رەداكتسيادان: تۇراقتى اۆتورلارىمىزدىڭ ءبىرى نۇرلىباي قوشامانۇلى قوعامداعى وتكىر ماسەلەگە اينالىپ وتىرعان ءبىلىم سالاسىنداعى ۇشتۇعىرلى ءتىل رەفورماسىنا قاتىستى سونىڭ ىشىندە، ورتا مەكتەپتەردى اعىلشىن ءتىلىن مىندەتتەۋ تۋرالى ماسەلەگە وراي، ءوزىنىڭ ازاماتتىق قۇقىقتارىن پايدالان وتىرىپ، قر كونستيتۋتسيالىق كەڭەسىنە ارىز جازىپ، ونى رەداكتسياعا جولداعان ەكەن. ءبىز، ارىزدى تولىق جاريالاپ وتىرمىز!

abai.kz

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

كونستيتۋتسيالىق كەڭەسىنە

ارىز

 1.قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى. 2. مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى (قر كونستيتۋتسياسى 7-باپ). 

مەملەكەتىمىزدە تەك قانا قازاق جانە ورىس تىلدەرى مەملەكەتتىك، ەكىنشىسى رەسمي ءتىل رەتىندە جۇرەدى. ءوز كەزەگىندە ولارعا زاڭعا سايكەس رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن تيەسىلى قارجىلاندىرۋ قاراسىتىرىلعان. سەبەبى، «قر-سىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭى» بويىنشا (4-باپ) رەسپۋبليكامىزدىڭ ورتا مەكتەپتەرى تەك قانا ەكى تىلدە قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە وقىتۋعا باعىتتالعان. اتالمىش زاڭنىڭ 5; 8 بابىندا «مەملەكەتتىك ۇيىمداردا (ورتا مەكتەپتەر مەملەكەتتىك مەكەمەلەر ساناتىنا جاتادى) جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن قاتار قولدانىلاتىنى انىق كورسەتىلگەن. وسى ورايدا، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ء«ۇش تۇعىرلى ءتىل» رەفورماسى اياسىندا اعىلشىن ءتىلىن «ورتا مەكتەپتەرگە» مىندەتتەپ وقىتۋدى ەنگىزۋى قاتە باعدارلاما ەكەنىن جانە «اتا زاڭداعى» (7-باپ), ء«تىل تۋرالى زاڭىمىزداعى» (4;5;7-باپ) قاراپايىم زاڭ تالاپتارىنىڭ بۇرمالانىپ جاتقانىن قاپەرگە سالامىن.   

وسى جەردە ەكىنشى ءبىر جاق تاراپىنان: «اقىلى وقىتۋعا قازىرگى نارىق زامانىندا قاراپايىم اتا-انالاردىڭ قارجىلىق مۇمكىندىگى جوق، نەلىكتەن تەگىن وقىتۋعا جاعداي جاساپ وتىرعان ورتا مەكتەپ رەفورماسىنا قاراسى بولامىز» - دەۋشى سۇراق تا تۋىنداۋى مۇمكىن. جاۋاپ بىرەۋ - ء«ۇش تۇعىرلى ءتىلدىڭ» - بۇرىستىعىن ايتقاندا مەملەكەتتىك ورتا مەكتەپ باعدارلاماسىنا كىرگىزەتىندەي اتا زاڭىمىزدا «اعىلشىن ءتىلى» تۋرالى باپتاردىڭ جوعىنا عانا سۇيەنىپ وتىرمىن. سەبەبى، اعىلشىن ءتىلىن مىندەتتەپ وقىتۋدى بالا-باقشادان باستاپ ورتا مەكتەپ باعدارلاماسىنا كىرگىزۋ اتا زاڭىمىزدا جازىلماعان. قر-سىنىڭ ء«تىل تۋرالى زاڭىندا» دا اعىلشىن ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءبىرى رەتىندە وقۋ باعدارلاماسىنا كىرگىزۋ مىندەتتەلمەگەن. ءبىز اعىلشىن ءتىلى (وزگە دە شەت تىلدەرى) مۇلدەم وقىتىلماۋى ءتيىس دەمەيمىز. ەگەر وقىتىلۋى قاجەت بولسا، وندا «اعىلشىن ءتىلى اركىمنىڭ قىزمەت بابى قاجەتتىلىگىنە قاراي، ەرىكتىلىك تۇردە، تەك قانا اقىلى ارناۋلى شەت تىلدەرى مەكتەپتەرىندە عانا ۇيرەتىلۋى ءتيىس. سەبەبى، بارلىق وركەنيەتتى ەۆروپا، بۇرىنعى پوستكەڭەستىك رەسپۋبليكالارىندا مەملەكەتتەرىندە، التى قۇرىلىقتىڭ بارلىعىندا شەت ءتىلىن ۇيرەتۋ باعدارلاماسى مەملەكەتتىك ورتا مەكتەپتەن تىس، تەك قانا ارنايى اشىلعان دەربەس، «اقىلى جەكە مەكتەپتەردە» جۇرەدى.

قۇرمەتتى قر-سىنىڭ كونستيتۋتسيالىق كەڭەس القاسى مۇشەلەرى! زاڭنىڭ ورىندالۋىن جانە قۇقىقتىق جاعىنان قاتاڭ قورعالۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەز كەلگەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە بارىنەن جوعارى تۇرۋى ءتيىس. مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن قازاقستاننىڭ ورتا مەكتەپتەرىندە اعىلشىن ءتىلىن مىندەتتەپ وقىتۋدى ەنگىزۋ – قۇزىرلى ورگاندار تاراپىنان ء«تىل تۋرالى زاڭدى» ورەسكەل بۇزۋ. اعىلشىن ءتىلىن ورتا مەكتەپتەردە «مىندەتتەپ وقىتۋ» زاڭنان تىس جانە وعان بيۋدجەتتەن بولىنگەن قارجى دا «زاڭنان تىس» بولىپ تابىلادى دەپ ەسەپتەيمىن. سول سەبەپتى دە عىلىم جانە ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىپ وتىرعان ء«ۇش تۇعىرلى ءتىل» باعدارلاماسىنىڭ قر-سىنىڭ ء«تىل تۋرالى زاڭىنا» جانە «قر-سى كونستيتۋتسياسى» تالاپتارىنا قانشالىقتى سايكەستىگىن (بىزدىڭشە بۇرىستىعىن) ساراپتامادان وتكىزۋ قاجەت دەمەكپىن.

تومەندەگى سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ كۇتەمىن:

1)    قر-سىنىڭ ءتىل تۋرالى زاڭىنداعى ء«تىل تۋرالى زاڭداردى بۇزعانى ءۇشىن جاۋاپتىلىققا» شاقىراتىن 5-تاراۋدىڭ 24-بابىنا سۇيەنە وتىرىپ، «كونستيتۋتسيالىق كەڭەس» القاسى ەلىمىزدىڭ ورتا مەكتەپتەرى باعدارلاماسىنا كىرگەن ء«ۇش تۇعىرلى ءتىل» رەفورماسىنىڭ (اعىلشىن ءتىلىنىڭ) اتا زاڭىمىزداعى 7-باپ  جانە قر-سى ء«تىل تۋرالى زاڭىندا» كورسەتىلگەن 4-ءشى; 5-ءشى; 7-ءشى باپ; 2-تاراۋ 8-ءشى; 9-شى; 4-تاراۋ 21-ءشى باپتارىنا; (11.07.1997 №151-1 قر-ىڭ زاڭى) قانشالىقتى سايكەستىگىن ساراپتامادان وتكىزىپ، بۇعان ءوز باعاسىن بەرۋدى سۇرايمىن.

نۇرلىباي قوشامانۇلى

اقتوبە قالاسى، گەرتسەن كوشەسى 17-10.

Abai.kz