جاقىندا قوعامدىق-ساياسي «ۆرەميا» باسىلىمى گەرمانيا ازاماتىنىڭ استانانىڭ ءدال ىرگەسىندە 27 مىڭ گەكتار جەردى يەمدەنىپ وتىرعانىن جازدى.

قازاق قوعامى ءوز جەرىن شەتتەن كەلگەن شۇرەگەيلەرگە بەرمەۋدى ۇكىمەتتەن تالاپ ەتىپ، نارازىلىققا شىققانى بەلگىلى. ساۋىردە باستالعان تولقۋلاردىڭ سوڭى مەملەكەت باسشىسىنىڭ ماراتوري جاريالاۋىمەن اياقتالعان-دى.

دەسە دە ەلىمىزدە الىپ جەر يەلەنۋشىلەرى (لاتيفۋنديستەر) مەن ولاردىڭ شەتەلدىك قوجايىندارى تۋرالى دەرەكتەر جاسىرىن ساقتالاتىنىن قر ۆيتسە-پرەمەرى، قر اۋىلشارۋاشىلىق ءمينيسترى، جەر رەفورماسى تۋرالى كوميسسيانىڭ توراعاسى اسقار يسابەكۇلى ايتقان ەدى.

«ۆرەميا» باسىلىمىنىڭ جازۋىنشا، 27 مىڭ گەكتار اۋماقتى قامتيتىن جەر  2009 جىلى گەرمانيا ازاماتىنا شارۋاعا بەرىلگەن ەكەن. ەلوردانىڭ باس سيمۆولى «بايتەرەك» كەشەنىنەن 200 كيللومەتر جەردە عانا ورنالاسقان الگى جەردىڭ قوجايىنى  گەرمانيا ازاماتى روبەرت شۋماحەر بولىپ شىقتى.

2016 جىل قازاقستاندىقتار ءۇشىن الاعاي دا بۇلاعاي كەزەڭ بولعانى امبەگە ايان. ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋدان، وبلىستارىندا حالىق ۇكىمەتتىڭ جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتۋ مەن ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرۋ تۋرالى باستاماسىنا نارازىلىق كورسەتىپ، ميتينگتەرگە شىقتى.

جەر كودەكسىنە ەنگىزىلگەن جاڭا وزگەرىس بويىنشا قازاقستاندا تىركەلگەن كومپانيالارعا تيەسىلى جەر تەلىمدەرىن جەكە نەمەسە زاڭدى تۇلعالار جەكەشەلەندىرىپ الۋعا (پريۆاتيزاتسيالاۋعا) رۇقسات ەتىلگەن. ال ەلىمىزدەگى كەز كەلگەن كومپانيا، فيرما نەمەسە شارۋا قوجالىقتارىن شەتەل ازاماتتارى بار دۇنيە-مۇلكىمەن قوسىپ ساتىپ الا الاتىن. بۇعان قر زاڭنامالارىندا رۇقسات بەرىلگەن. دەمەك، كەز كەلگەن شەتەلدىك ەلىمىزگە كەلىپ، ءىرى نەمەسە ۇساق كومپانيالارعا ءام وعان تيەسىلى جەر تەلىمدەرىنە ەمىن-ەركىن يەلىك ەتە الاتىن. قازاقستاندىقتاردىڭ نارازىلىعىن تۋعىزعان دا وسى فاكتور ەدى.

جوعارىداعى استانانىڭ اۋماعىندا 27 مىڭ گەكتار جەرگە قوجالىق ەتىپ وتىرعان گەرمانيا ازاماتى روبەرت شۋماحەر دە ءدال وسىنداي جولمەن قازاق جەرىنىڭ قوجايىنى اتانىپتى.

سونىمەن نەمىس ءلاتيفۋنديستى روبەرت شۋماحەرگە اقمولا وبلىسى، قورعالجىڭ اۋدانى اۋماعىنا كىرەتىن «اق قۇلىن» جشس تيەسىلى ەكەن.  اۋەلدە سەر شۋماحەر كومپانيا سەرىكتەسى بولعان. ءسويتىپ ءجۇرىپ روبەرت شۋماحەر اۋىلشارۋاشىلىعىنا تيەسىلى جەرلەردى العاشىندا 10 جىلعا، كەيىن 49 جىلعا دەيىن جالعا العان. ارتىنشا امەنگەلدى اۋىلدىق وكرۋگىندەگى جەرلەردى جەكەلەشەپ العان كورىنەدى.

سونداي-اق، ەلىمىزدەگى «قازگەرستروي» قۇرىلىس حولدينگىنىڭ بىلىق-شىلىعىنا ءدال وسى روبەرت شۋماحەردىڭ قاتىسى بار بولىپ شىقتى.  سونىمەن قاتار، سەر شۋماحەر ەكس-پرەمەر-مينيستر سەرىك احمەتوۆ ءىسىنىڭ فيگۋرانتتارىنىڭ ءبىرى بولعان.

پارادوكس. حالىق، قاراپايىم قازاقستاندىقتار ۇكىمەتتىڭ جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتۋ تۋرالى باستاماسىنا نارازىلىق كورسەتىپ، ميتينگتەرگە شىقتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى حالىقتىق تولقۋلاردان سوڭ جەر رەفورماسىنا ماراتوري جاريالادى. ۇكىمەت وپەراتيۆتى تۇردە كوميسسيا قۇردى. ەلى ىشىندە دۇمپۋلەر ورىن الىپ جاتقاندا وزگە مەملەكەتتىڭ ازاماتى ەلوردانىڭ ءدال ىرگەسىندە الىپ جەرگە قوجالىق ەتىپ وتىر ەكەن.

جەر كوميسسياسىنىڭ وتىرىسىندا قارت كوممۋنيست، دەپۋتات ۆلاديسلاۆ كوسارەۆ 1 گەكتار جەر ءۇشىن تولەنەتىن سالىقتىڭ 70 تەڭگە ەكەنىن ايتقان ەدى. دەمەك، روبەرت شۋماحەر  جىل سايىن مەملەكەت قارجىسىنا سالىق رەتىندە – 27 مىڭ تەڭگە عانا ءتولىپ وتىرعانى ما؟

كوميسسيا توراعاسى، ۆيتسە-مرەمەر-مينيستر اسقار مىرزاحمەتوۆ ەلىمىزدە وڭدەۋگە جارامدى 7,3 ميلليون گەكتار جەر يگەرىلمەي جاتقانىن، سونىڭ ىشىندە 1,6 ميلليون گەكتار جەر ەگىستىك القاپتارى ەكەنىن ايتقان.

سونداي-اق، جەر رەفورماسى تۋرالى كوميسسيانىڭ وتىرىسىندا اۋىلشارۋاشىلىق ماقساتىنا تيەسىلى 21 ميلليون 120 مىڭ گەكتار جەرگە كىمدەردىڭ قوجالىق ەتىپ وتىرعانى سۇرالعان بولاتىن. سونىڭ نەگىزىندە پرەمەر-مينيستر مەن باس  پروكۋرورعا ساۋال جولداپ:

1. الماتى قالاسىندا ورنالاسقان «پروتون-ينۆەست»  جانە  «ارمان-N» جشس-لەرى پەتروپاۆل قالاسىندا «Golden Grain» اگرووندىرىستىك كورپوراتسياسى» جشس-ءىن قۇرىپ، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 144 مىڭ گەكتار اۋىلشارۋاشىلىق ماقساتىنداعى جەرگە;

2. «جۋلدىز-N» جشس ءدال وسىلاي «Golden Grain Group» جاق جشس-ءىن قۇرىپ (بۇل ەكى جشس-ءنىڭ دە زاڭدى مەكەن-جايى بىردەي – پەتروپاۆل قالاسى، تەاترالنايا كوشەسى، 47 ەكەنىنە نازار اۋدارۋ قاجەت), سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 135 مىڭ گەكتار جەرگە;

3. «Petroleum كومپلەكت» (الماتى) جانە «اكمولا-بي م» (استانا) جشس-لەرى «نوۆوماركوۆكا-اگرو» جشس-ءىن قۇرىپ، ولاردىڭ قىزمەتى كوممەرتسيالىق-دەلدالدىق بولسا دا اقمولا وبلىسىنىڭ ەرەيمەنتاۋ اۋدانىندا 50 مىڭ گەكتار جەرگە;

4. ي.ا.ساۋەر استانا قالاسىندا «اگروتسەنتر-استانا» جشس-ءىن قۇرعان.، اقمولا وبلىسىنىڭ شورتاندى اۋدانىندا 45,2 مىڭ، سونداي-اق «يالتينسكي-2» جشس، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ تسەليننىي اۋدانىندا 30,3 مىڭ گەكتار جەرگە;

5. ت.ە.جولدىباەۆ «تاۋشىق» اۋىل شارۋاشىلىعى» جشس-ءىن قۇرىپ، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تۇپقاراعان اۋدانىندا 463,4 مىڭ گەكتار جەرگە;

6. استانا قالاسىندا تۇراتىن ە.ك.يسكاكوۆ «اگروفيرما ايماق» جشس-ءىن قۇرىپ، اقمولا وبلىسىنىڭ ەگىندىكول اۋدانىندا 57,5 مىڭعا;

7. قوستانايلىق ا.ۆ.ەمەليانوۆ «گراند» جشس-ءىن قۇرىپ، ونىڭ قىزمەتى تەك كوممەرتسيالىق دەپ كورسەتىلسە دە قوستاناي وبلىسىنىڭ فەودوروۆ اۋدانىندا 35 مىڭ گەكتار جەرگە;

8. الماتى قالاسىنان س.ا.احمەتوۆ ازامات گ.ت.فاستپەن بىرىگىپ «زولوتوي كولوس» جشس-ءىن قۇرىپ، اقمولا وبلىسىنىڭ ششۋچە اۋدانىندا 210 مىڭ گەكتار جەرگە يەلىك ەتىپ وتىرعان;

9. الماتى قالاسىنان س.ا.تەرەششەنكو  گ.د.كۋلاگينامەن (اقمولا وبلىسى اكىمىنىڭ جۇبايى) بىرىگىپ «تسەلينا-اگرو» جانە "تسەلينا-اگرو-2» دەگەن ەكى جشس قۇرىپ، اقمولا وبلىسىنىڭ ەگىندىكول جانە ەڭبەكشىلدەر اۋدانىندا جالپى كولەمى 50,4 مىڭ جەردى پايدالانىپ وتىرعاندارىن جاريا ەتكەن.

ال استانانىڭ ىرگەسىندە جەر يەمدەنىپ العان روبەرت شۋماحەر 27 مىڭ گەكتار جەردىڭ اۋماعىن ۇلكەن ترانشتارمەن قورشاپ تاستاعان. «قۇددى مەملەكەت تەرريتورياسىنىڭ ىشىنەن شەكارا سىزىپ العانداي» دەپ جازادى روبەرتتىڭ  قوجالىعىنا بارىپ قايتقان «ۆرەميا» ءتىلشىسى. بۇل دەگەنىڭىز شەكارانى ديليميتاتسيالاۋ ەمەس پە؟ ادەتتە شەتەلدىك ينۆەستور دەگەندى ۇكىمەت بىزگە وزگەشە تاپسىرلەپ، جوعارى جابدىقتالعان تەحنولوگيالار، قىرۋار قاراجات كوزى دەپ تۇسىندىرەدى. شىن مانىندە سولاي ما؟ الدە؟..

ەندى مىرزاحمەتوۆ مىرزا، جاۋاپ بەرىڭىز!  27 مىڭ گەكتار جەر نەگە جشس دەپ تىركەلگەن؟ شەتەل ازاماتى بۇنداي الىپ جەرگە قالاي قوجالىق ەتۋدە؟ جەر قانداي جولمەن جەكەشەلەنىپ كەتكەن؟ بۇل تۋرالى ۇكىمەت نەگە ءۇنسىز؟ اۋىل تۇرعىندارىنىڭ قۇقىعىن كىم قورعايدى؟

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz