اۋماعىنا قازىعۇرت، تولەبي، تۇلكiباس اۋداندارىنىڭ تاۋلى ايماقتارى كiرەتiن سايرام–وگەم ۇلتتىق تابيعي پاركi 149037 گەكتاردى الىپ جاتىر. عىلىمي جانە پراكتيكالىق مالiمەتتەر بويىنشا پاركتە وسiمدiكتەردiڭ 1635 ءتۇرi وسەدi. سۇتقورەكتiلەردiڭ (جابايى جانۋارلاردىڭ) 59 ءتۇرi, قۇستاردىڭ 300 ءتۇرi مەكەندەيدi. ولاردىڭ iشiندە جويىلىپ بارا جاتۋىنا بايلانىستى وسiمدiكتەردiڭ – 62 ءتۇرi, اڭداردىڭ –10, قۇستاردىڭ 30 ءتۇرi «قىزىل كiتاپقا» ەنگەن.

سونىمەن قاتار سانى 200-گە جۋىق جوعارى دارۋمەندiك، دارiلiك وسiمدiكتەردiڭ دە مول قورى بار.

تاۋ ەتەگiن الا اعىپ جاتقان وزەندەر مەن بۇلاقتاردىڭ دا سانى كوپ. شاتقالداردا تەرەك، قايىڭ، شاعان سياقتى اعاشتار مەن دارiلiك قاسيەتi مول شىرعاناق، قاراقات، تۇركiستان جانە پونتي دولانالارى، يتمۇرىن، بورiقاراقات جانە باسقا دا كوپتەگەن جەمiس اعاشتارى وسەدi. جارتاستى جەرلەردە كاۆكاز تاۋداعانى دا كەزدەسەدi.

بۇرىنعى جىلدارى ءارتۇرلi انتروپوگەندiك سەبەپتەرمەن (اسiرەسە، نورمادان تىس مال جايۋ مەن ورمانداعى ءورت وقيعالارى) تاۋ ورماندارى دەگراداتسياعا ۇشىراعان بولاتىن. قازiرگi كەزدە كۇزەتتi كۇشەيتۋ مەن ورمان ۋچاسكەلەرiن مال جايىلىمى ءۇشiن پايدالانۋدى كۇرت ازايتۋدىڭ، ورمان ورتتەرiن بولدىرماۋدىڭ ناتيجەسiندە تابيعي ورماندارىمىزدىڭ ساقتالۋى جانە ولاردىڭ وزدiگiنەن تابيعي ۇرپاقتانۋى قاناعاتتانارلىق دارەجەدە.

تابيعي الۋانتۇرلiلiكتi ساقتاۋمەن قاتار ونى مولايتۋدىڭ بiر جولى – ورمانداردىڭ كولەمiن مادەني ورمان القاپتارىن جاساۋمەن ارتتىرۋ. رەسپۋبليكالىق «جاسىل دامۋ» باعدارلاماسىنا ساي پارك قۇرىلعالى بەرگi جىلداردا 383,4 گەكتار جەرگە جاڭادان ورمان القابى وتىرعىزىلدى.

بيىل كوكتەمدە 30 گەكتار جەرگە 12,5 مىڭ ءتۇپ الما، المۇرت كوشەتi ەگiلدi.

پارك اۋماعىندا مەنزبير سۋىرى، تيان-شان قوڭىر ايۋى، ەلiك، تاۋ ەشكi, قاراتاۋ ارقارى، بورسىق، ءۇندi جايراسى، قاسقىر، جابايى شوشقا، قويان، تۇلكi جانە باسقا دا اڭدار، بۇركiت، ۇلار، شiل كەكiلiك، كوكقۇس، دۋاداق، ءارتۇرلi تورعايلار مەن كەپتەرلەر، ۇكi, ساقالتاي سەكiلدi كوپتەگەن قۇستار مەكەندەيدi.

ايتا كەتۋ كەرەك، تاۋ ەشكi, ەلiك، جابايى شوشقا جانە باسقا اڭداردى مۇمكiندiگiنشە دەمالۋشىلارعا، تۋريستەرگە جاقىنداتۋ ماقساتىندا ناۋالاردى بiرتiندەپ تاۋ جوتالارىنىڭ تومەنگi يارۋستارىنا جىلجىتىپ وتىرۋدى قولدانامىز. اڭداردى ساناۋ جۇمىسىندا جانە ولاردىڭ تۇنگi تiرشiلiگiن، ميگراتسيالىق جولدارىن، تۇرلەرiن انىقتاۋدا فوتوقاقپانداردى پايدالانىپ كەلەمiز.

بۇرىن باسقا جاققا اۋىپ سوڭعى 55-60 جىل كورiنبەي كەتكەن قار بارىسىنىڭ ەكi جۇبىنىڭ قايتا پايدا بولىپ مەكەندەي باستاعانى ناقتى ادiستەرمەن انىقتالدى: 2010 جىلى وگەم تاۋىنىڭ ماقپال كولi اۋماعىندا – بiر رەت، 2014 جىلى سارىايعىر شاتقالىندا بiرنەشە رەت سۋرەتكە الىندى.

2015 جىلعى اقپان ايىندا سارىايعىر شاتقالىندا قويىلعان فوتوقاقپان بۇرىن بار-جوعى بiلiنبەي جۇرگەن تۇركiستان سiلەۋسiنiن بەينە سۋرەتكە بiرگە جۇرگەن ەكi تولiمەن (مارعاۋ) ءتۇسiرiپ، وتە سيرەك كەزدەسەتiن بۇل اڭنىڭ دا پارك اۋماعىندا بار ەكەنi العاش رەت انىقتالدى.

پارك قىزمەتiندە قازiر ەكولوگيالىق تۋريزم مەن رەكرەاتسيانى جەرگiلiكتi ەرەكشەلiكتەردi ەسكەرە وتىرىپ دامىتا تۇسپەكپiز. بۇگiنگە 6 دەمالىس ءۇيi, 1 اڭشىلار ءۇيi, 2 كيiز ءۇي كەشەنi, 7 مونشا-ساۋنا، 10 تۋريستiك باعىت، بiرنەشە دەمالىس الاڭقايلارى، شولۋ الاڭدارى تۋريستەر مەن دەمالۋشىلار يگiلiگiنە پايدالانىلۋدا. تۋريستiك باعىتتاردىڭ 5-i اتتىلى، 5-i جاياۋ ءجۇرۋ باعىتتارى. تۋريستەرگە قاجەتتi مiنiس اتتار مەن جول كورسەتۋشi بولiنەدi.

بۇل تۋريستiك باعىتتار پارك اۋماعىنداعى ماقپال، سۋسiڭگەن، سايرامسۋ كولدەرi سياقتى iنجۋ – مارجاندار مەن بوزتورعاي، سايرامسۋ، سارىايعىر، وگەم جانە ماشات وزەندەرiنiڭ بويىنداعى تابيعاتى تۇنعان، كەرەمەت سۇلۋ ۋچاسكەلەردi قامتيدى.

عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى دا بەكiتiلگەن پەرسپەكتيۆتiك – تاقىرىپتىق جوسپارعا سايكەس تولىق كولەمدە جۇرگiزiلۋدە.

مەكەمەدەگi وسىنداي كولەمدi ءارi ماڭىزدى جۇمىستاردا پاركتiڭ تولەبي فيليالىنىڭ مەملەكەتتiك ينسپەكتورلارى – س.اقىنبەكوۆ، ق.جالمۇرزاەۆ، اڭشى – بيولوگ ن.اقىمبەكوۆ، تۇلكiباس فيليالىنان مەملەكەتتiك ينسپەكتورلار م.مەيiربەكوۆ، ب.قۋاندىقوۆ، س.تاجيەۆ، وگەم فيليالىنان مەملەكەتتiك ينسپەكتورلار م.قونىسباەۆ، ماماندار ب.شوراۇلى، ت.جيرەنباەۆ، باس ورمانشى س.ازيمباەۆ، پارك اكiمشiلiگiنەن ءبولiم باستىقتارى ە.وراقباەۆ، ءا.سيحىمباەۆ، ق.مەيiربەكوۆ، م.ابدۋللاەۆ ناتيجەلi ەڭبەك ەتiپ، باسقالارعا ۇلگi بولىپ كەلەدi. ەڭبەكقور جاس مامانداردىڭ دا قاتارى كوبەيدi.

ۇجىمداعى قىزمەتكەرلەر مەن مامانداردىڭ وسىنداي ساباقتاستىعى، تابىستى ەڭبەك، بiرلiك پەن ىنتىماق – پارك قىزمەتiنiڭ جاقسارا ءتۇسۋiنiڭ كەپiلi.

اسقار قۇلتاباروۆ، سايرام – وگەم مەملەكەتتiك ۇلتتىق تابيعي پاركi باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى

Abai.kz