مەن ەشكىمدى الاڭعا شىعۋعا ۇگىتتەمەدىم. ءوزىمنىڭ دەموكراتيالىق قۇقىعىم بويىنشا، قر قىلمىستىق جانە اكىمشىلىك كودەكستەرىندە كورسەتىلگەن ەرەجەلەردى ساقتاي وتىرىپ، الاڭعا باردىم. مەن - ءجۋرناليستپىن. باق تۋرالى زاڭدا كورسەتىلگەندەي، مەنىڭ اقپارات الۋعا جانە تاراتۋعا مۇمكىندىگىم بار ەدى.  سوندىقتان مەن: مەن نە كوردىم، نە ىستەدىم؟ بيلىك شە؟ - دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ بايقاماقپىن.

بىردەن ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن، قازاقستان ازاماتتارىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بەيبiت جينالىستار، ميتينگiلەر، شەرۋلەر، پيكەتتەر جانە دەمونستراتسيالار ۇيىمداستىرۋ مەن وتكiزۋ ءتارتiبi زاڭدا بەكىتىلىپ بەرىلگەن (http://adilet.zan.kz/kaz/docs/U950002126_). جۇرت الاڭعا  بيلىكتى قۇلاتۋ، نەمەسە مەملەكەتتىك توڭكەرىس جاساۋ ءۇشىن شىققان جوق، ءماسىموۆ ۇكىمەتىنىڭ «جەردى ساتۋ جانە جالعا بەرۋ» تۋرالى شەشىمىنە نارازىلىعىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن شىقتى. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇل شەشىمگە موراتوري جاريالاعانىمەن، بۇل ماسەلەدە سوڭعى شەشىمدى جاڭادان قۇرىلعان «جەر كوميسسياسى» ۇسىناتىنى تاعى بەلگىلى. العاشىندا 75 ادامنان قۇرىلعان كوميسسيانىڭ ەكى مۇشەسى ماقسات ءىلياسۇلى مەن ماكس بوقاەۆ مۇشەلىكتەن ءوز ەرىكتەرىمەن شىققان سوڭ، ولاردى ءىىد قاماۋعا الدى. ال كوميسسيا قۇرامىندا قالعان ازاماتتىق قوعامنىڭ از وكىلىنىڭ داۋىسى بيلىكشىل قۇرامنىڭ باسىم داۋىسىنا توتەپ بەرە المايتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى. دەمەك، ونداعى احۋال تۇسىنىكتى. حالىق تا، قازىر اقپاراتتان ماقۇرىم ەمەس. وسىنىڭ ءبارىن كورىپ-ءبىلىپ وتىرعان الماتىلىق جۇرت الاڭعا جينالىپ، باۋىرجان بايبەك مىرزاعا ارىز-تالاپتارىن ايتپاقشى ەدى. وكىنىشكە وراي، بيلىك ديالوگقا كەلمەدى. الاڭعا حالىقتىڭ تالاپ-تىلەگىن تىڭداۋعا كىم كەلدى؟ الماتى قالالىق ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى ساياسات نۇربەك كەلدى.(https://www.facebook.com/azattyq/?fref=ts). 

ەكىنشى ماسەلە، الاڭداعى وقيعالاردى ءتۇسىرىپ، اقپارات تاراتۋعا ءنوپىر جۋرناليستەر دە كەلدى. بەتتەرىنە بەتپەردە كيگەن ومون مەن پوليتسيا جاساقتارى كوزىنە كورىنگەن، قولىنا ۇستالعان ادامدى كولىكتەرگە كۇشتەپ تىعىپ، الماتىداعى ءتۇرلى ءاىىب بولىمشەلەرىنە جەتكىزدى. (المالى، تۇركىسىب ت.ب.) وسى ءنوپىردىڭ ىشىندە الماتىلىق ونشاقتى جۋرناليست تە بار ەدى (توقتارالى تاڭجارىق، قاسىم امانجولۇلى، ماقسات تولىقباي، اسىلحان ماماشۇلى، نۇرتاي لاحان ت.ب.). 

ارتىنشا مالىمدەمە جاساعان ىشكى ىستەر ءمينيسترى گەنەرال قالمۇحامبەت قاسىموۆ «جۋرناليستەردى قاماماڭدار، جىبەرىڭدەر» دەمەپ پە ەدى؟ سوندا، ءىىم ءوز ادامدارىنا ءوز ءسوزىن تىڭداتا الماعانى ما؟ دالىرەك ايتساق، الماتىلىق پوليتسەيلەر ءۇشىن مينيستر قاسىموۆتىڭ ءسوزىنىڭ قۇنى كوك تيىن بولعانى ما؟ ءىىم، اكىمشىلىك پوليتسياسىنىڭ وكىلى يگور لەپاحا جۋرناليستەردىڭ ۇستالۋىن ءجاي عانا «تۇسىنىسپەۋشىلىك» دەدى (https://www.nur.kz/1135364-v-mvd-nazvali-zaderzhanie-zhurna…) 

سوندا الاڭداعى وقيعالاردى ءتۇسىرىپ جۇرگەن جۋرناليستەردىڭ كاسىبي جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرگەنى ءۇشىن مينيستر ق.قاسىموۆ جاۋاپ بەرە مە، الدە كىم؟.. الدە، ءىىم سولداتتارى (ومون، پوليتسەيلەر) قر باق تۋرالى زاڭىنا تۇكىرگەندەرى بار ما؟ (http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z990000451_).

الاڭعا جۇرت جينالدى. جۇرت ىشىندە مەن دە تۇردىم. وكتەم بيلىك وگەي اكەدەي، حالىقتىڭ قۇقىعىن تاپتاپ، ەزگىلەپ، جانشىپ، كولىكتەرگە سۇيرەپ جاتتى. ۇستالدىم، سىتىلىپ شىقتىم. وزىمە بەرىلگەن مۇمكىندىكتى (قر قك، اك، باق تۋرالى زاڭدار نەگىزىندە) پايدالاندىم، جۋرناليست ەكەنىمدى ايتىپ، بەرىلگەن جوقپىن. بىراق... ۇستالعاندار قانشاما؟!

بەيبىت ماقساتتا الاڭعا شىققان جۇرتتىڭ كوزدەگەنى نە ەدى؟ كوزدەگەنى بيلىكپەن ديالوگ قۇرۋ ەدى. بىراق، بيلىك مۇنى قالاماپتى. قاماتتى.

ءۇشىنشى، ءبىز "قۇقىق قورعاۋشىلار" دەپ جۇرگەن، شەن تاققان پوليتسەيلەر قۇقىق قورعاۋشى ەمەس، قۇقىق بۇزۋشى بولىپ شىقتى. وعان دا 21-مامىردا كەزەكتى رەت كوزىمىز جەتتى. بەيبىت جۇرتتىڭ قۇقىقتارىن اياققا تاپتاعان پوليتسەيلەرگە ەندى كىم سەنەدى؟ بيلىكتىڭ جاۋابى: «ولار تىنىشتىقتى قورعاۋ ءۇشىن كەلدى الاڭعا». سۇراق: كىمنەن؟ حالىقتان با؟ بيلىكتى حالىقتان قورعاۋ ءۇشىن بە؟ ءيا، ءدال سولاي. سوندا بيلىكتىڭ نەگىزگى قۇرىلىمى قانداي؟ بيلىك كىم ءۇشىن؟ حالىق ءۇشىن ەمەس پە ەدى؟ اشىق ديالوگتان جالتارعان بيلىكتىڭ ارەكەتى ءالى دە اشكەرەلەنە جاتار. 

بۇعان قاتىستى بۇۇ مالىمدەمە جاساپ، قازاقستان بيلىگىنەن ازاماتتاردىڭ ءسوز بوستاندىعى مەن جۋرناليستەردىڭ قۇقىعىن بۇزباۋعا شاقىردى (https://www.facebook.com/azattyq/?fref=ts). دەمەك، الماتىداعى جاعداي الەم نارازىنا ءىلىندى. 

بۇۇ نەمەسە شەتەلدىك باق دەسەك، قازاقستانداعى حالىقتىڭ دەموكراتيالىق قۇقىعىن اياقا تاپتاپ، كوپە-كورنەۋ جالا جاپقان ەۋرازيا ارناسى ەسكە تۇسەدى. كەشە ارانداتۋشى ارنا تاعى دا اقپارات تاراتتى (http://www.1tv.kz/ru/news/video20052016/glavnye/1).

رەسپۋبليكا مەن الماتى الاڭدارىنىڭ ماڭايىنان جارىلعىش زاتتار تابىلدى دەدى. اتالعان اقپارات پايدا بولعان سوڭ، الماتى قالالىق ءىىد ءباسپاسوز حاتشىسى سالتانات ازىربەكپەن جەدەل سۇحبات جاسادىم.   ء«بىز جالعان اقپارات تاراتاتىنداي باسىمىز ەكەۋ ەمەس» دەدى سالتانات ازىربەك. وكىنىشكە وراي، سالتانات حانىم الاڭنان "تابىلعان" "سۋىق قارۋلاردىڭ" كىمدەر حابارلاعانىن  اشىپ ايتپادى. «حالىق» دەدى بار بولعانى. بەس ادامنىڭ تۇتقىندالعانىن ايتقانىمەن، ولاردىڭ كىم ەكەندىكتەرىن قانشا قازبالاپ سۇراعانىمىزبەن ونى دا تاراتىپ بەرە الماي تارتىنىپ قالدى. دەمەك، ازىرگە ولاردىڭ كىم ەكەندىكتەرى بەلگىسىز. جاڭالىقتاردا ارماتۋرا، تەمىر-تەرسەكتەر، جانارماي قۇيىلعان بوتەلكەلەر مەن قارۋ-جاراق كورسەتىلدى. ياعني، الاڭعا كەلەتىندەر ءدال وسىنداي جابدىقتالىپ كەلەدى دەگەن مالىمەت جەتتى.

ال كانە، ايتىڭىزدارشى، الماتىدا الاڭعا شىققان حالىقتىڭ تىم بولماسا بىرەۋىنەن جوعارىدا اتالعان زاتتار تابىلدى ما؟ ۇستالعانداردىڭ تىم بولماسا بىرەۋىنەن قارۋ تاركىلەندى مە؟ جوق، حالىقتىڭ ماقساتى دا بۇل ەمەس ەدى. وكىنىشكە وراي، الگى ارنا تاعى دا جالعان اقپارات تاراتقان ەدى.

قۇرمەتتى باۋىرلار، مەن بيلىككە قارسى نەمەسە قانداي دا ءبىر ساياسي توپتىڭ مۇشەسى ەمەسپىن، قاتارداعى ءجۋرناليستپىن. 

كۇرمەتتى، قالمۇحامبەت قاسىموۆ مىرزا! ءبىرىنشى كەزەكتە مەن - حالىق وكىلىمىن. ءبىز - حالىقپىز. ءبىزدى، ياعني جۋرناليستەردى قۋدالاۋدى، قاماۋدى، بىزدەن ارانداتۋشى، بيلىكتى توكەرۋشى كۇش جاساۋدى دوعارىڭىزدار! حالىق بيلىككە قارسى ەمەس. كەرىسىنشە، بيلىكتىڭ حالىققا كەلۋىن، اشىق ديالوگقا شىعۋىن عانا قالايدى. جەرى ءۇشىن، ەلى ءۇشىن، كەرەك بولسا، ەلباسى ءۇشىن الاڭعا شىققان حالىقتان قىلمىسكەر جاساۋدىڭ كەرەگى قانشا؟ 

قۇرمەتتى مينيستر، مىرزا! مىنا سۇراقتارىما جاۋاپ بەرىڭىز: سىزدەر كىمنىڭ قۇقىعىن قورعايسىزدار؟ كىمدى كىمدەردەن قورعايسىزدار؟ الاڭعا شىققان حالىق كىم ەدى؟ پوليتسەيلەر مەن ومون نەگە قر كونستيتۋتسياسىنداعى ەرەجەلەردى ەسكەرمەدى؟ ول ءۇشىن كىم جاۋاپتى؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz