الىستاپ بارامىن. كەلگەنىم كەشە ەدى، بۇگىن اۋىلدان تاعى دا كەتىپ بارامىن. ەندى قاشان كەلەمىن؟. ءمىنىپ كەلە جاتقان كولىگىمنىڭ تەرەزەسىنەن كوز الدىمدا زىمىراپ جىلجىپ ءجۇرىپ جاتقان ءوزىم وسكەن اۋىلدىڭ: تاۋ مەن تاسى، دالاسى مەن ءشوبى، قاراعانى مەن توبىلعىسى. شىعىس قازاقستاننان وبلىسىنا قاراستى ءوزىم وسكەن جاڭا اۋىلدان الىستاپ بارامىن. شەكارالىق ايماقتا ورنالاسقان اۋىلدىڭ ۇيلەرى كۇيرەپ، كەڭ دالادا ءار جەرگە ءبىر ۇيىلگەن تومپەشىك سارى توپىراققا اينالا باستاپتى. ءتۇتىنىن تۇتەتىپ وتىرعان جيىرمادان استام ءۇي. قابىرعامدى بولات بالقىتىپ، سونى ساپىرىلىستىرىپ بىرىنشىسىنەن ەكىنشىسىنە شىرقىراتىپ قۇيعانداي شىجعىرىپ بارادى. ەڭسەم تۇسكەن قالپىندا ءۇنسىز تەرەزەدەن قيماستىقپەن قاراپ، اۋىلدان شىعا بەرىس جەرلەردەگى كورىنىستەرگە كوز سالىپ وتىرمىن...

*****

...تاڭعا جۋىق تۇسىمنەن شوشىپ وياندىم.تۇسىمە اۋىلداعى ءۇيىم كىردى. الىپ قۇبجىقتىڭ ىشقىنعان داۋىسىنداي گار-گار ەتكەن سارى ءتۇستى، جىپ-جىلتىر شىنجىر تاباندى ەكسكاۆاتور ۇزىننان سوزىلعان تەمىرىنىڭ باسىندا شىنجىرعا بايلانعان دومالاق شويىنمەن گۇمپ-گۇمپ ەتكىزىپ وسكەن ءۇيىمنىڭ قابىرعاسىن اياماي ۇرعىلاپ جاتىر ەكەن. گۇرس ەتكىزىپ ءبىر رەت ۇرىپ ەدى، ءار كىرپىشى اكەمنىڭ قولىمەن قالانعان قابىرعا ءدىر ەتىپ قوزعالعانى بولماسا ەكىنشى ۇرۋىنا دا دايىن تۇردى. قايتارا ءۇش رەت ۇرعاندا ءدۇرس ەتىپ قابىرعا قۇلاپ، شاڭىراق ورتاسىنا ءتۇستى. جەتىپ بارىپ كابينانىڭ ىشىندە وتىرعان مۇرتى قالىڭ، قالپاعىن قيسايتىپ كيىپ، ەزۋىنىڭ سول جاعىنا تەمەكى قىستىرىپ الىپ بۇرقىراتىپ وتىرعان، تاڭقيعان مۇرىن، كوك كوزدى، اق قۇلاق قاقولدى الىپ-ۇرىپ جىعىپ، تەرەزەدەن لاقتىرىپ جىبەرگىم كەلەدى. اتتەڭ، كەسە-كولدەنەڭدەپ زاڭنىڭ شىعاتىنى بار. ءجىپسىز بايلانۋدامىن. ايتپەگەندە سارى بەت-ءجۇزىن جۇدىرىقپەن ءبىر قويىپ قىزىلعا بوياپ تاستاۋعا بولار ەدى. كەدەرگىلەردىڭ ءار بىرەۋىن سارالاپ قانا تۇرمىن. جاس عۇمىرىڭدى ءبىر ساسىق كەۋدە ءۇشىن توردىڭ ار جاعىندا وتكىزگىڭدە كەلمەيدى. ءار كىرپىشى ۇگىتىلىپ، بىت-شىتى شىعىپ ىشىنە تۇسكەن بولمەگە قارادىم. ءوزىم ۇستىنە ءمىنىپ ارلى-بەرلى تەڭسەلىپ ويناعان اپپاق، مەن ءۇشىن اق بوز اتىمنىڭ شەكەسى جارىلىپ، شاڭعا كومىلىپ جاتىر. ەندى ءبىر ۇرسا ونىڭ دا كۇلپارشاسىن شىعارادى. قاراپ ۇلگەرگەنىم سول ەدى; الگى ورىس ماعان قاراپ كەكتىپ ءبىر جىميىپ قاراۋسىز قاڭىراپ تۇرعان، ءوزى ءبىر قابىرعاسىن قۇلاتىپ ۇلگەرگەن ۇيگە تاسىر-تۇسىر ەتكىزىپ باسقارىپ وتىرعان تەحنيكاسىن تاعى دا كىرگىزىپ جىبەردى. مىنا اشىق قابىرعادان كىرگەن شويىن ەكىنشى قابىرعادان اتىپ شىقتى. الدىعا شىعىپ قيراتقان ەكسكاۆاتوردىڭ شويىنى وزىنە قايتىپ كەلە جاتىپ جول-جونەكەي تاعى ءبىر قيراتىپ ءوتتى. ءبىر قىزىعى: اينالامدا ءۇيلىپ تۇرعان تانىس-تامىرلار، اۋىل ادامدارى قوزعالىپ قيمىلدار ەمەس. كەرسىنشە وسى كورىنىستەردەن ءلاززات الىپ تاماشا كورىپ تۇرعانداي. جاتقان ورنىمنان شوشىپ وياندىم. مەن تۋعان اۋىل تەگىسمەن قازاق ەدى. تۇگەلى ءبىرىن-ءبىرى دەمەپ، كومەكتەسىپ، ءار ىستەرىنە جاردەمدەسىپ جۇرەتىن. كوزىمدى تۇرعان ساتىمدە ۋقالاپ، كەلەسى بولمەدەگى سۋعا بارىپ شايىپ الدىم. تەلەفون قولىما ءىلىندى. اۋىلداعى دوسىما حابارلاستىم.
- ءبارى ورنىندا، اۋىل تىنىش، سول باياعى تىرلىك پەن جۇمىستار. اۋىل تۋراسىندا الاڭداما ، اقىرىنداپ ءجۇرىپ جاتىرمىز – دەدى. مايلى اسۋىنان تومەن قاراعاندا ۋىسقا سىيىپ كەتەتىن شاعىن عانا اۋىل ءۇشىن الاڭدادىم. بۇرىڭعىمەن سالىستىرعاندا ءجيى ويلايمىن.
ەرتەسى بار جۇگىمدى جيناپ اۋىلعا تارتىپ تۇردىم.

*****

تاۋلاردىڭ ىشىمەن، بۇرالاڭى كوپ، ۇساق تاسى جىلتىراپ كورىنىپ جاتقان شاڭدى جولمەن اۋىلعا جاقىنداپ كەلەمىن.الىس اۋىلعا تاياعان سايىن الاڭداۋشىلىق سەزىمى ارتا ءتۇستى. تۋعان اۋىلعا تابانىمنىڭ تيمەگەنىنە ەكى جارىم جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى. بۇل اۋىلدىڭ توبىلعى مەن تەرەگىن، اۋىل رەڭىن اشىپ، كوركىن كەلتىرىپ تۇراتىن جاسىل جاپىراقتارعا كومكەرىلگەن اعاشتارىن، تاۋ ءبۇيىرىن تەسىپ اققان سىلدىراعان بۇلاعىن، ەڭ باستىسى اۋىلدى قورشاپ تۇرعان تاۋ مەن جوتالارىن ءبىر جاعى ساعىنىشپەن، ەكىنشى جاعىنان الاڭداۋشىلىقپەن ويىما الىپ كەلەمىن. اۋىلدىڭ ءتورت مەزگىلى: قىسى سۋىق، جازى ىستىق بولاتىن، كۇزى سالقىن، كوكتەمى جىلىمىق اۋا-رايىدا ويىمنان ءجۇرىپ ءوتتى.
اۋىلعا كىرە بەرىستە قابىرعالاس قوس ءۇيدىڭ بۇزىلىپ – ءۇيىندى بولعانىن كوردىم. مەن اۋىلدان كەتەتىن جىلى بۇل قوس ءۇيدىڭ اۋلاسى شۋلاعان بالا، دوپ قۋىپ جۇگىرگەن، شىبىقتى ات قىپ مىنگەن، شۇيىركەلەسكەن كىشكەنە ۇلدار مەن قىزدار بولاتىن. سول قوس ءۇيدىڭ ءار قابىرعاسىندا شىعىپ تۇرعان ەكى تەرەزەنىڭ الدىندا; قوڭىر-اق قاۋىرسىنداردا عاجاپ اق-قىزىل گۇلدەر ءوسىپ، كۇن نۇرىنا شومىلىپ تۇراتىن. بۇگىن سول ءبىر ءۇيدىڭ ءۇيىندىسىنىڭ ۇستىنە جابايى شوپتەر كەڭىنەن ءوسىپتى.ءىشىم قىلپ ەتە قالدى. ءۇنسىز عانا تىنىپ وتىرمىن. ءوزىمنىڭ وسكەن ءۇيىمدى كورگىم كەلەدى...
كولىك ىشىندە كوزىمدى تاس جۇمىپ وتىرمىن. كورگىم كەلمەيتىن كوڭىلسىز كورىنىستەردى كورىپ قالاتىندايمىن. – جەتتىك، بالام!- دەگەن كولىك جۇرگىزىپ وتىرعان مەيىربەك اعايدىڭ داۋىسىن ەستىدىم. جۇرەكتىڭ تارس-تۇرس سوعۋى جيىلەپ، كەۋدەدەگى قاتارلاپ تىزىلگەن قابىرعالاردى ءبىر-بىرلەپ ءبولىپ شاشىراتىپ اتىپ شىعاتىنداي. اقىرىن سىعىرايتىپ وڭ كوزىمدى كىشكەنە عانا اشىپ، كولىك تەرەزەسىنەن قارادىم. اق كىرپىشتەن قالانعان، زالى سارى تۇسپەن بويالعان ءۇيىمنىڭ بۇتىندىگىن كوردىم. قوس كوزىمدى بىراق اشىپ، قۋانعانىمنان مەيىربەك كوكەگە راقمەتىمدى ايتىپ، ەسىكتى ايقارا اشىپ ءتۇسىپ قالدىم. جەرگە ءبىرىنشى وڭ اياعىم ءتيدى. تاماشا سەزىمگە بولەندىم. ءتۇسىپ كەتكەن ەڭسەم كوتەرىلىپ، جۇزىمە قۋانىش ورنادى. كەۋدە ىشىنە كوكتەم كەلىپ، جاسىل جەلەكتەنىپ، بۇتا باسىندا سايراپ وتىرعان بۇلبۇلداردىڭ اسەم سازدى ءۇنى كەلگەندەي.تۇسكەن ورنىمنان جان-جاعىما قارادىم. بۇرىڭعىمەن سالىستىرعاندا كوڭىلسىزدەنىپ قالىپتى.
تۋىپ وسكەن ءۇيىمدى كوردىم، جاقىن جولداستارىممەن جولىقتىم. اۋىل تۇرعىندارى بۇرىڭعى كورسەتكىشپەن سالىستىرعاندا سيرەپتى. بەس كۇن ءجۇرىپ شۋلى، تاس قالاعا ەكى كۇندىك جولعا قايتا شىقتىم.

*****

كەلەسى ءتۇس مۇلدەم قورقىنىشتى ورىن الدى. وسكەن ءۇيىمنىڭ تۇگى قالماي قيراپتى. جەكە مەنىكى عانا ەمەس، اۋىلدىڭ جارتىسىنان كوبىنىڭ ۇيلەرى قيراپ ءۇيىندى سارى توپىراققا اينالىپ، ءار جەردە ءبىر تومپەشىك بولىپ جاتىر.
وسى جولى وڭىمدە جولداسىم ءوزى ءبىرىنشى بولىپ حابارلاستى. وسكەن ءۇيىمدى، كىندىك قانىم تامعان، قىزىعى ەسكەرتكىشكە اينالعان شاڭىراعىمدى ساتىپ الاتىن ادامدار تابىلىپتى.
- بۇرىن ارشا تۇتاپ، تاماشا ءيىس شىعاراتىن ۇيدە ەندى سۋرەتكە جالبارىناتىندار تۇراتىن بولدى،- دەگەن دە، الاقانىمنان قارا تەلەفونىم سۋسىپ شىعىپ كەتتى.
ءۇشىنشى مارتە تۇسىمە كىرگەندە شەكارانىڭ تۇبىندە ورنىققان جاڭا اۋىلىم بايىرعى اتىنا زاتى ساي بولىپ يەسىز جامان دالا بولىپتى. ول جەرگە بارۋ ەندى قيىنداپ كەتكەن سياقتى...

سەرىك قۇدايگەنۇلى

Abai.kz