قۇلاققا تۇرپىدەي تيسەدە، ايتۋعا تۋرا كەلەدى: ەلىمىزدە جاساندى تۇسىك جاساتۋشىلاردىڭ قاراسى ارتىپ كەلەدى. سۇمدىق بولعاندا، دارىگەرلەر دە جاسوسپىرىمدەر اراسىندا جاساندى تۇسىك كوپ جاسالاتىنىن جاسىرمايدى. بىلگەنىمىز، جاساندى تۇسىك جاساتاتىنداردىڭ كوپشىلىگى رەسمي تىركەلمەيدى ەكەن، ياعني جاسىرىن تۇر­دە جاساتاتىندىقتان كوبىنەسە ولار جەكە ەمحانالاردى تاڭدايتىن كورىنەدى.

جاقىندا قۇزىرلى ورگاندار جاتىرىنداعى سابيىنەن بەزىنگەن بەزبۇيرەكتەردىڭ ناقتى ستاتيستيكاسىن جاريالادى.  قر ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، 1991-2015 جىلدار ارالىعىندا ەلىمىزدە 3 852 944 جاساندى تۇسىك جاسالىپتى. بۇل - نوبايى 4 ميلليونعا جۋىق ءسابي. 4 ميلليونعا جۋىق قازاق، 4 ميلليونعا جۋىق قازاقستان ازاماتى. بۇعان كىم كىنالى؟ ءوز قۇلىنىنان ءوزى جەرىنگەن جاس قىزدارعا قۇرىق سالا الماي وتىرعان  زاڭ با، الدە وتباسىندا كورگەن تاربيەنىڭ تايازدىعى ما؟ بالكىم الەۋمەتتىك تۇرمىستىڭ تومەندىگى مەن جەڭىل ءجۇرىستىڭ بەلەڭ الۋى، جاۋاپسىزدىق، مورالدىق تۇرعىدان ازعىنداۋ، ت.ب. - وسىنىڭ ءبارى تۇپتەپ كەلگەندە تۇسىكتىڭ كوپتەپ جاسالۋىنا تۇرتكى بولىپ تۇرعان شىعار.

مىناۋ 1991-2015 جىلدار ارالىعىندا رەسمي تىركەلگەن جاساندى تۇسىك جاساتۋ فاكتىسى:

1991 – 260 000 بالا

1992 – 350 000 بالا

1993 – 295 000 بالا 

1994 – 260 000 بالا

1995 – 225 000 بالا

1996 – 194 200 بالا

1997 – 156 800 بالا

1998 – 149 200 بالا 

1999 – 138 197 بالا

2000 – 134 100 بالا

2001 – 136 800 بالا

2002 – 124 500 بالا

2003 – 128 000 بالا

2004 – 129 495 بالا 

2005 – 125 654 بالا

2006 – 130 599 بالا

2007 – 133 097 بالا

2008 – 123 992 بالا

2009 – 113 320 بالا

2010 – 106 074 بالا

2011 – 95 288 بالا

2012 – 95 654 بالا

2013 – 84 265 بالا

2014 – 83 709 بالا

2015 – 80 000 بالا

25 جىلدىڭ ىشىندە بارلىعى 3 852 944  جاساندى تۇسىك جاسالعان.

بۇل دەرەكتەردى بىزگە  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «گەندەرلىك تەڭدىكتىڭ دامۋىنا» بايلانىستى ساراپتامانىڭ قۇجاتتارى كورسەتىپ وتىر. اششى بولسا دا شىندىق سول – قولدان تۇسىك جاساۋ قوعامدى قورقىتاتىن قالىپتان شىعىپ، جاي ءومىردىڭ زاڭىنا اينالىپ بارادى.

تۇسىكتىڭ دە ءتۇرى كوپ ەكەن. ونىڭ ءبىرى مەديتسينالىق جولمەن، وپەراتسيا ارقىلى جاسالاتىن تۇسىك. بىلايعى كۇندە ايتىلا بەرمەيتىن، تەك دارىگەرلەر اراسىنداعى اششى شىندىقتىڭ ءبىرى – جۇكتى ايەلدىڭ جاتىرىن مۇلدەم الىپ تاستاۋ نەمەسە تىگىپ، بەكىتىپ تاستاۋ. سوراقىسى سول - ونى قىزدارىمىزدىڭ وزدەرى دە بىلمەيدى، ياعني جاتىرى جوق ەكەندىگىنەن حابارسىز جۇرە بەرەدى. جاستىعىندا كوگالدى قۋىپ گولايتتاپ ءجۇرىپ «كوتەرىپ»، ونى كوپتەن جاسىرۋ ءۇشىن وسىنداي قادامعا باراتىنداردىڭ كوبىسى كەيىن وتباسىلى بولعاندا بالا كوتەرە الماي جاتادى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، 23-30 جاستاعى كەلىنشەكتەر اراسىندا بالا كوتەرە الماي جۇرگەندەر كوپ. سەبەبىن انىقتاعاندا جاس كەزىندە تۇسىك جاساتقان. جاتىرىن الىپ تاستاعاندىقتان تۇسىك جاساتۋشى انا اتانۋ باقىتىنان ءبىرجولاتا ايىرىلادى ەكەن.

دەمەك، بۇگىندە ءبىزدىڭ ورتامىزدا ءدال وسىنداي 4 ميلليونعا جۋىق جاتىرسىز جاندار ءجۇر. بۇل ۇلت ءۇشىن ۇلكەن قاسىرەت، ىندەت. مۇنداي جۇرەكتى سىزداتار مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. وكىنىشكە وراي، تۇسىك جاساتقان 4 ميلليون قىزدىڭ ارقايسىسىنىڭ ارتىندا ادام تاعدىرى، ۇلت تاعدىرى تۇر. دابىل! 

ءتۇيىن: ءبىز كوتەرىپ وتىرعان تاقىرىپتى كەيبىر اعايىن قابىلداماۋى مۇمكىن. "نەكەسىزدەن، شاتادان جارالعان ۇرپاق ۇلت ساناتىنا قوسىلا قويماس" دەپ. ايتسە دە، تۇسىك جاساتقاننىڭ ءبارى كولدەنەڭ ءجۇرىستى "كوبەلەكتەر" بولماسا، قايتەر ەدىڭىز؟ تۇرمىستىڭ تومەندىگى، دەنساۋلىقتىڭ ناشارلىعى سەبەپ بولىپ تا كەيبىر جاس ايەلدەر جاساندى تۇسىككە بارۋى مۇمكىن عوي. سونى ەسكەرسەڭىز، ىشتەن تىناسىز. شىركىن، سول 4 ميلليون ءسابي امان-ەسەن ومىرگە كەلگەندە، بۇىندە سانىمىز 20 ميلليوننان اسىپ وتىرادى ەكەنبىز...

نۇرزات توعجان 

Abai.kz