(سىقاق سىڭايلى ءسوز)   

تاس  داۋىرىندە مە، تەمىر-كومىر داۋىرىندە مە، ايتەۋىر، اتامزامانعا دەيىن ءوتىپ كەتكەن ءنوپىر ءداۋىردىڭ بىرىندە ءبىر عۇلاما، ال بۇل عۇلاما، دانا، اۋليە دەگەندەرىڭ بىزدە بۇگىندە دە تولىپ جاتىر، ءيا، سول جارىقتىق عۇلاما: «بولايىن دەسە، وقيعا وپ-وڭاي!» دەپتى. وقىعانىم ەمەس، پالەنباي قۇلاقتان كەيىن مەنىڭ قۇلاعىما كەلىپ جەتكەن ساۋەگەيلىك ءسوز. ال ساۋەگەيلىك ەكەنىندە ەندى داۋ جوق. ونى، مىسالى، مەنىڭ مويىنداعانىما ون بىردەڭە كۇن بولدى. مويىنداماس ەدىم، بۇقارالىق اقپارات دەگەن بۇقامويىن كۇش بار ەمەس پە، سول  تاقسىر مەنىڭ دە ەركىمدى ەرتتەپ ءمىنىپ الىپ، تەكپىلەگەننەن اسىرا تەبىندى دەيسىڭ، باعانا. ءتوزۋ قايدا؟! كوزىمە توسقانىن وقي باستادىم. ماسەلەن، مىنالاردى:

«ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرۋدى ويلايىق!»; «حالىقتىڭ حال-احۋالىن جاقسارتۋىمىز كەرەك!»; «تاريحي وقيعا»; «كوپتەن كۇتىپ ەدىك»; «وتە دۇرىس شەشىم»; «پرەزيدەنت ۇسىنعان باعدارلامالار ەندى مۇلتىكسىز ورىندالادى!»; «دەموكراتيانىڭ جارقىن كورىنىسى»; «ەندىگى سەنىم – جاستاردا»; «بۇكىل الەمدى ەلەڭدەتتى!»; «ۇتقىر باستاما»; «دامۋىمىزدىڭ كەپىلى»; «ۋاقىتپەن ۇندەستىك»; «سىن كەزەڭدەگى ساليقالى، ۇتىمدى شەشىم»; «وتان الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك»; «باستى ماقساتقا باستاعان قادام»; «كۇردەلى كەزەڭنەن ويداعىداي اسىرار جول باسى»; «كونستيتۋتسيامىزدىڭ تالابىنا ساي»; «تاۋەلسىزدىك تەگەۋىرىنى»; «سىندارلى شەشىم»; «ۇلى ويدان تۋعان ۇلاعاتتى ۇيعارىم»; «قوعام قامى»; «پرەزيدەنتىمىزدىڭ كورەگەندىگىنە كۋا جانە ءبىر قادام»: «بۇرىنعىدان ەرەكشە بولاتىن سايلاۋ»; «جاستارعا جول بەرىلەدى»; «جاڭا ءماجىلىستىڭ جاڭا دەپۋتاتتارى ەل سەنىمىن اقتاۋعا ءتيىس!». وپ-وڭاي وقيعا مەن ساۋەگەيلىك ايىرىپ العىسىز بوپ ارالاسىپ جاتقان جوق پا؟!

ءجا، وسى دا جەتكىلىكتى. گازەت بەتتەرىندەگى ءپىلدىڭ قۇلاعىنداي جالپيعان ماقالالاردىڭ تاقىرىپتارىن تىزەمىن دەپ مەن تالىپ قالا جازداپ وتىرمىن، ءوزىن وقيتىن  سىزدەردىڭ  سىلەلەرىڭىز قاتار، ءيا، توقتايىن. بىراق مىنا تاقىرىپتاردان نە ۇققانىمدى ايتپاسام، ەڭبەگىم ەش بولار. ياعني، تاۋەلسىزدىكتى الگى اناۋ وداقتاس 14 رەسپۋبليكانىڭ ەڭ سوڭىندا العاندىعىمىزدان با، قالايدا سودان بەرگى 25 جىلدا: ەلىمىزدىڭ ەڭسەسى كوتەرىلمەپتى دە، حالقىمىزدىڭ جاعدايى جاقسارماپتى; پرەزيدەنت باعدارلامالارى مۇلتىكتى ورىندالىپتى دا، دەموكراتيانىڭ كورىنىسى جارقىن بولماپتى; جاستارعا سەنبەپپىز  دە، بۇكىل الەمدى ەلەڭدەتە الماپپىز... ءاي،  ۇققانىمدى دا ۇلعايتا بەرمەي، ەندىگىسىن ەتىگىمنىڭ قونىشىنا سۇعا سالايىن دا، گازەتتەردىڭ وسىنشاما  ءسوز سىعىندىلارىن  نەلىكتەن تاقىرىپ ەتىسىپ، نە ءۇشىن جارىسا باستاعاندارىن وزىمشە باجايلايىن. ەگەر مەن بىردەڭە بىلسەم بار عوي، ولاردىڭ ارقايسىسى ءبىزدىڭ پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ جۋىقتاعى ءوزىن ءوزى تاراتۋى ارىدا بۇكىل الەمدى ەلەڭدەتكەن، ورتا جولدا بۇكىل تمد-نى تامسانتقان، بەرىدە بۇكىل قازاقستاندى قۋانتقان وقيعا بولعانىن باسقالاردان ارتىق ايتىپ بەرۋگە ءبيتىن سالۋدا. «ۇتقىر باستاما»، «باستى ماقساتقا باستاعان قادام»، «بۇرىنعىدان ەرەكشە بولاتىن سايلاۋ»، «جاڭا ءماجىلىستىڭ جاڭا دەپۋتاتتارى ەل سەنىمىن اقتاۋعا ءتيىس»، انەكي، اڭعاردىڭىزدار ما، «دەموكراتيانىڭ جارقىن كورىنىسى» ارقاسىندا بىزدەگى بار-جوق شىندىق جارىق دۇنيەنىڭ جاينامازىنا جايىپ سالىندى. مىسالى، بۇل سايلاۋ: بۇرىنعىلاردان ەرەكشە بولادى ەكەن; دامۋىمىزدىڭ كەپىلى ەكەن; قوعامىمىزدىڭ قامى ەكەن; بۇرىنعى قادامدار باستى ماقساتقا باستاماعان ەكەن; ەسكى ءماجىلىستىڭ ەسكى دەپۋتاتتارى ەل سەنىمىن اقتاماعان ەكەن... قۇداي-اۋ، بىزگە تاۋەلسىزدىك ەندى عانا كەلەتىننەن ساۋ ما؟!.

سونىمەن، قايتالاپ ايتايىن، ەگەر مەن بىردەڭە بىلسەم بار عوي، بىردە-ءبىرى: «مەنىڭ اۋىلىمنىڭ جاعدايى ادام توزگىسىز»، نەمەسە: ء«بىزدىڭ ەلدە قىمباتشىلىق قۇتىرىنعانىن قاشان قويادى؟» دەگەن ەكى سويلەمدى اۋزىنان شىعارىپ كورمەگەن  بۇرىنعى ءماجىلىستىڭ  بۇرىنعى 107 دەپۋتاتىنىڭ ورنىنا جاڭا ماجىلىسكە سايلانىپ كەلەر جاڭا 107 دەپۋتاتتىڭ ىشىنەن ەل سەنىمىن اقتايتىن 17 ازامات تابىلار ما ەكەن؟ جالپى، اباي جارىقتىق ايتقانداي، «زاڭ-زاكون قولىمدا بولسا»، مەن 107-ءنى ەكى ەسە قىسقارتىپ، ۇكىمەت قارجىسىن ۇنەمدەۋدىڭ «بۇكىل الەمدى  قىزىقتىرعان» ۇلگىسىن كورسەتەر ەدىم! جوعارىدا پرەزيدەنتتىڭ، تومەندە توراعانىڭ قاباعىن باعىپ، شەگى  جوق  دالباسا  ماقتاننىڭ مالتا سۋىن دامەتىپ وتىراتىن سەنات پەن ماجىلىستەگى قولكوتەرگىشتەردىڭ سانىن شىنىندا ەكى ەسە ازايتسا، مىسالى، شىمكەنت قالاسىنداعى №69 قازاق ورتا مەكتەپ ءۇيىن جاڭادان كەڭەيتىپ سالىپ، قازىردە ءۇش اۋىسىمدا وقۋعا ءماجبۇر بولىپ جۇرگەن 1600 شاكىرتتى ءبىر اۋىسىمدا وقىتىپ، بالالارى مەن اتا-انالارىن شەكسىز قۋانتۋعا ارتىعىمەن جەتەر قارجى تابىلار ەدى!..  اتالعان مەكتەپتىڭ جالعىز ەمەسى، جۇزدەپ بارى ءسوزسىز.

ە، دۇنيە...  جاڭا ءماجىلىستىڭ جيھاز-جاساۋى كەلىسكەن كەڭ زالىنا جايعاسۋ ءۇشىن  جانتالاس باستالىپ تا كەتكەن شىعار. وي-حوي وقيعا-اي!.. قولى ۇزىن كوكەلەردىڭ  مۇرىندارى مەن الاقاندارى تاعىدا قىشىپ، ەتەگىنەن ۇستاعان ءىنى-قارىنداستارىن «قۇتتى ورىندارىنا قوندىرۋ» جورىعىن تاعىدا باستاپ كەتكەن شىعار. ويتپەگەندە شە؟!. ەسكى جوعارعى كەڭەسى دە، جاڭا پارلامەنتى دە كەيدە سوتپەن، كەيدە سوتسىز-اق مەرزىمىنەن بۇرىن تالاي تاراعان  بىزدە ءادىل سايلاۋ ارمان بولعالى، وعان قول جەتۋ بىلاي قالعالى قاشا-ا-ان!..

عابباس قابىشۇلى

Abai.kz