قايىرىمسىزدىق - ازاپ پەن توزاقتىڭ باسپالداعى
ءسوز جوق، ادامزات قوعامىن قايىرىمسىزدىق قاپتادى...
سەبەبى، قارجىلىق-ماتەريالدىق داعدارىس ەمەس، رۋحاني داعدارىس.
كۇللى ادامنىڭ بالاسى رۋحاني داعدارىسقا ۇشىراپ، رۋحاني مۇگەدەكتىككە بەت الدى. بۇعان تابيعات اپاتتارى، مۇنايدىڭ باعاسى، ءتىپتى، ءار-ءار جەردەگى سوعىستاردىڭ تۇتانۋى سالدار ەمەس، ەڭ ۇلكەن سەبەپ – ادامداردىڭ وزىندە، دالىرەك ايتساق، ادامداردىڭ ىشكى دۇنيەسىنىڭ، ياعني، كىسىلىك قاسيەتىنىڭ جوعالۋىندا. ەگەر ادامنىڭ جۇرەگىندە اياۋشىلىق پەن قايىرىم بولماسا، قاتىگەزدىك پەن قايىرىمسىزدىق باسىپ الادى.
مەن بۇل كەزەكتى ءۋاجىمدى ادامداردىڭ بويى مەن ويىنداعى قايىرىمسىزدىققا ارناۋىم تەگىن ەمەس. ارينە، الەمدىك مۇناي باعاسى مەن قازاق تەڭگەسىنىڭ قۇلدىراۋىن; نە بولماسا قازاق جەرىن جايلاعان جەمقورلىقتى; ءتىپتى، ورىس ورمانىنىڭ ايانىشتى احۋالىن تىلگە تيەك ەتسەم دە بولار ەدى...
جوق! ادامزات ءۇشىن ۇلكەن قاۋىپ – قالتانىڭ جۇقارۋى بولماي تۇر، زور ناۋبەت – قايىرىمسىزدىق بولدى! وسى كۇندەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ءبىزدىڭ قازاقتاردىڭ قاسقىرلاردى قىرىپ، قوساقتاپ بايلاپ تاستاعان بەينەكەسكىندەرى تولىپ كەتتى. اۋمەسەر ارەكەتشىلەردىڭ ءبىرى كولىكتىڭ دوڭگەلەگىمەن قاسقىر-بايعۇستىڭ بەلىن ءۇزىپ، قورلاپ ولتىرسە; بىرەۋى قاسقىردىڭ ەتىن قازانعا سالىپ اسىپ جاتىر; كەلەسىسى داراقى كۇلكىمەن ماقتانۋدا...
«كوك بورىدەن تارادىق» دەيتەن ميفتىك تۇسىنىكتەگى قازاق قاسقىردى قورلاماق تۇگىلى، ءبورىنىڭ اتىن دا بەتالدى اتاماعان جۇرت.
ارلان – ايباتتى، ايبىندى، وجەت، ءور، باتىل، باتىر ءارى شىدامدىلىق پەن توزىمدىلىكتىڭ سيمۆولى. كوكبورى – جانارى عانا وتتاي لاۋلاعان جىرتقىش ەمەس، رۋحى مايىسپايتىن مىقتى ماقۇلىق، كيەلى تىرشىلىك يەسى.
ءبىزدىڭ ۇلتىمىز: «اقىلسىز اتقا مىنسە، اتاسىن باسىپ كەتە جازدايدى» دەيدى. كيەسىنەن بەزگەن، يت-قۇستى قورلاعان جاۋىزدارعا زاڭ اياسىندا شارا قولدانىلۋى كەرەك. ءبارىنىڭ سىرى مەن ىسىنە قانىق اللا تاعالا جاۋىزداردىڭ نە وزىنە، نە ۇرپاعىنا بۇل قياناتتىڭ جاۋابىن قايتارادى. جالپى، ادام بالاسى قياناتتىڭ قايتىپ كەلەتىن زاڭدىلىعىن ۇمىتپاۋى كەرەك.
كەشە عانا دۇنيەدەن وتكەن قازاقتىڭ تانىمال جازۋشىسى، قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى ءابىش كەكىلباەۆتىڭ اراكىدىك ولەڭ دە جازعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. اباعاڭ ولەڭدى جانى قاتتى اۋىرىپ، ايتارى قارا سوزگە پار كەلمەگەندە جازعان سياقتى. قاراڭىز:
«ادام قولى تالاي جاۋدى جايراتقان،
ادام قولى تالاي باۋدى جايناتقان.
ادام قولى تىككەن تالاي كەبىندى،
ادام قولى جۋعان تالاي جورگەكتى.
ادام قولى سەپكەن تالاي ءولىمدى،
ادام قولى تالاي بەسىك تەربەتتى.
ءبىر وڭەشتى تولتىرا الماي قوس قولمەن،
بۇل جالعاندا تالاي پەندە بوسقا ولگەن.
ادام وندا بىلمەي راقات دەگەندى،
ادام وندا سەزبەيتۇعىن شابىتتى،
قولدار وندا جازىپ زارلى ولەڭدى،
قولدار وندا كوتەرەتىن تابىتتى.
قولدار! قولدار! ايان، ايان وزىڭە!
ونىڭ ءبارى ءوزىڭ جازعان شەجىرە!» – دەپ قاتال سويلەپ، شىندىقتى شيىرلاي جىرلاعان اباعاڭ، تۇبىندە ادامنىڭ يمانعا كەلىپ، يباسى مەن مەيىرىمىن ساقتاۋ قاجەتتىگىن ەسكەرتەدى:
«تالاي-تالاي تاڭباڭ قالدى ۋاقىتتا،
جىلدار كەلدى، جىلدار تۋدى نە ءتۇرلى.
بۇگىن قوس قول بولاشاققا، باقىتقا
بارار جولدىڭ رەلستەرى سەكىلدى...»
...ءيا، جاماندىق ىستەگەن ادامنىڭ قولى قياناتتىن تيىلىپ، جاقسىلىققا جۇمسالۋعا ءتيىس. بالاسى مەن نەمەرەسىنىڭ، ۇرپاعى مەن ۇلتىنىڭ ەرتەڭىن ويلايتىن پاراساتتى ادام قايىرىمنىڭ قايىرىنىڭ ۇشان-تەڭىزدىگىن تۇيسىنبەسە، قاسىرەت-قايعى الىس كەتپەيدى...
مىنە، سوندىقتان قايىرىمسىزدىق – ازاپ بەن توزاقتىڭ باسپالداعى عانا...
قاجىمۇقان عابدوللا
Abai.kz
