قازاقستاندا 14 وبلىس، 86 قالا، (ونىڭ 41-ءى – رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق باعىنىستاعى), 175 اۋدان، 34 كەنتتىك جانە 2 468 اۋىلدىق اكىمشىلىك بار. بۇگىندە وسى 3 مىڭعا جۋىق ەلدى مەكەندەردىڭ اكىمقارالارى تۇرعىندارعا ءوز ەسەبىن بەرۋدە. ول ەسەپتىڭ كەرەمەتى دە، ورتاشاسى دا، قاناعاتتاندىرارلىعى دا كەزدەسەدى. دەسەك تە، وسى اكىمدەر ەسەبىنىڭ مورالدىك، پسيحولوگيالىق ءھام ماتەريالدىق شىعىنىن ەسەپتەپ كورگەن بىرەۋ بار ما؟ ارينە، بۇل ماسەلەگە باسا نازار اۋدارماعاندىقتان، جاۋاپ بەرۋ قيىن. سول قيىن سۇراققا لوگيكالىق تۇرعىدا جوبالاپ جاۋاپ بەرىپ كورەلىكشى. 

كارتينانىڭ «قاڭقاسى»

ارينە، اكىمدەر ەسەبىنىڭ قارتيناسى مەيلىنشە شىندىققا جاناسۋى ءۇشىن ەلىمىزدەگى 14 وبلىس پەن استانا مەن الماتى قالالارىن عانا الايىق. ويتكەنى بىزدەگى وبلىس ورتالىقتارىنىڭ دەنى ۇلكەن قالالاردا ورنالاسقان. ياعني كەيبىر ماسەلەلەردە عانا ايىرماشىلىق بولۋى مۇمكىن. ماسەلەن، ءبىر عانا اكىم ەسەپ بەردى دەلىك. بۇل ەسەپ بەرۋگە شامامەن 500-دەن 1000 ادامعا دەيىن قاتىسادى. ورتاشا ەسەپپەن الساق، اكىم ەسەبىنە 700 ادام قاتىسسا، ونىڭ ەداۋىر بولىگىن بيۋدجەت سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەر قۇرايتىنى بەلگىلى. دەمەك، اكىم ەسەبىنە كەلەتىندەردىڭ 100-ءى اكىمدىك قىزمەتكەرى دەسەك، 100 مۇعالىم، 100 دارىگەر، 100 ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرى بولۋى مۇمكىن. ال قالعان بۇقارانى قاراپايىم قالا تۇرعىندارى، ارداگەرلەر مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى قۇرايدى. مۇنىڭ سىرتىندا جول قاۋىپسىزدىگىن قاداعالاۋ ءۇشىن 30-عا جۋىق جول پوليتسياسى قىزمەتكەرلەرى، ەكى-ءۇش جەدەل جاردەم كولىگى، ءبىر ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتى شاقىرىلاتىنى ءسوزسىز.

بۇل – اكىم ەسەبى كارتيناسىنىڭ سىرتقى «قاڭقاسى» عانا. ەندى وسى سىرتقى كورىنىستى جىلىكتەپ كورەيىك.

جىلىكتەۋ…

اكىم ەسەبىنە اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەردەن 100 ادام قاتىستى دەلىك. بۇل ەسەپ كەمى ءۇش ساعاتقا سوزىلادى. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر كۇنىنە التى ساعات قىزمەت ىستەيتىنىن ەسكەرسەك، ءۇش ساعات دەگەنىمىز – جارتى كۇندىك جۇمىس ۋاقىتى. ەندى سول اكىمدىكتە قىزمەت جاسايتىن ازاماتتاردىڭ جالاقىسىنا ءمان بەرەيىك. مىسالى، اكىمشىلىكتە قىزمەت ىستەيتىن قىزمەتكەرلەردىڭ ورتاشا جالاقىسى 80 مىڭ تەڭگە. ايىنا شامامەن 21 كۇن جۇمىس كۇنى دەپ، 80 مىڭدى 21 كۇنگە ءبولىپ كورىڭىز 3 809 تەڭگە شىعادى. وسى 3 809 تەڭگەنى ەكىگە ءبولىپ، اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى جارتى كۇندىك جالاقىسىنىڭ سوماسىن شىعارساق، 1 904 تەڭگەنى قۇرايدى. بۇل – ءبىر قىزمەتكەردىڭ عانا وسى ەسەپ كەزىندە مەملەكەتتەن الاتىن قارجىسىنىڭ سوماسى. وسى سومانى 100-گە كوبەيتسەك، 109 400 تەڭگە شىعادى. 

ەندى وسى 109 400 تەڭگەنى ويىڭىزعا دوڭگەلەك سىزىپ، بەلگىلەپ قويىڭىز…

تۋرا وسى ەسەپتى مەملەكەتتىك قىزمەت بولىپ سانالاتىن مۇعالىمدەر مەن دارى­گەرلەرگە جۇرگىزسەك. مۇعالىم مەن دارىگەردىڭ ورتاشا جالاقىسى 70 مىڭ تەڭگە. 70 مىڭدى 21 كۇنگە ءبولىپ، شىققان ناتيجەنى ەكىگە بولسەڭىز، 1 666 تەڭگە شىعادى. ونى 100 مۇعالىم مەن 100 دارىگەرگە كوبەيتىپ، 333 200 تەڭگە شىعارۋعا بولادى. 

وسى 333 200 تەڭگەنى دە ساناڭىزدا ساقتاڭىز…

ەندى وسى تاسىلمەن ىشكى ىستەر ورگانىنىڭ 100 قىزمەتكەرىنىڭ جالاقىسىنا «كوز تىگەلىك». ىشكى ىستەر ورگانى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جالاقىسى 140 مىڭ مەن 180 مىڭ ارالىعىندا. ءبىز 140 مىڭدى مىسە تۇتايىق. مىسالى، 140 مىڭ تەڭگە جالاقى الاتىن پوليتسەيدىڭ ايلىق اقشاسىن 21 كۇنگە ءبولىپ، 2-گە بولسەڭىز، 3 333 تەڭگە شىعادى. 3 333 تەڭگەنى 100-گە كوبەيتىپ، 330 300 تەڭگەنى تاعى دا دوڭگەلەكتەپ قويا­لىق. 

ەندى وسى 330 300 تەڭگەنى دە ۇمىتا كورمەڭىز…

وسى جەردەن ەسەبىمىزدىڭ تىزگىنىن تارتالىق. اكىم ەسەبىنە ءوز ەركىمەن، ءوز قىزىعۋشىلىعىمەن كەلەتىن قاراپايىم حالىق پەن ارنايى قوناق ەسەبىندە كەلەتىن ارداگەرلەردىڭ زەينەتاقىسىن، زيالى قاۋىمنىڭ تابىسىن شوتقا سالىپ جاتۋ ارتىق بولار. دەسەك تە، نازارعا الاتىن تاعى دا ءبىر جايتتار بار.

وسى شىققان ءۇش قورىتىندىنى ءبىر-بىرىنە قوسساق، 109 400+333 200 +330 300 ناتيجەسىندە 772 900 تەڭگە بولادى.

ءبىر اكىم ەسەپ بەرسە، 3 700 بالا ءدارىس وقي الماي قالادى

ەندى مورالدىق ءھام پسيحولوگيالىق شىعىندارعا شولۋ جاساپ كورەلىك. ەگەر دە اكىمشىلىك قىزمەتكەرى وسى اكىم ەسەبى بولاتىن ساتتە جۇمىس ىستەپ وتىرسا، نە بىتىرەر ەدى؟ ماسەلەن، 100 مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ ءۇش ساعات ىشىندە 300 تۇرعىننىڭ شاعىمىن قاراۋىنا ابدەن بولادى. ارينە، ولاردىڭ دەنى شاعىمدى قاراۋعا مىندەتتى ەمەس شىعار. دەسەك تە، مەملەكەتتىك قىزمەتتە وتىرعان سوڭ، سول 100 قىزمەتكەر 300 ازاماتتىڭ ومىرىنە قاتىستى شارۋالاردى تىندىراتىنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون. 

ەندى 100 مۇعالىمنىڭ جارتى كۇندىك جۇمىسىنىڭ مورالدىق شىعىنىنا نازار سالايىق. 100 مۇعالىمنىڭ ىشىندە 50-ءى باسشىلىق قىزمەتتەگىلەر دەگەننىڭ وزىندە 50-ءى ءۇش ساعات ىشىندە ءۇش سىنىپقا ءدارىس وقي الادى. ياعني، 50 مۇعالىم جارتى كۇندىك جۇمىس ۋاقىتىندا 150 سىنىپقا ساباق بەرەدى دەگەن ءسوز. ءار سىنىپتا 25 وقۋشى بار دەپ ەسەپتەسەك، ءۇش ساعات ىشىندە 3 750 بالانى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتۋعا بولادى. قازىر كوپتەگەن اكىمدەر مۇعالىمدەردى ءماجبۇرلى تۇردە اكىم ەسەبىنە قاتىستىرادى دەگەن سىندى پىكىرلەر ايتىلىپ ءجۇر. سوندىقتان دا مۇنى دا قاپەرگە العان ءجون. 

جارتى كۇندىك جۇمىس ۋاقىتىنداعى 100 دارىگەردىڭ دارگەيىنە دە ءمان بەرىپ كورەيىك… اق حالاتتى ابزال جانداردىڭ بىرەۋى 1 ساعاتتا ەكى ناۋقاستى قابىلداۋعا قابىلەتتى نەمەسە ءۇش ساعات ىشىندە جەڭىل-جەلپى ەكى وتا جاساۋعا بولادى. ياعني 100 دارىگەر ساعاتىنا ەكى ناۋقاس قابىلداسا، 200 ادام دارىگەر كومەگىنە قول جەتكىزەر ەدى. وسى 100 دارىگەردىڭ 50-ءى ءۇش ساعات ىشىندە ەكى ازاماتقا كىشىگىرىم وتا جاساسا، 100 وتانىڭ توبەسى كورىنەرى حاق. 

ەندىگى نازاردى مەملەكەتتىك قىزمەت بولىپ سانالاتىن ىشكى ىستەر ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنە اۋدارالىق. باسشىسى بار، باسقاسى بار 100 ءتارتىپ ساقشىسى ءۇش ساعات ىشىندە كەمى 300 قىلمىستىق ىسپەن جۇمىس جاساۋعا قابىلەتتى. يا بولماسا، ۇلكەن قالالاردا ساعاتىنا ءتورت-بەس قىلمىس اشىلاتىنىن ەسكەرسەك، وسى 100 ساقشى ورتاشا ەسەپپەن ءۇش ساعاتتا ءىرىلى-ۇساقتى 20-عا جۋىق قىلمىسقا شەكتەۋ قويا الار ەدى. 

جارتى كۇندە كوزدەن بۇل-بۇل  ۇشقان 1 ميلليون

اكىم ەسەبى سىيىمدىلىعى ۇلكەن زالداردا، سارايلاردا وتەتىنى بەلگىلى. ماسەلەن، جىلدا الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ەسەبى «رەسپۋبليكا سارايىندا»، استانا قالاسى اكىمىنىڭ ەسەبى «كونگرەسس حولدا» ءوتىپ ءجۇر دەلىك. ەگەر دە الماتى قالاسى اكىمدىگى «رەسپۋبليكا سارايىن» وزگەلەر سىندى جالداپ الاتىن بولسا، 3 ملن-نان كوپ تەڭگە شىعىن شىعار ەدى. ارينە، ەلىمىزدىڭ 14 وبلىسىندا دا تۋرا وسىنداي جاعداي دەۋگە كەلمەس. بىراق تاعى دا لوگيكاعا جۇگىنسەك، ءار وبلىستاعى ءىرى مادەني ورىنداردىڭ اقىسى ەڭ از دەگەندە 1 ملن تەڭگەنى قۇراۋى مۇمكىن. سەبەبى ول مادەني وشاقتاردا 30-عا تارتا قىزمەتكەر جۇمىس ىستەيدى، جارىعى، سۋى ءھام باسقا دا كوممۋنالدىق شىعىندارى بار. ياعني بۇل ماسەلەدە ارىگە بارماي-اق، كوزدەن بۇل-بۇل ۇشۋى ءتيىس 1 ملن تەڭگەگە عانا ات قاڭتارا تۇرالىق…

جەدەل جاردەم التى ناۋقاسقا قول ۇشىن سوزا الار ەدى...

ەندى سىرتتاعى جاعدايعا ءمان بەرسەك. اكىم ەسەبىنە نەگىزىنەن ءبىر ءورت ءسوندىرۋ قىزمەتىنىڭ كولىگى كەلەدى. ونىڭ قىزمەت اقىسى قانشا؟ بەلگىسىز؟ دەسەك تە، جۇرگىزۋشىمەن قوسقان كەزدە ءۇش ادام ءۇش ساعات بويى سىرتتاعى جاعدايدى باقىلاۋعا مىندەتتى. سوسىن 20-عا جۋىق جول پوليتسياسى قىزمەتكەرى جول قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى. ولار اكىم ەسەبىنە كەلەتىن شەنەۋنىكتەر مەن شەندىلەردىڭ جولىن ايقارا اشۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ قوزعالىسىنا دا ايتارلىقتاي نۇقسان كەلتىرەتىنى حاق. مۇنىڭ سىرتىندا 30-عا جۋىق ءتارتىپ ساقشىسى سىرتتاعى ءتارتىپتى قاداعالايتىنىن تاعى قوسىڭىز. ارينە، جوعارىداعى تاسىلمەن ولاردىڭ جارتى كۇندىك جالاقىسىن ەسەپتەسەك، 165 150 تەڭگەنىڭ قۇلاعى كورىنەدى. بۇل ساقشىلاردىڭ قاتاڭ رەجيمدە قىزمەت ەتەتىنىن دە ۇمىتپاڭىز. سونىمەن قاتار سىرتتا ەكى جەدەل جاردەم كولىگى تۇرادى قاڭتارىلىپ. ءبىر جەدەل جاردەم قىزمەتىندە جۇرگىزۋشىمەن قوسقاندا ءۇش مامان قىزمەت ەتەتىنىن ەسكەرسەڭىز، بۇلاردىڭ سانى التى ازاماتقا تەڭ. ەندى ول التى ازاماتتىڭ مەملەكەتتەن الاتىن جارتى كۇندىك جالاقىسىن ەسەپتەمەي-اق قويالىق. بىراق تا مىنا ماسەلەگە نازار اۋدارماساق بولماس. ۇلكەن قالالاردا ءبىر عانا ەمحاناعا قاراستى جەدەل جاردەم قىزمەتىنە ساعاتىنا ورتاشا ەسەپپەن 20 شاقىرتۋ تۇسەدى ەكەن. ال ءبىر جەدەل جاردەم كولىگى ءۇش ساعاتتا ءۇش ازاماتتى ەمحاناعا جەتكىزىپ ۇلگەرەدى. ياعني وسى ەكى كولىك كۇندەلىكتى قىزمەتىن اتقارسا، وسى ءۇش ساعاتتىڭ ىشىندە التى ازاماتتىڭ اجالىنا اراشا بولۋى ابدەن مۇمكىن. ارينە، ءبىز بۇل جەردە تاعى دا لوگيكاعا سۇيەنىپ وتىرعانىمىزدى ەسكەرىڭىز…

اكىم ەسەبىنە دەيىنگى «ەسەپ»…

«اكىم ەسەپ بەرەدى» دەگەننەن باستاپ، اكىمشىلىكتە دە ابىر-سابىر، قاۋىرت جۇمىس باستالاتىنى بەلگىلى. جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن بۇل شارادا مەمقىزمەتكەرلەر ۇياتقا قالماۋ جاعىن دا جاقسىلاپ قولعا الادى. شاراعا دايىندىق كەمى ەكى-ءۇش اپتا بويى بولاتىنى تاعى دا شىندىق. وسى ەكى-ءۇش اپتا ىشىندە وبلىستىق دەڭگەيدەگى اكىمدەر بۇكىل باسقارمانىڭ، باسقارماداعىلار بولىمدەردىڭ، بولىمدەگىلەر قىزمەتكەرلەردىڭ «شاڭىن» قاعاتىنى تاعى بار. بۇل ماسەلەنىڭ «اسحاناسىنا» باس سۇعا المايتىندىقتان، اۋىز اۋىرتپاي-اق قويالىق. مۇنىڭ سىرتىندا اكىمنىڭ ەسەبىن جازاتىن سپيچرايتەر قىزمەتى مەن اكىمنىڭ سۇلۋلىعىن «قامتاماسىز» ەتەتىن يميدجمەيكەرلەردىڭ دە بارىن ۇمىتپاڭىز. الدىن الا ەسەپ بەرەتىن زالدى دايىنداۋ، ورتالىقتان (استانادان) شەنەۋنىكتەردى (ولار ۇشاقپەن كەلەدى. ونىڭ شىعىنىن دا ىشتەي ەسەپتەي بەرىڭىز), ارداگەرلەر مەن زيالى قاۋىمدى الدىرۋ، ولاردى شاقىرۋ سەكىلدى كوزگە كورىنبەيتىن جۇمىستار تاعى بار. كەمى 20-عا جۋىق جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باق پەن تاۋەلسىز اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرى كەلەتىنىن دە قاپەردە ۇستاڭىز. ارينە، بۇل جەردە كۇللى بۇقاراعا اقپارات تاراتاتىن ولاردىڭ ماتەريالدىق شىعىنىن ەسەپتەپ اۋرە بولمايىق. دەسەك تە، «اكىم ەسەبىنە دەيىنگى «ەسەپ»… دەگەن تاقىرىپشادا ايتىلعان جايلارعا ەڭ از دەگەندە 300 مىڭ تەڭگە كەتەرىنە ءباس تىگۋگە بولاتىن سياقتى.

اكىمدەر ەسەبىنىڭ اريفمەتيكالىق ءتۇيىنى

ورتاشا ماتەريالدىق شىعىن 

ءبىز ەندى وسى كەلتىرگەن لوگيكالىق ەسەبىمىزدەگى شىعىنداردى ءبىر قورتىندىلاپ الايىق.

100 اكىمدىك قىزمەتكەرى، 100 مۇعالىم، 100 دارى­گەر، 100 ءتارتىپ ساقشىسىنىڭ جارتى كۇندىك جالاقى­سى ورتاشا ەسەپپەن – 772 900 تەڭگە 

اكىم ەسەبى وتەتىن ساراي شىعىنى ورتاشا ەسەپپەن – 1 ملن تەڭگە.

جوعارىداعى تاسىلمەن ەسەپتەسەك اكىم ەسەبى كەزىندەگى سىرتتاعى ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ جارتى كۇندىك جالاقىسى ورتاشا ەسەپپەن – 165 150 تەڭگە بولادى. 

«اكىم ەسەبىنە دەيىنگى «ەسەپ»… دەگەن تاقىرىپ­شا­دا 300 مىڭ تەڭگەنى شامالاعانبىز.

ەندى وسى سانداردى قوسىڭىز… 2 ملن 238 مىڭ 50 تەڭ­گە شىعا كەلەدى.

وسى جەردە تىزگىندى تاعى دا ءبىر تەجەپ، بىزدە 14 وبلىس ءھام وبلىستىق دارەجەدەگى استانا مەن الماتىنىڭ بار ەكەنىن ەسىڭىزگە الىڭىز. ياعني  وبلىس ورتالىقىتارى ءھام ءىرى ەكى قالانى قامتۋ ءۇشىن شىققان 2 ملن 238 مىڭ 50 تەڭگە سومانى 16-عا كوبەيتۋگە ابدەن بولادى. ناتيجەسىندە 35 ملن 808 مىڭ 800 تەڭگەنىڭ نوبايى كورىنەدى. بۇل ءبىر دەپ قويىڭىز. ەندى تۋرا وسى تۇستا ءار وبلىستاعى اۋداندار مەن اۋىلداردىڭ اكىمدەرىنىڭ ەسەبىنىڭ شىعىنىن ەسەپتەسەك نە بولار ەدى؟ ءبىر وبلىسقا بىرنەشە اۋدان قارايدى. ءىرى قالا ەسەپتەلەتىن استانا مەن الماتىدا دا سونداي. سول بىرنەشە اۋدان اكىمدەرىنىڭ ەسەبىنىڭ شىعىنى قوسىلسا، ءبىر وبلىس اكىمى ەسەبىنىڭ قۇنى شىعار ما ەدى؟ ارينە، اسىپ تۇسپەسە، كەم تۇسپەيدى. سول سەبەپتى دە 14 وبلىسقا قارايتىن 86 قالا، 175 اۋدان، 34 كەنتتىك جانە 2 468 اۋىلدىق اكىمشىلىكتىڭ اكىم ەسەبىنىڭ شىعىنىن ويشا 16 وبلىسقا (14 وبلىس پەن ەكى ءىرى قالانى قاپەردە ۇستاڭىز) تەڭەستىرەيىك. ياعني 35 ملن 808 مىڭ 800 تەڭگەنى 2-گە كوبەيتۋگە بولادى. سوندا جالپى قازاقستان كولەمىندە ەلىمىزدەگى 3 مىڭعا جۋىق اكىمدەردىڭ ەسەبى ورتاشا ەسەپ­پەن 71 ملن 617 مىڭ 600 تەڭگەنى قۇرايدى دەگەن ءسوز. وسى جەردە تاعى ءبىر ماسەلەگە نازار اۋدارا كەتسەك. ءىرى قالالار مەن وبلىس ورتالىقتارىنىڭ ىشكى ساياسات باسقارماسى ورتا دەڭگەيلى ءبىر كونفەرەنتسيا نەمەسە كونتسەرت سىندى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا 2 ملن-نان 5 ملن-عا دەيىن تەندەر ويناتىپ جاتادى. ياعني ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار ءۇشىن 5 ملن-دى ايامايتىن ىشكى ساياسات باسقارماسى ءھام وبلىستىق بيۋدجەت اكىم ەسەبى دەگەن كەزدە ءبىز سەكىلدى ەسەپتەن تارىلمايتىنى بەلگىلى. ياعني 71 ملن 617 مىڭ 600 تەڭگە دەپ شىعارعان بۇل ەسەبىمىز بۇل شارانىڭ 1/4 بولىگى بولىپ شىعۋى دا عاجاپ ەمەس. قوش!

ورتاشا مورالدىق شىعىن

جوعارىدا 100 اكىمشىلىك قىزمەتكەر ءۇش ساعات ىشىندە 300 تۇرعىننىڭ شاعىمىن قاراۋىنا ابدەن بولادى دەدىك. ەندى وسى 300-ءدى 16-عا (14 وبلىس 2 قالا) كوبەيتسەك، 4 800 ازاماتتىڭ سانى شىعادى. ەندى جوعارىداعى اۋداندار مەن اۋىلداردى ءبىر وبلىسقا تەڭەستىرگەن تاسىلمەن تاعى دا 4 800-ءدى ەكىگە كوبەيتىپ، جالپى قازاقستان­داعى احۋالدىڭ ەسەبىن شىعارساق، ەلىمىزدەگى اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەر ءۇش ساعاتتا 9 600 تۇرعىننىڭ ومىرىنە قاتىستى شارۋالاردى تىندىراتىنىن تولىق تۇسىنۋگە بولادى. 

اكىم ەسەبىنە قاتىساتىن 100 مۇعالىمنىڭ 50-ءى ءۇش ساعات ىشىندە ءۇش سىنىپقا ءدارىس وقيتىنىن، وسى ارقىلى جارتى كۇندىك جۇمىس ۋاقىتىندا ولار 150 سىنىپقا ساباق بەرەتىنىن، ءار سىنىپتا 25 وقۋشى بار دەپ ەسەپتەگەندە 3 750 بالانى ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتۋعا بولاتىنىن ايتقانبىز. جوعارىداعى ءتاسىل ارقىلى وسى 3 750-ءدى 16-عا، سوسىن سول قوسىندىنى 2-گە كوبەيتە قويساق، وسى ءۇش ساعاتتىڭ ىشىندە 120 مىڭ وقۋشىنىڭ تاعدىرى كوز الدىڭىزعا كەلە قويادى.

جوعارىدا 100 دارىگەر ساعاتىنا ەكى ناۋقاس قابىلداسا، 200 ادام دارىگەر كومەگىنە قول جەتكىزەتىنىن، ەگەردە وسى 100 دارىگەردىڭ 50-ءى ءۇش ساعات ىشىندە ەكى ازاماتقا وتا جاساسا، 100 وتا جاساۋعا بولاتىنىن ايتقانبىز. ەندى سول 200 دەگەن ساندى 16-عا، سوسىن 2-گە كوبەيتىپ كورەلىك. دەمەك، ءبىزدىڭ جالپى قازاقستان اۋماعىنداعى اكىمدەر ەسەبىنە قاتىساتىن دارىگەرلەرىمىز ءۇش ساعاتتا 6400 تۇرعىنعا كومەك كورسەتە الادى دەگەن ءسوز. ال 50 دارىگەر وتا جاساۋىن وسى جولمەن قازاقستان اۋماعىنا شاقساڭىز (50ح16ح2) 1 600 وتا جاسالار ەدى.

ءبىز تاعى دا 100 ءتارتىپ ساقشىسى ءۇش ساعات ىشىندە كەمى 300 قىلمىستىق ىسپەن جۇمىس جاساۋعا قابىلەتتى ەكەنىن نەمەسە 100 ساقشى ورتاشا ەسەپپەن ءۇش ساعاتتا 20-عا جۋىق قىلمىستى اشاتىنىن ايتقان بولاتىنبىز. ەندى وسى سانداردى دا تارازىلاپ كورەلىك. ناتيجەسىندە ەلىمىزدىڭ اۋماعىنداعى ءتارتىپ ساقشىلارى ءۇش ساعات ىشىندە (300ح16ح2) 9 600 قىلمىستىق ىسپەن شۇعىلدانا الاتىنىن نەمەسە (20ح16ح2) 640 قىلمىستى اشاتىنىن بايقاۋعا بولادى. قوش! 

جىلىستاپ وتىرىپ جەدەل جاردەم قىزمەتىنىڭ قاۋقارىن شامالاپ كورسەك. وسى ءۇش ساعاتتا ءبىر جەدەل جاردەم كولىگى ءۇش ازاماتتى ەمحاناعا جەتكىزىپ ۇلگەرەتىنىن، اكىم ەسەبىنە كەلەتىن ەكى كولىك كۇندەلىكتى قىزمەتىن اتقارسا، جارتى كۇندىك جۇمىس ۋاقىتىندا التى ازاماتتى اجالدان اراشالاپ قالاتىنىن ايتقان بولاتىنبىز. ەندى وسى 6 سانىن جوعارىداعى تاسىلمەن (6ح16ح2) كوبەيتسەك، 192 ناۋقاستىڭ تاعدىرى «مەنمۇندالايدى».

ءتۇيىن

ارينە، ءبىز بۇگىن لوگيكالىق قيالىمىزعا ەرىك بەردىك. ناتيجەسىندە وزىمىزشە ەلىمىزدەگى بارلىق اكىمدەردىڭ ەسەبىنىڭ ماتەريالدىق ءھام مورالدىق شىعىنى قانشا تۇراتىنىن شامامەن انىقتادىق. ءسىز 71 ملن 617 مىڭ 600 تەڭگە از اقشا دەيتىن شىعارسىز؟ بىراق اكىم ەسەبىنە ءار سالادان 100 وكىل قاتىستى دەسەك، بۇكىل ەلىمىزدىڭ اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى ءۇش ساعاتتا 9 600 ادامعا قىزمەت كورسەتەتىنىن، 50 مۇعالىم ءۇش ساعاتتا 120 مىڭ وقۋشىعا ءدارىس وقيتىنىن، دارىگەرلەر ءۇش ساعاتتا 6 400 تۇرعىنعا كومەك كورسەتىپ، 1 600 وتا جاسايتىنىن، پوليتسەيلەر 9 600 قىلمىستىق ىسپەن شۇعىلدانىپ، 640 قىلمىستىق ءىستى اشكەرەلەي الاتىنىن، ال جەدەل جاردەم قىزمەتى وسى ءۇش ساعاتتا 192 ناۋقاستى اجال ارانىنان اراشالايتىنىن بىلگەنىمىز ءجون. ياعني وسىنداي شىعىنعا پارا-پار ەسەپتى بەرەتىن ء«ماستىر» اكىمدەرىمىز ەل الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى دە جان-دۇنيەسىمەن سەزىنۋى قاجەت. بىراق بۇل «اكىمدەر ەسەبى كەرەگى جوق» دەگەن پىكىردى تۋعىزباۋى كەرەك. كەرىسىنشە، اكىمدەر جىلىنا ءبىر رەت كەلەتىن جىلدىق ەسەبى كەزىندە دايىن سۇراقتارمەن تەاترلاندىرىلعان قويىلىم قويماي، ماسەلەگە تەرەڭىرەك ءۇڭىلۋدى قولعا العانى، بۇل شاراعا بار ىنتا-جىگەرىمەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراعانى ءجون. ويتكەنى قازىر ءبىز داعدارىس دەندەپ، تيىن ساناپ ءجۇرمىز... وسى سانالعان تيىن جەلگە ۇشپاۋى كەرەك. ءبىز ماسەلەنىڭ تەك تىگىسىن عانا سوكتىك. ال قالعان ەسەپتى وزدەرىڭىز جاساي جاتارسىزدار...

قانات بىرلىكۇلى

Abai.kz