قازاقستاندىقتاردىڭ 64 پايىزى جىنىستىق قاتىناسقا العاش رەت مەكتەپ جاسىندا تۇسەدى-ءمىس. مۇنداي ناتيجەنى قازاقستانداعى بۇۇ تۇرعىن حالىق سالاسىنداعى قورى (يۋنفپا) جۇرگىزگەن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە انىقتاعان. 

كەشە ەلىمىزدەگى بىرقاتار اقپارات قۇرالدارى وسى ءبىر "دەرەكتى" ءسۇيىنشى سۇراعانداي ەتىپ جەلەۋلەتىپ، تاراتىپ جاتتى. بۇل اقپارات قانشالىقتى شىندىققا جاراسادى؟ مۇنداي "جاعا ۇستاتارلىق" جاڭالىق نەگە تاراپ جاتىر؟ مۇنىمەن شەتەلدىك زەرتتەۋ ورتالىعى نە ايتپاق؟ ونى ويلاعان ءبىر ادام جوق. سىرتكوز ايتتى، ءبىتتى... وسىلايشا "قازاق قىزىنىڭ ابىرويى توگىلىپ جاتقانىن" وپ-وڭاي راستاي سالدىق.

64,6 پايىز دەگەن نە كورسەتكىش؟. ياعني، قازاقستاندا پاك، تازا، ابىرويلى قىز جوق دەگەننىڭ كەرى عوي. الدىمەن، اتالعان ۇيىم تاراتقان مالىمەتتىڭ ءبىر ۇزىگىن وقىپ الىڭىزشى.

جاستاردىڭ 13,6 پايىزى العاشقى سەكسۋالدىق تاجىريبەدەن 15 جاسقا دەيىن، 50 پايىزى 18 جاسقا دەيىن وتەدى. جاسوسپىرىمدەردىڭ نەگىزگى بولىگى تاۋەكەلگە بارا وتىرىپ، جىنىستىق قاتىناسقا ساقتانباي تۇسەدى. مەكتەپ جاسىنداعىلاردىڭ 40 پايىزىنىڭ ەكى نەمەسە ودان دا كوپ جىنىستىق سەرىكتەسى بار", - دەيدى.

وسىنى وقىپ وتىرعان ارقايسىمىز قىز ءوسىرىپ وتىرمىز. سوندا مىنا ساناقتىڭ ىشىندە ءسىزدىڭ قىزىڭىز جوق پا؟ بار ەكەن دەلىك، دەمەك سول قىزىڭىزدىڭ ەكى نەمەسە ودان دا كوپ جىنىستىق سەرىكتەسى بولعانى عوي. مۇنى مويىندايسىز با؟ مويىنداماساڭىز نەلىكتەن ءۇنسىز وتىرسىز...

2010 جىلى 15-19 جاس ارالىعىنداعى 1000 قىزدىڭ ىشىندە جۇكتى بولعانداردىڭ سانى 28,3 بولسا، 2014 جىلى بۇل كورسەتكىش 34,7-گە جەتكەن.

ەگەر دە ءدال وسىنداي دەرەك ناقتى بولسا، ءبىزدىڭ ءبىلىم مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلەرى نە قاراپ وتىرعان. اتا-انالار شە؟  

يۋنفپا وسى ماسەلەنى شەشۋ بويىنشا بىرنەشە كەڭەس بەردى. سول كەڭەستى وقىپ وتىرىپ، مەن ماسەلەنىڭ تىم تەرەڭدەپ كەتپەگەنىن بايقادىم. مىسالى "زەرتتەۋشىلەر": "ايەلدەرگە سەكسۋالدىق جانە رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىقتى قورعاۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، ءجاسوسپىرىم قىزداردىڭ وسى جونىندە ءبىلىمدى بولۋىنا جاعداي جاساۋ كەرەك" دەيدى.

ولار وسى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىندا قولعا الىنعان جوبانى مىسالعا كەلتىرەدى. وبلىستا ۆالەولوگيا نەگىزىندە سەكسۋالدىق جانە رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىق ساقتاۋ كۋرسى اشىلعان. ول جوبانىڭ ناتيجە بەرىپ جاتقان دا كورىنەدى. يۋنفپا مالىمەتىنشە، بۇل جاسوسپىرىمدەردىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋعا كومەكتەسەتىن نەگىزگى ءادىس ەكەن-ءمىس.

مىنە، اڭگىمە قايدا جاتىر؟ يۋنفپا وتىرىك اقپاراتتى (وسىلاي دەمەسكە لاج جوق) تاراتۋ ارقىلى مەكتەپكە تۇمسىق تىعۋدى كوزدەپ وتىرعانعا ۇقسايدى. ايتپەسە، بار اڭگىمەنىڭ اياعىن: "ەلىمىزدىڭ بارلىق كوللەدجدەرىندە ۆالەولوگيا كۋرستارىنا رەپرودۋكتيۆتى دەنساۋلىقتى ساقتاۋدىڭ كۇشەيتىلگەن قۇرامىن ەنگىزۋدى ۇسىنامىز", - دەپ اياقتاماسا كەرەك-ءتى...

قوش! سوندا دەيمىز-اۋ، قازاق قىزدارىنا جىنىستىق قاتىناستى ۇيرەتەتىن جوبانى وتكىزۋ ءۇشىن بۇكىل قازاق قىزىنىڭ ابىرويىن توگىپ، ارىن تارازىعا سالىپ جىبەرۋ قۇقىعىن ولارعا كىم بەرىپ وتىر؟ تۇسىنىكسىز! دەسەك تە، بۇل سىرتقى كۇشتەردىڭ مىقتاپ قولعا العان شارۋاسى سەكىلدى. بۇۇ-نىڭ اتىن بەتپەردە ەتىپ سويلەۋىنەن-اق وسىنى اڭعارۋعا بولادى. شىعىس قازاقستاندا اشىلعان ءبىر عانا كۋرس ناتيجە بەرگەنىن نەمەن دالەلدەيدى ەكەن، ولار؟.. 

ەڭ قيىنى سول، "مەكتەپ جاسىنداعى قىزىڭ توسەكتە توياتتاپ ءجۇر" دەگەنگە نامىستانبايتىن ەل بولىپ بارا جاتقان سياقتىمىز. ايتپەسە، ارىڭ مەن جانىڭ سىنعا ءتۇسىپ جاتقاندا ءۇنسىز قالماساق كەرەك-ءتى... 

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz