ەندى ءبىر ساناۋلى كۇندەردەن سوڭ ءماجىلىس پەن ءماسليحات دەپۋتاتتىعىنان ۇمىتكەرلەردىڭ اراسىندا بولىپ جاتقان سايلاۋ الدى ناۋقان اياقتالادى.  وسى رەتتە ءبىز قوعام بەلسەندىلەرى مەن ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىم جەتەكشىلەرىنەن، ساياساتتانۋشىلاردان تومەندەگى ساۋالدار بويىنشا پىكىر ءبىلدىرۋىن سۇراعان ەدىك. الدىمەن ساۋالدارعا كوز جۇگىرتەيىك:

1. ءسىز ەلىمىزدە ساياسي ناۋقاننىڭ ءجۇرىپ جاتقاندىعىن سەزىنە الىپ ءجۇرسىز بە؟

2. V شاقىرىلىمداعى ءماجىلىس دەپۋتاتتارى وزدەرىن وزدەرى مەرزىمىنەن بۇرىن تاراتىپ جىبەرۋ تۋرالى نە ءۇشىن ۇسىنىس جاسادى، ەسىڭىزدە مە؟

3. سايلاۋ الدى ناۋقان قوعامدىق، بۇقارالىق سيپات يەلەنۋ ءۇشىن قانداي بولۋى كەرەك؟

4. سايلاۋ الدى جۇمىستارىنىڭ سۇرەڭسىزدىگى ساياسي پارتيالاردىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندىگىمەن قوسا ءبىزدىڭ ەلدە ساياسي تەحنولوگيانىڭ، ساياسي مادەنيەتتىڭ، ساياسي ويدىڭ جەتىلمەگەندىگىن دە بايقاتپاي ما، قالاي ويلايسىز؟

5. VI شاقىرىلىمداعى پارلامەنت ماجىلىسىندەگى دەپۋتتاردىڭ قانشا پايىزى «نۇر وتاننان»، قانشا پايىزى وزگە پارتيالاردان بولۋى مۇمكىن؟ بولجام جاساي الاسىز با؟

جوعارىداعى ساۋالدار بويىنشا ولار بىلاي دەدى:

دوس كوشىم، «ۇلت تاعدىرى» قوعامدىق ۇيىمىنىڭ توراعاسى:  

- ارينە. ساياسي-قوعامدىق ومىردە جۇرگەننەن سوڭ، ەلىمىزدەگى سايلاۋ ماسەلەسى مەنىڭ نازارىمنان تىس قالمايدى. بىراق سايلاۋ ء«دۇبىرى» قاراپايىم حالىقتىڭ قۇلاعىنا جەتىپ جاتىر ما، بۇل جاعىنان ۇلكەن كۇمانىم بار...

- ەسىمدە. ول تۋرالى cىزدەردىڭ سايتتارىڭىزدا ماقالا دا جاريالادىم. ولاردىڭ وزدەرىن-وزدەرى تاراتۋ تۋرالى ايتقان دالەلدەرى ەشقانداي سىن كوتەرمەيدى دەپ ويلايمىن. وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ ەلدە «پارلامەنت مىناداي جاعدايلاردا مەرزىمىنەن بۇرىن تاراتىلادى» دەگەن زاڭ تالاپتارى جوق. مەنىڭشە، «كەلەسى جىلى الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جاعدايىمىز ودان دا تومەندەيدى، سوندىقتان قيىنشىلىق بولماي تۇرىپ، سايلاۋدى وتكىزىپ العىمىز كەلەدى» دەپ، اشىعىن ايتۋ كەرەك ەدى.

- سايلاۋعا دەگەن سەنىم بولۋى كەرەك. ول ءۇشىن قازاق ەلىندە شىن مانىندەگى كوپپارتيالىق جۇيە ورناۋى شارت. سول ءتۇرلى ساياسي باعىتتاعى پارتيالاردىڭ باسەكەلىستىگى ارقىلى جاساقتالعان پارلامەنت ءادىل سايلاۋدى قامتاماسىز ەتەتىن جاڭا «سايلاۋ تۋرالى» زاڭدى دايىنداپ، قابىلداۋى شارت. ەڭ باستىسى، وڭى مەن سولىن بىلەتىن، ساياسي پارتيالارعا باعا بەرىپ، وزدەرىنىڭ تاڭداۋلارىن جاساي الاتىن سايلاۋشىلار بولۋى شارت. سايلاۋ دۇرىستالعاندا، جوعارىداعى ايتقان «ساياسي تەحنولوگيا»، ساياسي مادەنيەت»، «ساياسي وي» دا جەتىلەدى. قازىر ولارعا قاجەتتىلىك جوق.

-مەنىڭ تاستاعان «قۇمالاعىم» بويىنشا بيلىك پارتياسى 80 پايىزدان كەم ورىن المايدى. ال قالعان 20 پايىز 2-3 پارتيانىڭ ەنشىسىنە تيەتىن بولار.

راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:

- سەزىپ جۇرگەن جوقپىن دەپ ايتسام ايىپ ەتپەڭىز. كوشەلەردەگى كەيبىر پلاكاتتاردان وزگە، پىكىر-سايىس باعدارلامالار نەمەسە پارتيا جەتەكشىلەرىنىڭ تەلەدەباتتارى دەگەن سياقتى سايلاۋ الدى ءىس-شارالاردىڭ ءبىرىن دە كورگەن جوقپىز. بالكىم، وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستاندا وتكىزىلىپ كەلگەن سايلاۋلار سەكىلدى بۇل جولى دا  سايلاۋ تىپ-تىنىش، الدىن-الا ازىرلەنگەن ستسەناري بويىنشا وتكىزىلەتىنىن كورسەتسە كەرەك. نەگىزگى دەموكراتيالىق قوعام ورناتۋ ءۇشىن وسىنداي سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە ەلىمىزدەگى ساياسي پارتيالاردىڭ اراسىندا اسا ءبىر بەلسەندىلىك بولۋى كەرەك. مىسالى، قازىر اقش-تا دا سايلاۋ ءوتىپ جاتىر. ونداعى ۇمىتكەرلەر اراسىنداعى ديسكۋسسيالار، دەباتتار حالىقتىڭ سول ۇمىتكەرگە دەگەن سەنىمىن وياتۋدا. بىزگە ءدال سونداي ساياسي بەلسەندىلىك كەرەك. وكىنىشكە وراي بىزدە بارلىعى بىرسىدىرعى ۇيىمداستىرىلىپ، بيلىك باسىنداعى پارتيانىڭ ايقىن باسىمدىعىمەن اياقتالادى. 

- ەگەر شىنىمدى ايتسام، مەن مەن وسىنى تۇسىنە الماي قويدىم. بالكىم بۇل بيلىكتىڭ قوعام بەلسەندىلىگى ويانباي، حالىق باس كوتەرمەي، داعدارىس، ەكونوميكالىق قيىندىقتار ۋشىعىپ كەتپەي تۇرىپ پارلامەنتتىك قۇرىلىمدى، ونىڭ قۇرامىن جاڭادان جاساقتاپ الۋعا تالپىنىسى شىعار. ونسىز دا مەرزىمدەرى جىل سوڭىندا اياقتالاتىن ءماجىلىستى مەرزىمىنەن بۇرىن تارقاتىپ، جاڭا قۇرام جاساقتاۋ نە ءۇشىن كەرەك دەگەن سۇراققا  توقتالساق بۇل – بيلىكتىڭ وزىنە-ءوزى سەنبەيتىندىگىن كورسەتەدى. جوعارىدا اتاپ وتكەن ماسەلەلەر ۋشىقتىرىپ الماۋ ءۇشىن بيلىك پارلامەنت قۇرىلىمىن رەتتەپ الۋعا دەرەۋ كىرىسىپ وتىر. نەگىزى سايلاۋ نە ءۇشىن وتكىزىلەدى؟ اۋەلى حالىق جاڭا سايلاۋدان جاڭالىق كۇتەدى، وزگەرىس كۇتەدى. جاڭا دەپۋتاتتاردى سايلاپ، سولارعا سەنىم ارتادى. ال ءبىزدىڭ ەلدە بۇل پروتسەسس مۇلدە باسقاشا. حالىق سايلاۋدان ەش نارسە كۇتپەيتىنى انىق. نەگىزى قازاقستاندى قالىپتى قۇبىلىس سانالىپ كەتكەندەي، كەز-كەلگەن سايلاۋدى مەرزىمىنەن بۇرىن وتكىزۋ دەگەن ماسەلە تۋرالى ايتسام، بۇل ءبىزدىڭ بيلىك ءوزى زاڭىمىزدى قۇرمەتتەمەيتىنىن بىلدىرەدى. وزدەرى قابىلداعان، وزدەرى ەنگىزگەن زاڭدى، كونستيتۋتسيانى وزدەرى مويىنداماي، قۇرمەتسىزدىك كورسەتىپ وتىر دەپ تۇسىنەمىن.

- ەڭ الدىمەن دەموكتاريا بولۋ كەرەك. قازاقستانداعى سايلاۋ پروتسەسسىنە بيلىك پەن اكىمشىلىك ورگاندار مۇلدە ارالاسپاۋى ءتيىس. مىسالى، ماسليحاتقا بولسا دا، ماجىلىسكە بولسا دا وتۋگە نيەتتى، ۇلكەن ماڭىزدى پروبلەمالاردان تۇزىلگەن باعدارلاماسى بار قانشاما كانديداتتى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى  ءتۇرلى سەبەپ-سىلتاۋلارمەن وتكىزبەي قودى. مىسالى، وسك قازىر مۇحتار شاحانوۆتىڭ «حالىق رۋحى» پارتياسى سياقتى وتكىر ماسەلەلەردى پارلامەنتقابىرعاسىندا كوتەرۋگە قۇقىلى پارتيالار مەن ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلەرى اكىمشىلىك رەسۋرستىق كىلتيپاندار بويىنشا تىركەمەي وتىر. سونداعى ايىپتاۋلار «جارنا رەتىندە 50 تەڭگە تولەمەگەن» دەگەن سىڭايلى بولماشى عانا دۇنيەلەر. بۇل ءوز كەزەگىندە تىرناق استىنان كىر ىزدەۋمەن پارا-پار. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل – بيلىككە ءوزىنىڭ دەگەنىن ىستەتە الاتىن پارتيالاردى عانا سايلاۋعا جىبەرەدى دەگەن ءسوز. وسىعان دەيىن «نۇر وتاننىڭ» كولەڭكەسىمەن ءجۇرىپ-تۇراتىن پارتيالار عانا پارلامەنتكە جىبەرىلىپ كەلگەن سياقتى بۇل جولى دا ءدال سولاي بولادى. مىسالى، سايلاۋعا قاتىسۋشىلاردى ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى تىركەيدى. سايلاۋ سوڭىندا بارلىق داۋىستاردى وزدەرى ساناپ، كىم-قانشا پايىز داۋىس جيناعانىن جاريالايدى. ال وسى وسك باسشىلىعى مەن قۇرامىن كىم تاعايىندايدى؟ جانە سول بيلىكتىڭ ءوزى. دەمەك بۇل جولعى سايلاۋدا دا ەشقانداي وزگەرىس بولادى دەپ ويلامايمىن.

- ءالسىز بولاتىن سەبەبى – بەسەكەلەستىك جوق. دەموكراتيا جوق. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي، ءبىزدىڭ ەلدە دەموكراتيالىق سايلاۋ بولماي، سايلاۋ ناۋقانى بارىسىندا جانە داۋىستار ساناۋ كەزىندە اشىقتىق بولماي جاتىپ وزگەرىس كۇتۋ بەكەرشىلىك. ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى سايلاۋدى اشىق ءارى دەموكراتيالىق جولدارمە وتكىزسىن. داۋىستار ساناۋ پروتسەسسى اشىق جۇرگىزىلسىن. قازىرگى جۇيە بويىنشا، ءبىزدىڭ ەلدە سايلاۋ كوپ پارتيالىلىق دەگەندى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن، ءبىر-ەكى پارتيانى «نۇر وتانمەن» قوسا جىبەرىپ قويىپ، باسىم داۋىسپەن بيلىك باسىنداعى پارتيانى ۇلىقتاۋ ناۋقانى سەكىلدى وتكىزىلەدى.

- بۇل سايلاۋدىڭ دا ناتيجەسى بۇلىڭعىر عوي. جۇرتتىڭ باسىم بولىگى سايلاۋعا بارادى، بىرەۋگە داۋىس بەرەدى دەگەنگە سەنۋ قيىن.  مىسالى، مەن وتكەن جولعى سايلاۋ كەزىندە ءوزىم ەكسپەريمەنت جاساپ كوردىم. 100 ادامنان سۇرادىم. ناتيجەسىندە مەن سۇراعان 100 ادامنىڭ ەشبىرى سايلاۋعا قاتىسپاعان. كەشكە جاقىن جاڭالىقتاردان سايلاۋعا قازاقستاندىقتاردىڭ 100 پايىزى تولىق قاتىستى دەدى. جاڭاعى ايتقانىمداي، وسك داۋىس ساناۋ پروتسەسسىن اشىق وتكىزبەيتىن بولسا، قايتادان سول بيلەۋشى پارتيا 90 پايىزبەن جەڭىپ، قالعان پارتيالار وزدەرىنە تيەسىلى 1-2 پايىزدارىن الىپ قايتادى. ال پارلامەنتكە قانداي پارتيالار وتەدى دەگەنگە كەلسەك، ونى بيلىك ءوزى شەشەدى. بيلىكتىڭ سويىلىن سوعاتىن، ايتقانىن بۇلجىتپايتىن ءبىر-ەكى پارتيا قوسىمشا داۋىسپەن وتەتىنى بەلگىلى. 

ماقسات ءىلياسۇلى، قوعام بەلسەندىسى:

- ەلىمىزدە ساياسي ناۋقاننىڭ ءجۇرىپ جاتقاندىعىن سەزىنىپ ءجۇرمىن. سەبەبى سول ناۋقاننىڭ ىشىندە ءوزىمنىڭ دە جۇرگەندىگىمنەن بولسا كەرەك. بيىلعى كەزەكتى كەزەكتەن تىس سايلاۋعا ءوزىم دەپۋتاتتىققا كانديدات بولماسام دا مەن تانيتىن، سىيلاپ، قۇرمەتتەيتىن بىرنەشە ادام دوداعا ءتۇسىپ جاتىر. سولاردىڭ تىلەۋىن تىلەپ، مارە باسىندا تاقىم قىسىپ وتىرعان ءجاي بار.  

- دەپۋتاتتاردىڭ وزدەرىن وزدەرى مەرزىمىنەن بۇرىن تاراتىپ جىبەرگەنى، ارينە، ەسىمدە. ول ءبىر وتە ساۋاتسىز ءارى ەبەدەيسىز جاعداي بولدى عوي. ەڭ قىزىعى وزدەرىن جۇمىس ىستەي المادىق، بۇدان ءارى جۇمىس ىستەي المايمىز، سوندىقتان مەرزىمىنەن بۇرىن تاراۋىمىز كەرەك دەگەن پارتيالار  كەزەكتى رەت كەزەكتەن تىس سايلاۋعا تاعى ءتۇسىپ جاتىر، سول قولدارىنان ەشنارسە كەلمەگەنىن مويىنداپ مەرزىمىنەن بۇرىن پارلامەنتتى تالاق ەتكەن دەپۋتاتتار  قايتادان پارتيالىق تىزىمگە ۇمىتكەرلەر رەتىندە ەنىپتى. بۇل، ارينە،  ۇيات نارسە. بىراق، ۇياتى بولسا ول دەپۋتاتتار ولاي ىستەمەگەن دە بولار ەدى عوي...

- سايلاۋ الدى ناۋقان قوعامدىق، بۇقارالىق سيپات يەلەنۋ ءۇشىن ساياسي باسەكەلەستىك بولۋى شارت. شىندىعىنا كەلسەك بۇل جولعى سايلاۋدا نەگىزگى باسەكە تەك  «نۇر وتان» پارتياسى مەن جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى اراسىندا عانا بولادى. سەبەبى، قالعان پارتيالار «نۇر وتاننىڭ»  فيليالى، ۆاسسالى سياقتى نارسە عوي.

- ءتورتىنشى سۇراققا كەلەتىن بولساق، مىنانى ايتار ەدىم. ساياسي تەحنولوگيانى ءبىزدىڭ بيلىك جاقسى مەڭگەرگەن، اسىرەسە، لاس، ادىلەتسىز تەحنولوگيالاردى. ونىڭ ءبىر كورىنىسى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى سايلاۋ زاڭىن بۇزىپ، قىزمەت بابىن پايدالانا وتىرىپ مەملەكەت قارجىسىنا ءوز پارتياسىن ناسيحاتتاپ جاتقاندا، ماسليحاتتارعا ءوزىن-ءوزى ۇسىنعان كوپتەگەن ازاماتتار دەكلاراتسياداعى تيىندار ايىرماشىلىعى ءۇشىن سايلاۋدان شەتتەتىلىپ جاتىر. مىسالى، استانا قالاسىنان فاتيما جاندوسوۆا دەگەن ارىپتەسىمىز قالالىق ماسليحاتقا ءوزىن-ءوزى ۇسىندى. دەكلاراتسياسىن تاپسىردى، ۇگىت پاراقشالارىن شىعاردى، ەلمەن كەزدەستى. جۇمىس قىزىپ باستاعاندا،  78 تيىن دۇرىس كورسەتىلمەگەن دەپ سايلاۋدان شىعارىپ تاستادى. ال دەكلاراتسيا پاراقشاسىندا تيىندى كورسەتەتىن تور كوزدەر قاراستىرىلماعان. وسىلايشا بيلىك ادامداردى الداپ، سول ارقىلى سايلاۋدان شىعارىپ تاستاۋدا. ول ادىلەتسىزدىكتى بيلىك ءوزى تاعايىنداعان  سوتتار ارقىلى دا جەڭە المادىق. ايتا بەرسە  بۇنداي جايتتار تولىپ جاتىر. ءبىزدىڭ دەموكراتيالىق، قۇقىقتىق مەملەكەت بولامىز دەگەنىمىز الجىعاننىڭ ساندىراعى عانا.  

- بولجام دەيسىزدەر مە؟.. سايلاۋ ءادىل وتپەيتىن ەلدى بولجام جاساۋ مۇمكىن ەمەس. وسى ۋاقىتقا دەيىن قانشا كەزەكتەن تىس سايلاۋ وتسە، سونشا ادىلەتسىز سايلاۋ بولدى. سوندىقتان، بيلىك باسىنداعىلاردىڭ باسىندا نە بولىپ جاتقانىن ءبىلۋ مۇمكىن ەمەس. بارلىق دۇنيە ءبىر ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىنە تاۋەلدى بولىپ تۇرعاندا بيلىك پارتياسىنىڭ ءوزى نە بولارىن بولجاپ، بىلە المايدى. 

 جارقىن تۇسىپبەكۇلى، ساياساتتانۋشى:

- 20-اقپانعا اۋعان تۇننەن باستاپ، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارى باستالىپ كەتكەن بولاتىن. ياعني، رەسمي تەلەارنا ەفيرلەرىنەن سول ساتتە ساياسي جارنامالار بەرىلمەسە دە، پارتيالار ينتەرنەت رەسۋرستارىندا سول ءتۇنى-اق جۇمىستارىن باستاپ كەتتى. قازىر كۇندەلىكتى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنان، الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى ساياسي پارتيالاردىڭ رەسمي پاراقشالارى مەن ينتەرنەت سايتتارىنان قانشالىقتى جۇمىس ىستەپ جاتقانىن باقىلاپ وتىرامىن. دەمالىس كۇندەرى ساۋدا ۇيلەرىنىڭ الدارىنان ۇنپاراقتار تاراتىپ جۇرگەن جاستاردى دا ءجيى كەزدەستىرۋگە بولادى. سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە وزگە قالالارعا بارىپ كورمەدىم، سوندىقتان استانادان كورگەن بىلگەنىممەن ءبولىسىپ وتىرمىن. وسى 20 كۇننىڭ ىشىندە ساياسي ناۋقاننىڭ ءجۇرىپ جاتقانىن تەلەديدار كورەتىن، كولىكتە راديو تىڭدايتىن، ينتەرنەتى بار ءاربىر ادام سەزىنەتىن ۋاقىت بولدى دەپ ويلايمىن.

- V شاقىرىلىمداعى ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ  مەرزىمىنەن بۇرىن تاراپ  كەتكەندىگى كۇنى كەشە عانا ەمەس پە؟ ونى قالايشا تەز ۇمىتۋعا بولادى؟ بۇل سۇراقتارىڭىز استارلى سۇراق ەكەن. جاۋاپ بەرىپ كورەيىن.

ساراپشىلار 5 ينستيتۋتسيونالدى رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭدار قابىلداعان V شاقىرىلىم دەپۋتاتتارىنىڭ تاريحي ميسسياسى اياقتالعانىن ايتقان بولاتىن، ال پارلامەنت ءماجىلىسىن تاراتۋ جونىندە ۇسىنىس ايتقان ءۇش پارتيانىڭ وكىلىنىڭ ءۋاجى «قازىرگى كەزدە ۋاقىت جىلدام ءارى توقتاۋسىز ارەكەتتى قاجەت ەتەدى. جاڭادان جۇزەگە اسىرىلاتىن رەفورمالارعا جىلدام كىرىسۋ ءۇشىن ءماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ قىزمەت مەرزىمىن ۋاقتىنان بۇرىن توقتاتىپ، قايتادان پارلامەنت سايلاۋىن وتكىزۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتامىز» دەگەنگە سايادى. جانە مالىمدەمە جاساعان ءۇش پارتيانىڭ وكىلى دە جاقسى تانىس، ولار ءدال قازىر ءوز پارتيالارىنىڭ اتىنان ۇمىتكەر بوپ ءجۇر.

- سايلاۋ الدى ناۋقان بۇقارالىق سيپات يەلەنۋ ءۇشىن قانداي بولۋى كەرەك دەيسىزدەر مە؟ ساياساتتا «سايلاۋدىڭ اياقتالاتىن تۇسى بار، ول – داۋىس ساناپ تۇگەسكەن كەز. بىراق، سايلاۋدىڭ قاي كەزدە باستالاتىنىن ناقتى ۋاقىتى جوق» دەگەن ءتامسىل بار. ياعني، قاي پارتيا بولماسىن كەز كەلگەن ۋاقىتتا سايلاۋعا ءازىر بولۋ كەرەك. بۇل – ءبىر. ەكىنشىدەن، ۋاقىت قاجەت. ۇشىنشىدەن، جاڭا ساياسي تەحنولوگيالار قولدانىلۋ كەرەك.

- ءتورتىنشى سۇراقتارىڭىزعا كەلەر بولساق، بۇل بىلاي: اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋى بىزدەگى پارلامەنت سايلاۋىمەن قاتار كەلىپ جاتىر. كوپشىلىك بىزدەگى سايلاۋدى سول اقش-تاعى سايلاۋ ناۋقانىمەن سالىستىرادى. ارينە،  ولارمەن سالىستىراتىن بولساق، دەڭگەي الدەقايدا تومەن. اپتا سايىن تەك سول سايلاۋعا قاتىستى ءتۇرلى ساراپتامالىق باعادارلامالار كورسەتىلىپ جاتىر. ساياسي ويدى جەتىلدىرۋگە وسىنداي دۇنيەلەر ىقپال ەتەدى. بىزدەگى تەلەارنالاردان ساياسي سالماقتى حابارلاردى ەمگە تاپپايسىز. كەرىسىنشە، تەلەەفير شوۋ-دۋماندارعا تولى. بىتپەيتىن ءان كەشتەرى. بۇلاردىڭ ءبارى حالىقتىڭ ويلانۋىنا مۇرشا بەرمەيدى. بۇدان كەيىن ساياسي مادەنيەت تۋرالى ايتۋدىڭ ءوزى ارتىق سياقتى.

- بولجام جاساي الاسىز با؟.. قاي كەزدە بولماسىن ساياسي بولجام جاساۋ قيىن. دەگەنمەن، پارلامەنت سايلاۋىنا قىزىعۋشىلىق پرەزيدەنت سايلاۋىنا قاراعاندا تومەن بولىپ كەلەدى. سەبەبى تۇسىنىكتى دە. ءبىز پرەزيدەنتتىك باسقارۋداعى مەملەكەتپىز. حالىقتىڭ كوپشىلىگى ءالى كۇنگە دەيىن ماجوريتارلىق ء(بىر مانداتتى) جانە پروپورتسيونالدى سايلاۋ جۇيەسىن تولىق اجىراتا المايدى. 2007 جىلعى كونستيتۋتسيالىق وزگەرىستەردەن كەيىن ءبىز سايلاۋدىڭ پروپورتسيونالدى جۇيەسىنە كوشتىك. سول جىلدىڭ تامىز ايىندا وتكەن پارلامەنت سايلاۋىنا ەلەكتوراتتىڭ 64,56 پايىزى عانا قاتىسقان ەكەن. ال، 2012 جىلدىڭ قاڭتارىنداعى سايلاۋدا 75,45 پايىز داۋىس بەرۋشى تىركەلگەن. بيىل داۋىس بەرۋشىلەر 80 پايىزدىڭ و جاق، بۇ جاعىندا بولاتىن سىڭايلى. بيىل كەمىندە 4 ساياسي پارتيا پارلامەنتكە وتەتىن شىعار. V شاقىرىلىمداعى ءۇش پارتيا حالىققا تانىلىپ قالدى. ءتورتىنشى ورىن ءۇشىن قالعان ءۇش پارتيا تالاساتىن سياقتى.

Abai.kz