اماندىق عابباسۇلى دەس­تەلەنىپ جينالىپ، كولەمىمەن ءارى ساپاسىمەن كوز تارتاتىن ءتاتتى ءتۇبىردى قولىنا الىپ قا­راي ءجۇرىپ، ديقان قاۋىمىمەن پى­كىرلەستى:

– قىزىلشا ءونىمىن قابىل­داۋ­داعى 3-4 جىلعا سوزىلعان سال­عىرت­تىق كۇتىپ-باپتاۋىنا كوپ كۇش جۇمسالاتىن بۇل دا­قىلدان باس تارتۋىمىزعا سە­بەپكەر بولىپ ەدى. سون­دىق­تان كۇمانىمىز سەيىلمەي بيىل بار-جوعى 7 گەكتارعا عانا  تۇ­­قىم سىڭىردىك. بابى كەلىسكەن سوڭ، سۋ­دان كەندە بولماعاننان كەيىن نا­تيجە دە ويداعىداي. ءونىم گەك­تارىنا 500 تسەنت­نەردەن اي­نا­لۋ­دا. كوكسۋ قانت زاۋىتى كەلى­سىم­شارت­تا كور­سە­تىلگەن مىن­دەت­تە­مە­سىن ورىن­دا­سا، كەلەر جى­لى قى­زىل­­شا ال­قابىن ەسە­لەۋگە دايىن­بىز، – دەيدى قو­جا­لىق باسشىسى ەر­مەك قا­ليەۆ.

ءوز كەزەگىندە وبلىس اكى­مىنىڭ ورىن­باسارى سەرىكجان بەس­كەم­پى­روۆ كوكسۋ زاۋىتى تا­­راپىنان قى­زىل­شا تاسى­مال­­­دايتىن اۆتوكولىك شى­عى­نىنىڭ 40 پايىزى وتە­لە­تى­نىن، باسقا دا جەڭىلدىكتەر قا­راس­تىرىلعانىن جەتكىزسە، سارقان اۋ­دا­نىنىڭ اكىمى ەرعازى قو­شان­بە­كوۆ ون­دىرىلگەن ءونىمدى جيناپ الۋ با­عى­تىندا ۇيىم­داستىرىلعان شا­را­لارعا توق­تالدى. اماندىق با­تالوۆ قا­­زىلعان ءونىمدى جيناپ، دا­قىل­دى جا­پىراعىنان اجى­راتىپ، تاۋ-تاۋ قى­لىپ ءۇيىپ كەلە جات­قان جاستاردى اڭ­گىمەگە تارت­تى. القاپ ءونىمىن جي­ناۋ­عا ات­سالىسىپ جۇرگەن سارقان پو­­لي­تەحنيكالىق كوللەدجى بىلىم­گەر­لەرى ءۇشىن ەگىستىكتەگى جۇمىس ءبىر جا­عىنان وندىرىستىك تاجى­ريبە ءارى قو­سىمشا قارجى تابۋ­دىڭ كوزى.

– ستۋدەنت كەزىمىزدە اۋىل ەڭ­بەك­كەرلەرىنە كومەكتەسۋ بۇل­جىماس مىن­دەتىمىز بولاتىن. قول­­عابىسىمىز اق­شامەن باعا­لان­بايتىن. ال بۇ­گىن­گى­دەي نا­رىق زامانىندا توگىلگەن تەر تەككە كەتپەيدى. وقىڭدار، جۇ­مىس ىس­تەڭ­دەر، ىزدەنىڭدەر، سوندا عانا قالاۋلى ازامات بولا­سىڭ­دار، – دەگەن اماندىق عاب­باس­ۇلى جاس­تاردىڭ شيراق قي­مىل­دارىنا ري­زاشىلىعىن ءبىلدىردى. 

باقالىداعى، چەركاسسك اۋىل­­دىق وكرۋگىندەگى ەگىستىك ال­قاپ­تا­رى­نا جولى تۇسكەن ءوڭىر باس­شىسى سار­قاندىق ديقان­داردىڭ قىزىلشا ءوسى­رۋدىڭ قىر-سىرىن جەتىك مەڭ­گەر­گەن­دىگىنە كوز جەت­كىزدى. اسىرەسە، با­قا­­لى­لىق­تار­دىڭ الدىمەن قى­زىل­شا­­نىڭ جا­پى­راعىن تەحنيكانىڭ كو­مە­گىمەن ورىپ الىپ، ءتاتتى ءتۇ­بىردى كوم­باين بۋنكەرىنەن بىر­دەن الىپ كو­لىك­تەرگە تيەيتىنى قى­زىقتىردى. باقالىداعى «اق­قۇ­دىق» شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى سەرىك­جان ەسىم­جا­نوۆ­تىڭ  گەكتار ونىم­دى­لىگىن 700 تسەنت­نەرگە جەت­كىز­گەنىنە ءتانتى بول­دى. 25 گەكتار القاپتان 2000 توننا ءونىم جي­ناۋدى جوسپار­لاعان قوجالىق مۇشەلەرى ال­عاش­قى كۇن­دەرى-اق 780 توننا ءونىم­دى  زاۋىت قام­­باسىنا قۇيىپ ۇل­گەرىپتى. ال چەر­كاسسكىدەگى قۇي­­قالى القاپقا تۇرەن سال­عان ەر­جان ماديا­روۆ­تىڭ التى اي جاز بويعى تى­نىمسىز تىرلىگى 105 گەكتار ۇلان-عايىر ەگىس­تىكتىڭ ءار گەكتارىنان 400-450 توننا ءونىم الۋعا نەگىز قالاعان.

قويلىقتاعى «سارقان اگ­رو» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىك­تەستىگى كۇتىپ-باپتاپ وتىر­عان الما باق وبلىس باسشى­سىنىڭ نازارىن اۋ­داردى. مۇن­دا 100 گەكتار اۋ­ماق­تىڭ ءار گەك­تا­رىنا 800 كوشەت وتىر­عىزى­لىپ، بار­لىعى 66 مىڭ ءتۇپ الما اعاشى ءۇش جىلدىڭ ىشىن­دە بوي­لاپ ءوسىپتى. كەلەر جىلى ال­عاش­قى ءونىمىن بەرىپ، ستارك­ريم­سون، گول­دەن دەليشەس سورتتى الما ءونىمى تۇتىنۋشىلار سۇ­را­نى­سىن قانا­عاتتاندىرادى. ايتا كە­تەر­لىگى، باق تامشىلاتىپ سۋا­رۋ ادى­سىمەن وسى­رىلۋدە. وسى باق اۋ­­ما­عىندا ار­نا­يى جاب­دىق­تالعان كورمەدە ء«ما­دي»، «ما­لاي بي»، «داۋرەنبەك» شار­ۋا قوجا­لىق­تارىنىڭ جە­تەك­­شى­لە­رى جوسپار-جوبالارىن ورتاعا سال­سا، اۋدان اكىمىنىڭ ورىن­با­سارى ازامات سار­سەم­باەۆ اۋىل­­شارۋا­شى­­لى­عى بو­ي­ىن­­شا كور­سەتكىش­تەر­مەن تا­نىس­­تىر­دى.

اۋداندا قۋاتتىلىعى 17 مۆت. «لەپسى-2»، قۋاتتىلىعى 4,2 مۆت. «باس­قان-1» سۋ ەلەك­ت­ر­ستان­سىلارى سا­لىنۋدا. ءوڭىر باس­شىسى وسى سا­پارىندا «لەپ­سى-2» ستانسىسىنىڭ قۇ­­رى­لى­سىندا بولىپ، جۋىق ارا­دا پاي­دا­لانۋعا بەرىلەتىن ەكو­نو­مي­كا­لىق ماڭىزى زور نى­ساننىڭ جۇ­مىسىمەن تانىستى. سونداي-اق، سار­قانداعى جىلۋ جۇيەسىنىڭ ۇزىن­دىعى 4,2 شا­قىرىمدى قۇ­راي­تىن ورتالىق قازاندىقتىڭ جاي-جاپ­سا­­رى­مەن قانىعىپ، ول­قىلىق­تار­دىڭ ورنىن جىلىتۋ ماۋ­سىمى باس­تال­عانشا تول­تى­رۋ­عا تاپ­سىرما بەر­دى.

سوڭعى جىلدارى وبلىس­تىڭ قاي ايماعىندا بولسا دا ەل­با­سىنىڭ جەرگىلىكتى بيلىك ور­گان­دا­رى­نىڭ الدىنا قويعان تاپ­­سىر­ما­لا­رىن ورىنداۋعا با­عىت­تالعان ۇلكەن بەت­بۇرىس باي­قا­لادى. سارقاندا جۇ­زەگە اسى­رىلىپ جاتقان جوبا­لار دا ءتۇپ­تىڭ تۇبىندە ايماق ەكو­نو­­مي­كا­سىن دامىتۋعا قىرۋار پايدا اكە­لىپ، ەل يگىلىگىنە اينا­لا­تى­نىنا سەنىمىمىز كا­مىل. ويتكەنى مەم­لە­كە­تىمىز ەكونوميكانىڭ شە­شۋشى سا­لا­سى – اۋىل­شار­ۋا­شى­لى­عىن ور­كەن­دەتۋگە ەرەك­شە ماڭىز بە­رىپ وتىر. وبلىس اكى­مىمەن ساپار­لاس بول­عان­دار سارقاننان وسىن­داي وي ءتۇيىپ اتتاندى.

جومارت يگىمان، سارقان اۋدانى

Abai.kz