلىق قيىندىق كەزەڭىندە ەكونوميكالىق ستراتەگياسىن راديكالدى تۇردە قاراستىرۋدا. ءتىپتى، The Telegraph باسىلىمىنىڭ ساراپشىلارى ايتقان پىكىرلەرگە سۇيەنسەك، رەسەي مۇناي باعاسىنىڭ الەمدىك نارىقتاعى بۇرىنعى باعاسىن قايتارۋ ءۇشىن بارىنە دايىن.  رەسەي دە، قازاقستان دا مۇناي جانە گاز سەكتورىنا تاۋەلدى مەملەكەتتەر بولعاندىقتان  بۇل مەملەكەتتەردىڭ  كلاسسيكالىق انامەزاسى – «گوللاند ىندەتى». بۇل ءوز كەزەگىندە ەكى مەملەكەت ءۇشىن دە فۋندامەنتالدى قاتەلىك ەدى. ەندى اركىم ءوز شاما-شارقىنشا ارەكەت جاسايتىنى تۇسىنىكتى. ونىڭ ۇستىنە رەسەي ورتالىق ازياداعى ىقپالىنان ايىرىلا باستاعانى تاعى راس. تەك حالىقارالىق ارەنادا قانداي دا ءبىر مالىمدەمە جاساۋ ءۇشىن، دەرەكتەر، ستاتيستيكالار مەن مالىمەتتەرگە سۇيەنۋ كەرەك ەكەنىن سۋزدالتسەۆ مىرزا بىلمەيتىن بولسا كەرەك.  ايتا كەتەيىك، بۇل رەسەيلىك ساراپشىلاردىڭ قازاقستانعا جاساپ وتىرعان العاشقى اقپاراتتىق شابۋىلى ەمەس. ەندى سۋزدالتسەۆ مىرزانىڭ سۋبەكتيۆتى پىكىرىنە قازاقستاندىق ساراپشىلار نە دەپ جاۋاپ بەرەدى ەكەن؟ 

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz